Ашық сабақ. Еліктеуіш сөздер

1 слайд
6 – сынып 6 – сынып Қазақ тіліҚазақ тілі Ашық сабақАшық сабақ Тақырыбы: Тақырыбы: Еліктеуіш сөз және Еліктеуіш сөз және оның түрлеріоның түрлері6 – сынып 6 – сынып Қазақ тіліҚазақ тілі Ашық сабақАшық сабақ Тақырыбы: Тақырыбы: Еліктеуіш сөз және Еліктеуіш сөз және оның түрлеріоның түрлері Пән мұғалімі:Есенова Арайлым Пән мұғалімі:Есенова Арайлым МолдағазықызыМолдағазықызы

2 слайд
Сабақтың мақсаты: • Білімділік: Оқушыларға еліктеу сөз туралы түсінік бере отырып, өткен тақырыпппен байланыстыру • Дамытушылық: Оқушылардың еліктеу сөздерді жете түсінуіне, сөздердің мағынасын аша білуге, сөздік қорын байыту, ауызекі сөйлеу тілдерін қалыптастыру • Тәрбиелік: Оқушыларды дұрыс сөйлеуге, әдептілікке, еліне деген сүйіспеншілікке дағдыландыру

3 слайд
Сабақтың барысы: • 1.Ұйымдастыру кезеңі • 2.Үй тапсырмасын тексеру • 3.Үй тапсырмасын қорыту • 4. Жаңа материалдарды түсіндіру • 5. Оқушыларды бағалау • 6.Үйге тпасырма беру

4 слайд
Жаңа материалдарды түсіндіру: • 1.Еліктеу сөздер – айналадағы әр түрлі құбылыстардың дыбыстарына, қимыл әрекеттеріне еліктеумен немесе олардың бейнелерімен байланысты туған сөздер. • Мысалы: тырс етті, былш етті, шорт сынды, дүңк етті, қолп ете қалды т.б • Еліктеу сөздердің басқа сөз таптарынан өзіндік ерекшеліктері бар. Біріншіден, бұл сөздер айналадағы құбылыстардың әр түрлі дыбыстарынан есту арқылы және түрлі қимылдарына еліктеуден туған. Мысалы олар: қаңғұр - күңгір, тасыр – тұсыр бүгжең – бүгжең, далаң – дұлаң т.б. әр түрлі қимыл, іс - әрекетке, құбылысқа еліктеуді білдіреді. Сондықтан да олар еліктеу сөздер деп аталады. • Еліктеу сөздер мағынасына қарай, айналадағы әр түрлі дыбысқа, жеке қимылға, іс - әрекетке еліктеуді білдіруіне байланысты еліктеуіш сөздер және бейнелеуіш сөзд ер болып екіге бөлінеді • Табиғаттағы заттардың қозғалуы, бір – бірімен қақтығысуы, соғылуы сияқты алуан түрлі қимыл, әрекеттердің нәтижесінде әр түрлі дыбыстар пайда болады. Сол дыбыстарға еліктеу арқылы пайда болған сөздер еліктеуіш сөздер деп аталады. • Еліктеуіш сөздер қайталанып та, қосарланып та жұмсалады. Ондайдакөмекші етістікпен тіркесіп, онымен бір қызметте немесе жеке тұрып қимылдың амалын білдіреді. Мысалы: Тырс - тырс етті, сарт етті, арс – арс етеді, пыр – пыр етті т.б. • Мысалы: Өтеді ауыздығын қарш – қарш шайнап. (Жамбыл) Ырғалып қарға қарқ етті, ірмішік жерге салп етті. (Абай) • Еліктеуіш сөздер көбінесе көмекші етістікпен ( көбінесе ет көмекші етістігімен) тіркесіп жұмсалады. Мысалы: сарт етті, қыңқ етпеді, саңқ етті, топ етті т.б.

5 слайд
2. Бейнелеуіш сөздер • Табиғаттағы заттардың қозғалысын, күйін көру арқылы сипаттайтын, бейнелейтін сөздер. • Мысалы: Кенеттен шыққан дауысқа Ботагөз «ә» деуге үлгермей, жүрісін кілт тоқтатып, жалт қарады. (Сәбит Мұқанов) • Берілген мысалдардағы кілт сөзі бірден, тез тоқтауды, жалт сөзі шапшаң бұрылып қарауды білдіріп тұр. • Бейнелеуіш сөздер көмекші етістікпен (көбінесе ет көмекші етістігімен) тіркесіп жұмсалады. Мысалы: жалп ете түсті, жалт қарады, қалт етті, ербең етті қайқаң етті, сылаң етіп шыға келді, тыржың етті т.б. ейнелеуіш сөздер қайталанып, қосарланып, көмекші етістікпен тіркесіп жұмсалады. Мысалы: жалт – жұлт, маң – маң, Бүгжең – бүгжең жүрді, қиқаң – қиқаң етті т.б.

6 слайд
І. «Кім тапқыр, кім білгіш ?» • 1. Есіме мұғалім айтқанда ғана түсіп, бүйірімнің түп жағы қып ете қалды. 2.Азиат! – деп шарт еткізіп, Еламанды жағыан тартып жіберді.3. «Қара Көже» дегендерге «әу» деп жалт қарайтын болдым.4. Бермесеңіз, қойыңыз, - дедім де жалт бұрылып, есікті бар күшіммен тарс жауып, жөнеле бердім. 5. Балалар ананы – мынаны сұрап, азан – қазан болып жатқанда мен ләм деместен сақ еткізіп, ақшаны сатушының қолына ұстата салдым.6.Ақша маңдайлы, кең сұлу жүді Үмітей ашық үнмен сыңқ – сыңқ етіп, үй ішіне естірте күлді.

7 слайд
ІІ. «Артық білім кітапта» • 300 – жаттығу • Еліктеуіш сөздердің қай сөзбен тіркесіп тұрғанын көрсетіңдер, мағынасын ажыратыңдар

8 слайд
ІІІ. Сергіту сәті • 1.Жай ғана сарт етіп жабылады • Іздегенің ішінен табылады • 2.Қорбаң – қорбаң еткен • Өмірі орманда өткен • 3.Сырт – сырт еткен дыбысы • Ояту оның жұмысы • 4.Жалт – жұлт етеді • Жерге сіңіп кетеді • 5.Тоқ – тоқ етіп тамағын • Ағаштан іздеп табатын

9 слайд
ІV. «Сөз ойла, тез ойла» • Елең - • Арбаң - • Тарсыл - • сарт - • Абыр - • Мәре - • Шарт - • Жалт -

10 слайд
Суретке қарап, еліктеуіш сөздеді қатыстрып, үш сөйлем құраңдар

11 слайд
Сызба кесте, Білім - “5”-те Р/с Еліктеу Дара Күрделі Еліктеуіш Бейнелеуіш 1 Тыпың – тыпың 2 Гүрс – гүрс 3 лап 4 бүрсеңдеп 5 Қаңғыр- күңгір 6 Сылқылдап

12 слайд
VІ. Жаңа сабақты қорыту • 1.Еліктеу сөз дегеніміз не? • 2.Мағынасына қарай еліктеу сөз нешеге бөлінеді? • 3.Бейнелеуіш сөз дегеніміз не? • 4.Еліктеуіш сөзді қалай түсінесің? • 5.Абай атамыздың бірыңғай еліктеуіш сөзге құрылған «Жаз»өлеңін жатқа айту

13 слайд
Үйге тапсырма • Бүгінгі өткен тақырып бойынша ережелерді жаттап алыңдар және еліктеу сөздерді қатыстыра отырып, көктем мезгілін суреттеу арқылы ойтолғау жазу

14 слайд
Сабақ аяқталдыСабақ аяқталдыСабақ аяқталдыСабақ аяқталды Сау болыңыздар!Сау болыңыздар!