"Абай еліне саяхат"

1 слайд

2 слайд
Музыкалық мұра Аудармашыл ық қызметі Мазмұны Қысқаша шолу Өмірбаяны Шығармалар ы Өлеңдері Қара сөздері Абай лексикасы Абай және Пушкин Қорытынды Абай философиял ық ойлары Абайдың Қазақстан тарихында алатын орны

3 слайд
Қысқаша шолу 1845 - 1904 , Ұлы ақын , композитор , , философ саясаткер , ағартушы қазақтың реалистік жаңа жазба әдебиетінің . негізін қалаушы

4 слайд
Қысқаша шолу         . Орта жүздің Арғын тайпасының Тобықты руынан шыққан билер әулетінен   Әкесі Құнанбай   Өскенбайұлы өз заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен .    адамдардың бірі болған Патша өкіметі XIX   ғасырдың ортасындағы бір   . сайлауда оны Қарқаралы ауданыныңаға сұлтандығына бекіткен   Шешесі Ұлжан         Орта жүздің Арғын тайпасынан Қаракесек   , , руының шешендікпен тапқырлық әзіл әжуамен аты шыққан « »     шаншарлардың қызы Абай деп жас Ибраһимді анасы Ұлжан еркелетіп . . атаған Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді Құнанбай

5 слайд
Қысқаша шолу Ұлжан Абай әжемен бірге

6 слайд
Өмірбаяны  Абай 10  1845  . тамыз ж   қазіргі Семей   облысының Шыңғыс     тауларында Қарқаралының аға     , сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірі екінші     . әйелі Ұлжаннан туған

7 слайд
Өмірбаяны     Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын     . ішіндегі Олжай батырдан басталады Олжайдан , , 3 . Айдос Қайдос Жігітек есімді ұрпақ тарайды - Бұлардың әрқайсысы кейін бір бір рулы ел . : болып кеткен Айдостың Айпара деген әйелінен , , , , 4 Ырғызбай Көтібақ Топай Торғай деген ұл . , , туады Бұлардың әкесі момын шаруа адамы ал , . шешесі өткір тілді өр мінезді әйел болған Сол : Айпара балаларына « , Шынжыр балақ шұбар төс , Ырғызбайым , Тоқпақ жалды торайғыр Көтібағым , , Әрі де кетпес бері де кетпес Топайым ...» Сірә да оңбас торғайым

8 слайд
Өмірбаяны , “ Болашақ ақын сабырлы мінезімен кең пейілімен ел анасы атанған кәрі ” , әжесі Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп - , , - , - абысын ажынға жайлы мінезі көнтерлі әзіл қалжыңга шебер жөн . жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті Абай әуелі ауылдағы , 10 3 Ғабитхан молдадан сауатын ашады да жасқа толған соң жыл     . Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды Бұл   ,    , , . медреседе араб парсы тілдерінде негізінен дін сабағы жүргізілетін еді , Құрбыларынан анағұрлым зейінді бала оқуға бар ықыласымен беріліп     . , үздік шәкірт атанады Ол енді дін оқуын ғана місе тұтпай білімін өз . бетінше жетілдіруге ұмтылады

9 слайд
Өмірбаяны , ,  , Сөйтіп көптеген шығыс ақындарының шығармаларымен араб иран ( ) , , шағатай ескі өзбек тілінде жазылған ертегі дастан қиссалармен ,   ,  ,  ,  ,    танысады Шығыстың Низами Науаи Сәғди Қожа Хафиз Фзули сияқты , . ұлы ғұлама классик ақындарына бауыр басады Медресенің үшінші     “ ” жылында Абай Семей қаласындағы Приходская школаға да қосымша , . түсіп орысша сауатын аша бастайды Бірақ бұл оқуын әрі жалғастыра , 3 , алмай небәрі жылдан соң оның мұсылманша да орысша да оқуы . аяқталады

10 слайд
Өмірбаяны Абайдың басқа балалардан алымдылығын аңғарған Құнанбай оны елге , , - шақырып алып өз жанына ертіп әкімшілдік билік жұмыстарына . 13 . араластырмақ болады Сөйтіп жастағы Абай ел ісіне араласады Абай - - әке қасында болған жылдарда атқамінер би болыстардың қулық , сұмдықтарын қазақ даласына ыдырай бастаған феодрулық қатынастардың кереғар қайшылықтары кіріптар еткен әлеуметтік , , , теңсіздіктің зардаптарын аштық пен жалаңаштықты патриапхалдық - , - кертартпа салт сана әдет ғұрып зандарының залалдарынын айқын . түсінді

11 слайд
Өмірбаяны  Ақын саяси қызметі үшін 1870  жылдары   - Санкт     , 80- Петербургтен Семейге айдалып келген Михаэлиспен жылдарда орыс   . . , . . . демократтары Н И Долгополов А А Леонтьевпен танысады Бұл озық - ойлы азаматтардың Абайдың саяси әлеуметтік көзқарасына игі ықпалы . , , тигізгені сөзсіз Бірақ Абай Құнанбаев орыс мәдениетімен әдебиетіменен демократтық көзқарастарымен осы кісілер арқылы деу ағат айтқандық . . .  “ , , болар еді Бұл тұста М О Әузовтың Ал кейін орыс тілін біліп орыстың ұлы , мадениетін мол терең тани бастаған Абай озгын ойды бұлардан . , , , , үйренбейді Пушкиннің өзінен Белинский Герцен Чернышевский - , , , Салтыков Щедрин Некрасовтардың өз мұраларын оқып кең терең тарбие . алды

12 слайд
Өмірбаяны 1891 . 1897 . ж Оразбай бастаған дау жылға дейін созылады Бұл шиеленістің 1898 , аяғы жылғы Мұқыр сайлауындагы жанжалға Абай өміріне . қастандыққа әкеп соқтырады Ақын бұл жанжалдың барша жиренішті , сырын өзінің ақ екендігін Сенатқа хатында барынша айғақты . 10 (“ деректермен дәлелдеп береді Абай өлең жазуды жасында Кім екен …”) , деп келіп ем түйе қуған бастаса өз өлеңдеріне шығаруды шамамен 1880-1997 . . ж аралығында көбірек қолға алған Өлеңдерін әркімдердің , атымен таратып Көкбай атынан бастырған ақын жазған өлеңдерін “ ” 1896 . . жинауды шәкірттеріне ж ескерткен Ал қара сөзбен   - 1890-98 . . 3 жазылған ғақлия өсиеттерін ж аралығында қолға алған Абай . : , , , , әйел алған Байбішесі Ділдадан Ақылбай Әбдірахман Кұлбадан Әкімбай , ; , , , Мағаұия Райхан екінші әйелі Әйгерімнен Тұрағұл Мекайыл Ізкаіл 7 , 3 . Кенже деген ұл қыз сүйген Келіндей алған әйелі Еркежаннан ұрпақ . көрген жоқ

13 слайд
Шығармалары Абай өлең жазуды 10 жасында (« ...») Кім екен деп келіп ем түйе қуған . — « - », бастаған Одан басқа ертеректе жазылған өлеңдері Йузи рәушән — « , ». « , , », « », « », екіншісі Физули Шәмси Сап сап көңілім Шәріпке Абралыға « », « »  1870 — 80 Жақсылыққа Кең жайлау өлеңдері жылдар аралығында . — жазылған Ақындық қуатын танытқан үлкен шығармасы « » 1882 . . Қансонарда ж жазылған Алайда жасы қырыққа келгеннен кейін , , ғана көркем әдебиетке шындап ықылас қойып көзқарасы қалыптасып сөз . өнерінің халық санасына тигізер ықпалын түсінеді Шығармалары үш : жүйемен өрбиді өз жанынан шығарған төл өлеңдері ( ғақлия немесе Абайдың қара ) сөздері өзге , тілдерден әсіресе орысшадан аударған өлеңдері

14 слайд
Шығармалары     ,    Абай өлеңдері түгел дерлік лирикадан құралады поэма жанрына көп бой . , ұрмағаны байқалады Қысқа өлеңдерінде табиғат бейнесін адамдар , - - , - портретін жасауға ішкі сыртқы қылық қасиеттерін мінез бітімдерін . , айқын суреттермен көрсетуге өте шебер Қай өлеңінен де қазақ жерінің . қазақтың ұлттық сипатының ерекшеліктері көрініп тұрады Ислам діні тараған Шығыс елдерінің әдебиетімен жақсы танысу арқылы өзінің  — . шеберлік шалымын одан әрі шыңдайды Шығыстың екі хикаясын « » Масғұт және « » Ескендір . деген атпен өлеңге айналдырады

15 слайд
Шығармалары   Ислам дініне өзінше сенген діни таным жайындағы философиялық . көзқарастарын да өлеңмен жеткізеді Абайдың дүниетанудағы көзқарасы XIX - ғасырдың екінші жартысында Қазақ халқының экономикасы мен ой . пікірінің алға ұмтылу бағытта даму ықпалымен қалыптасты Дүниетану - жолында сары орыстың төңкерісшіл демократтарының шығармаларын , - , оқып өз дәуірінің алдыңғы қатарлы ой пікірін қорытып басқаларға қазақ . өміріндегі аса маңызды мәселелерді түсіндіруге қолданады Дүниетану  — , өңірінде екі қасиеттің сезім мен қыйсынның түйсік пен ақылдың . : қатынасын таразылайды Сондықтан да « , Ақыл сенбей сенбеңіз Бір іске » кез келсеңіз . деп жазады

16 слайд
Шығармалары Кез келген халықтың тарих сахнасына шығуы  — жүйеге , бейімделген біртектес өмір салттың ғана нәтижесі емес сонымен бірге - - ( ) қасиеттік деп саналатын арман аңсардың идеал да біртұтастығына . , , айғақ Олай болса Абай сынының тәлкегіне түскен еріншектік дарақылық , , , , , жалқаулық күншілдік өтірікшілік өсекшілдік мақтаншақтық , жағымпаздық жікшілдік сияқты қасиеттер қазақ баласының кейбірінің , бойындағы туа біткен кемшілік емес сол Абай өмір сүрген қоғамдағы . , саяси әлеуметтік қатынастардың нәтижесі екеніне ден қою қажет Сонда « » Абай бұрынғы бабаларымыздың бойынан көрген кемшіліктерді себеп , - ретінде емес сол замандағы саяси әлеуметтік қатынастардың салдары . ретінде қарастыруға жол ашқан

17 слайд
Өлеңдері Алла деген сөз жеңіл , Алла деген сөз жеңіл . Аллаға ауыз қол емес , , Ынталы жүрек шын көңіл . Өзгесі хаққа жол емес Дененің барша қуаты . Өнерге салар бар күшін , Жүректің ақыл суаты . Махаббат қылса тәңірі үшін , Ақылға сыймас ол алла ! Тағрипқа тілім қысқа аһ , Барлығына шүбәсіз . Неге мәужүт ол қуа Ақыл мен хауас барлығын , . Білмейдүр жүрек сезедүр , Мұтәкәллимин мантикин Бекер босқа езедүр

18 слайд
Өлеңдері Адамның кейбір кездері Адамның кейбір кездері ; Көңілде алаң басылса Тәңірінің берген өнері . Көк бұлыттан ашылса Сылдырлап өңкей келісім , Тас бұлақтың суындай Кірлеген жүрек өз ішін . Тұра алмас әсте жуынбай , Тәңірінің күні жарқырап . Ұйқыдан көңіл ашар көз , Қуатты ойдан бас құрап . Еркеленіп шығар сөз , Сонда ақын белін буынып - . Алды артына қаранар , Дүние кірін жуынып . Көрініп ойға сөз салар , Қыранша қарап қырымға . Мұң мен зарды қолға алар , , Кектеніп надан зұлымға , . Шиыршық атар толғанар Әділет пен ақылға - , Сынатып көрген білгенін , Білдірсе алыс жақынға . Солардың сөйле дегенін , , Ызалы жүрек долы қол , Улы сыя ащы тіл , , Не жазып кетсе жайы сол , . Жек көрсеңдер өзің біл

19 слайд
Өлеңдері Антпенен тарқайды , Антпенен тарқайды . Жиылса кеңеске Ор қазып байқайды . Туа жау емеске Анттасып алқайды . Сен тентек демеске Кім анттан шалқайды . Амал жоқ жемеске , Аз адам шаршайды . Ебіне көнбеске , Бас ыңғай қайқайды . Амал жоқ өлмеске , , Ел састы аңқайды . Би тартты егеске Жұрттағы мал жайды . Ой қылар бермеске , Өсімге қол жайды . Тай алып серкешке , Алмаса ол тайды - . Дап дайын көрмеске Кедей би жантайды . Сауыр мен өркешке , Саумаққа ол байды . Кеңесер би кешке , Қайғы қып болмайды . Өкпелеп білмеске , Сүйтсе де оңбайды . Бұрынғы түсті еске , Пысықтар шалқайды . Таласып теңдеске Қағысып шонтайды . Өзімен жемдеске Таласып тарқайды - . Ақшадан төрт беске , Бірлікті шайқайды . Араз боп өнбеске

20 слайд
Қазақ құлшылығым құдайға лайық болса екен деп . , қам жемейді Тек жұрт қылғанды біз де қылып , . жығылып тұрып жүрсек болғаны дейді Саудагер « , , несиесін жия келгенде тапқаным осы біттім деп — , алсаң ал әйтпесе саған бола жерден мал қазам ?» . ба дейтұғыны болушы еді ғой Құдай тағаланы дәл . сол саудагердей қыламын дейді Тілін , , , жаттықтырып дінін тазартып ойланып үйреніп . « , әлек болмайды Білгенім осы енді қартайғанда » . « қайдан үйрене аламын дейді Оқымадың демесе , » болады дағы тілімнің келмегенін қайтушы еді . дейді Оның тілі өзге жұрттан бөлекше ? жаратылып па Қара сөздері 16

21 слайд
Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп  : - ; бар әуелі көкірегі байлаулы берік болмақ керек — екінші сол нәрсені естігенде я көргенде , , , ғибрәтлану керек көңілденіп тұшынып ынтамен ; — ұғу керек үшінші сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт , ; - қайтарып ойланып көңілге бекіту керек төртінші . ой кеселі нәрселерден қашық болу керек Егер кез , . : болып қалса салынбау керек Ой кеселдері , - , уайымсыз салғырттық ойыншы күлкішілдік я бір , қайғыға салыну я бір нәрсеге құмарлық пайда болу . - секілді Бұл төрт нәрсе күллі ақыл мен ғылымды . тоздыратұғын нәрселер Қара сөздері 31

22 слайд
Құдай табарака уатағаланың барлығының үлкен - дәлелі неше мың жылдан бері әркім әртүрлі қылып , , сөйлесе де бәрі де бір үлкен құдай бар деп келгендігі , уа һәм неше мың түрлі діннің бәрі де ғадаләт . махаббат құдайға лайықты дегендігі , Біз жаратушы емес жаратқан көлеңкесіне қарай . білетұғын пендеміз Сол махаббат пен ғадаләтке , қарай тартпақпыз сол алланың хикметін біреуден . , біреу анығырақ сезбекпен артылады Инандым , . сендім демек инандырамын сендіремін деген емес - , , . Адамшылықтың алды махаббат ғадаләт сезім , Бұлардың керек емес жері жоқ кіріспейтұғын да . - . жері жоқ Ол жаратқан тәңірінің ісі Айғыр биеге . , ие болмақта да махаббат пен сезім бар Бұл ғадаләт , - , махаббат сезім кімде көбірек болса ол кісі ғалым - . сол ғақил Біз жанымыздан ғылым шығара , , алмаймыз жаралып жасалып қойған нәрселерді , , . сезбекпіз көзбен көріп ақылмен біліп Қара сөздері 45

23 слайд
Абай лексикасы   Абай тілінің негізі қазақтың жалпы халықтық сөйлеу тілі мен ауызша , - әдеби тілі болғандықтан оның лексика фразеолия қазынасы тегі , , , жағынан ең алдымен қазақтың төл сөздерінен одан соң шағын мөлшерде - . араб парсы және орыс сөздері қабатынан құралады Өз тұсындағы қазақ - , - - қоғамының саяси әлеуметтік мәдени экономикалық күй жағдайына орай - қазақ лексикасында болған өзгеріс жаңалықтарды Абай тілі айқын . , , , көрсетеді Мысалы кейбір атаулар ескіріп қолданыстан шыға бастаса Абай о...