1 слайд
Астрономиялық
құралдар
2 слайд
Астрономиялық құралдар
Астрономиялық құралдар — астрон. бақылауларға ж ə не
оларды өңдеуге арнлаған құрал-жабдықтар.
Астрономиялық аспаптар-бақылау аспаптарына :
▪ телескоптарға;
▪ бақылауға арналған көмекші құралдарға;
▪ жарық қабылдайтын ж ə не оны талдайтын
аппаратураларға;
▪ уақыт құралдарына;
▪ лабораториялық құралдарға;
▪ көмекші есептеуіш машиналарға ж ə не көрнекті
құралдарға топтап бөлуге болады.
3 слайд
Ежелгі дәуірлерде уақыт құралдары күн сағаты, гномон болды, сонан соң Күннің не
жұлдыздың аспан меридианымен қиылысу мезеті қабырғалық квадрантпен анықталды.
Қазіргі астрономияда бұл мақсат үшін пассаждық аспаптар қолданылады. Уақытты
анықтайтын дәл маятникті приборлар ретінде Шорт сағаты, Федченко сағаты ұзақ
уақыт бойы пайдаланылып келді. Қазір олардың орнын кварц сағаты және
молекулалық ( немесе атомдық ) сағат ауыстыра бастады. Бақылау нәтижесінде
алынған фотосуреттерді өңдеу үшін лабораториялық құралдар — аспанның бір
учаскесінің екі фотосуретін салыстыру үшін блинк-компараторлар, спектрограммадағы
спектрлік сызықтардың толқын ұзындығын өлшеу үшін компараторлар,
спектрограммадағы спектр қарқындылығының таралуын өлшеу үшін
микрофотометрлер, жұлдыз жарықтылығын оның фотографиясы бойынша анықтау
үшін жұлдыздық микрометрлер т.б. қолданылады. Бақылау нәтижелерін өңдеуге
байланысты есептеулер жүргізуге арналған есептеуіш машиналар пайдаланылады.
Көрнекті құралдар қатарына Күн жүйесінің моделі теллурий және строн.
құбылыстарды сфералық күмбездің ішкі бетінен көрсетуге мүмкіндік беретін
планетарий жатады
4 слайд
Телескоп
•
Телескоп - бұл біздің көру қабілетімізді арттыру үшін
қолданылатын құрал және жұлдыздар мен ғарышта болып жатқан
түрлі құбылыстарды бақылау үшін қарапайым көзбен көре
алмайтын нәрселерді жақсарту.
•
Алғашқы телескопты 1608 жылы голландиялық оптика Ханс
Липпершей (1570-1619) жасаған деген болжам бар. Оны келесі
жылы итальяндық Галилео Галилей (1564-1642) жетілдірді бірінші
астрономиялық телескоп.
•
Галилейдің бақылаулары Әлем идеясын өзгертті. Содан бері
ғалымдар мен астрономдар біздің және оның айналасындағы
галактикалар туралы көбірек білу және білу үшін үлкен телескоптар
салуға тырысты.
•
Алғашқы ауқымды астрономиялық телескоптың өлшемі 12 метрді
құрады және 1789 жылы Англияның Бат қаласында
шағылыстыратын телескоптар үлгісінде салынған .
5 слайд
Телескоптың түрлері
•
Шағылыстыратын телескоп
•
Рефракторлық телескоп
•
Радиотелескоптар
•
Ғарыштық телескоптар
6 слайд
Шағылыстыратын телескоп
•
Ньютон жай ғана дөңес линзаны немесе телескоптың мақсаты деп жоғары
шағылысатын ойыс айнамен алмастырды. Айнаны пайдалану кез-келген
ауытқуды болдырмады. Бұл айнаның пішіні параболалық болып табылады, ол
математикалық түрде ішкі шағылыстыруды ынталандыру арқылы анықталды.
•
Ньютонның түпнұсқа дизайнында алыс жұлдыздан шыққан жарық телескопқа
енген кезде, оны ойыс айна - бастапқы айна - ортасында ілулі тұрған кішкене
айнаға - екінші айнаға шағылысатындай етіп ақылды етіп орнатқан.
жоғарыдағы окулярға бағытталған сәулелер. Шұңқырлы айна сәулелерді
конвергенция түрінде көрсетеді, осылайша екінші реттік айна шағылысқан
сәулелер үлкейтілген кескінді қалыптастыру үшін одан әрі біріктіріледі. Окуляр
линзадан тұрады, бірақ аберрация линза радиусының функциясы болғандықтан
линзалар онша үлкен емес.
7 слайд
Рефракторлық телескоп
•
Рефрактор телескоптың бірінші түрі болды. Алғаш рет оны ойыншық ретінде
жасаған неміс-голландиялық линза жасаушы Ханс Липперше шығарды. Ол оны
қашан ойлап тапқаны белгісіз болса да, ол ғылыми құрылғы ретінде 1608 жылы
пайда болды. Алғашқы астрономиялық телескопты 1608 жылы ұлы ғалым Галилео
Галилей құрды.
•
Рефракторлық телескоптар дизайнында тек линзаларды қолданады. Барлық үлкейту
процесі сыну көмегімен жүзеге асады. Рефракция толқынның екі ортаның
интерфейсінен өткен кездегі бағытының өзгеру процесі ретінде анықталады.
Телескопта екі тасымалдаушы - ауа мен шыны. Бұл телескоптарда екі дөңес линза
қолданылады. Біреуі объектив линзасы ретінде өте үлкен фокустық қашықтығы бар
(яғни «объектіге» жақынырақ) және екіншісі - окуляр ретінде өте аз фокустық
ұзындығы (яғни «көзге» жақын). олардың оптикалық осьтері сәйкес келеді. Алыстағы
объектіге назар аудару осы екі линзаның арасындағы қашықтықты өзгерту арқылы
жүзеге асады. Рефракторлық телескоптармен байланысты негізгі проблемалар - үлкен
линзалар мен хроматикалық аберрацияны құрудың қиындығы.
8 слайд
Радиотелескоп
Радиотелескоп - ғарыштық нысандардан бөлініп шығатын
дыбыстар мен импульстерді табақшасына жинау арқылы
жұмыс істейді.
Радиотелескоптар радиожиіліктердегі астрономиялық
нысандарды талдайды. Басқаша айтқанда, олар алыстағы
астрономиялық объектілерден радио толқындарының
ұзындығындағы сигналдарды анықтайды. Бәлкім, ең
маңызды компоненті паробалалық антеннасы болып
табылады
9 слайд
•
«Хаббл» ғарыштық телескопы ( ағылш. Hubble Space
Telescope, HST, КТХ, обсерватория коды «250») —
Жерді айналып орбитамен ұшатын автоматты
обсерваториясы, Эдвин Хаббл құрметіне аталған.
«Хаббл» телескопы — НАСА мен Еуропа ғарыш
агенттігі бірлескен жобасы ; НАСА үлкен
обсерваториялары тізіміне кіреді. Телескоптың ғарышта
орналасуы жер атмосферасы мөлдір емес диапазондарда
электромагниттік сәулелерді тіркеуге мүмкіндік береді ;
ең алдымен — инфрақызыл диапазонын. Атмосфера
әсерінің жоқтығынан телескоптың айыру қабілеттілігі
дәл сондай жер бетіндегі телескоптікінен 7—10 есе
үлкен. «Хаббл» ғарыштық телескопы
10 слайд
Астрограф (грек. б stro және gr б pho — жазамын ) — аспан
денелерін суретке түсіруге арналған астрономиялық құрал.
Ол рефрактор, рефлектор не айналы-линзалы телескоп
сұлбасы бойынша әүрастырылады. Окуляр орнатылған
жағына фотопластинкасы бар кассета қойылады. А- тың аспан
сферасының тәуліктік қозғалысына ілесе айналып отыруы дәл
жүретін сағат механизмімен атәарылады және әондырғыдағы
негізгі оптикалыә түтікке параллель орнатылған екінші
оптикалық түтік арқылы тексеріледі. А- тың негізгі
сипаттамасы — объективтің фокус аралығы. Жұлдыздар мен
планеталардың қалпын, қозғалысын өлшеу үшін қарапайым
А. (фокус аралығы 3,5 м), аймақтық А. (фокус аралығы 2,0 м)
пайдаланылады. Ал жұлдыз параллаксін және қос
жұлдыздарды анықтау үшін ұзын фокусты А. (фокус аралығы
10-15 м) қолданылады.
11 слайд
Армиллярлық сфера
•
Армиллярлық сфера ( лат.
armilla — білезік, сақина ) -
аспан шырақтарының экваторлық
немесе эклиптикалық
координаталарын анықтауға
арналған ежелгі астрономиялық
бұрыш өлшейтін құрал.
Армиллярлық сфера өлшемдік
бөліктерге бөлінген бірнеше
сақинадан құралған. Өзінің
орталық осінен айналатын бұл
сақиналар диоптр деп аталатын
тетіктермен жабдықталған. Осы
сақиналардың біреуі аспан
экваторына немесе эклиптикаға
параллель болады. Армиллярлық
сфера 16 ғасырға дейін
қолданылған.
12 слайд
•
Астролябия - астрономияда
ендік пен бойлықты
анықтауға арналған XVIII ғ.
дейін пайдаланылған бұрыш
өлшеуіш аспап. Қазіргі
заманғы астрономияда
призмалық астролябия
қолданылады.я Астролябия
Данжонның Призмалық
астролябиясы : 1 — призма
перед объективом; 2 —
ртутный горизонт; 3 —
объектив; 4-5 — зеркала; 6
— окуляр; 7 — двойная
призма Волластона.
Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз