Ашық сабақ. Негізгі қорлардың құрамы және оларды бағалау түрлері

1 слайд
Пәні: Тамақтандыру кәсіпорындарының экономикасы Пән оқытушысы: Демеубаева Жазира Аташевна

2 слайд
№ Шолу сұрақтары № Сәйкес жауапты тауып, толықтыр 1 Экономика қандай ғылым және ол нені зерттейді? 1 Нарықтық экономика 2 Кәсіпорынның экономикалық потенциалы 2 Еңбек құралдары мен еңбек заттары 3 Өндіргіш күштерге не жатады? 3 Сұраныс – жұмыс берушіден, ұсыныс – қызметкерден 4 Өндіріс құралдарына не жатады? 4 Адами,негізгі және айналым капиталдары 5 Еліміздегі қәзіргі экономикалық жүйе? 5 Сұраныс – тұтынушыдан, ұсыныс – өндіруші, сатушыдан 6 Тауар нарығындағы сұраныс пен ұсыныс 6 Нарыққа еркін кіру және шығу, бәсекелестікпен 7 Еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныс 7 Жұмыс күші мен өндіріс құралдары 8 Неге нарықтық экономиканы «еркін кәсіпкерлік экономика» деп атайды және нарықтағы еркіндік немен шектеледі? 8 Адамдардың және қоғамның өз қажеттілігін қанағаттандыруда шектеулі ресурстарды тиімді пайдалануы мен таңдау жасай білуін зерттейтін қоғамдық ғылым

3 слайд

4 слайд
Негізгі қорлар (капитал) деп материалдық өндіріс саласында, сонымен қатар өндірістік емес салада да ұзақ уақыт бойы, яғни бір жылдан артық уақыт пайдаланатын, өзінің бастапқы түрін, көлемін сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындылған жұмысқа, көрсетілген қызметке есептелген амортизациялық аударым мөлшері шегінде біртіндеп ауыстырып отыратын еңбек құралдарын айтады. Өндіріс процесіне қатысуына қарай негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес болып екіге бөлінеді. Өндірістік негізгі құралдарға өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер жатады, олардың көмегімен өнімді әзірлеген кезде еңбек құралдарына (машина, құрал-жабдық, құрал- саймандар) әсер ету жүзеге асады н/се өндірісті жүргізу үшін қажет материалдық жағдайын жасайды (ғимараттар, құрал-жабдықтар, өткізгіш қондырғылар). Материалдық өндіріс саласында жұмыс істейтін негізгі қорлар - өндірістік негізгі қорлар деп, бейөндірістік салада жұмыс істейтін негізгі қорлар – бейөндірістік негізгі қорлар деп аталады (тұрғын үйлер, мәдениет, спорт мекемелері, балабақшалар, емдеу орындары және басқа да кәсіпорын балансындағы жұмысшыларға қызмет ететін объектілер).

5 слайд
№ Топтардың аттары Қолданылуы және қысқаша мінездемесі 1 Ғимараттар өндірістік архитектура және құрылыс объектілері (цехтар, қоймалар, өндірістік лабораториялар және т.б.) 2 Құрылыстар өндіріс процесіне қызмет ететін техникалық функцияларды атқаратын инженерлік-құрылыс объектілері (тоннельдер, көпірлер, эстакадалар, су каналдары, автомобиль және темір жолдары, т.б.) 3 Жіберу құралдары энергияны, сұйық және газ түріндегі заттарды жіберуші құралдар (электр, жылу жүйелері, газ жүйесі) 4. 4.1 Машина мен құралдар Күш машиналары мен құралдар (генераторлар, электр бөлшектер, бу машиналары, турбиналар және т.б.)Негізгі қорлардың сыныптамасы

6 слайд
№ Топтардың аттары Қолданылуы және қысқаша мінездемесі 4.2 Жұмыс машиналары мен құралдар технологиялық процеске тікелей қатысатын құралдар (станоктар, прессмашиналар, терминалық пештер, көтеру-тасымалдау механизмдері т.б.) 4.3 Өлшеу, реттеу при- борлары мен құралдары, лабораториялық құралдар өндіріс процесін қол еңбегімен немесе автоматтандыру арқылы реттеуге, технологиялық процесстердің параметрін өлшеуге және бақылауға, лабораториялық зерттеулер жүргізуге қажетті құралдар 4.4 Есептеу техникасы математикалық есептерді шешуді тездетуге қажетті құралдар жиынтығы 4.5 Басқа да машиналар мен құралдар (өрт сөндіргіш машиналар, телефон станциялары, т.б.)

7 слайд
№ Топтардың аттары Қолданылуы және қысқаша мінездемесі 5 Тасымалдау құралдары кәсіпорын көлеміндегі адамдар мен жүктерді тасымалдауға қажетті көліктер (электровоз, паровоз, автомобиль) 6 Құрал-сайман өндіріс процесіне қажетті элементтер (қол және механикалық кесу, ұру саймандары, штамптар, т.б.) 7 Өндірістік түгендеме (инвентарь) өндірістік операцияларды орындауды жеңілдетуге және жеке еңбек заттарын сақтауға қажетті (жұмыс столы, қорап, т.б.) 8 Шаруашылық түгендеме (инвентарь) көбейту және қайта түсіру аппараттары, стол, шкаф, т.б.

8 слайд

9 слайд
Негізгі қорлардың бастапқы құны  – бұл негізгі қорларды салуға, сатып алуға, әкеліп жеткізуге, орнатуға кеткен шығындардан, сондай-ақ сатып алу барысында төленген салық сомаларынан, құрылысты салу кезінде алынған несие үшін төленетін пайыз сомаларынан тұратын шығындардың жиынтығы. Негізгі қорлардың ағымдағы құны – бұл негізгі қорлардың белгілі бір мерзімдегі нарықтық бағасы бойынша бағаланған құны. Негізгі қорлардың қайта қалпына келтіру құны  – негізгі қорларды қайта қалпына келтіруге кеткен шығындардың жиынтығы, демек ол қайта қалпына келгеннен кейін ұдайы өндіріс жағдайында қызмет жасап жатқан ұқсас негізгі капитал нысанының құнымен анықталады. Негізгі қорлардың теңгерімдік құны – негізгі капиталдың бастапқы немесе ағымдағы құнынан жинақталған амортизация мөлшерін алып тастағандағы қалған құн. Негізгі қорлардың келісілген құны – бұл кез келген екі жақтың, яғни негізгі капиталды сатып алушы мен сатушының арасындағы келісілген құн болып табылады. Негізгі қорлардың қалдық құны (жою құны)  – тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі қорларды жою кезінде алынған іске жарамды бөлшектерінің, металл сынықтарының құны. Негізгі қорлардың амортизациялық құны – бұл негізгі капиталдың бастапқы құны мен болжанған жою құнының арасындағы айырмашылық.

10 слайд
Жаңа сабақты /материалды/ бекіту . № 1 есеп Негізгі құралдардың бастапқы құнын есептеу: Кәсіпорын жаңа қызметі үшін жер учаскесін сатып алды. Жердің сатып алу құны – 170000 теңге, көрсеткен қызметі үшін брокерге - 6000 тг, қорғаушыға – 2000 тг, ескі ғимаратты бұзуға – 100000 тг және жерді тегістеуге 1000 тг.жұмсады.   № 2 есеп Негізгі құралдарды қайта бағалаудың нәтижесін есептеу: Ғимараттың бастапқы құнын қайта бағалау кезінде ол 1700000 теңгені құрады, ал оның бағалауға дейінгі бағасы – 2000000 теңге болатын. Ғимаратты екінші рет қайта бағалаған кезде, оның құны – 2100000 теңгені құрады. № 3 есеп Негізгі құралдардың амортизациялық құнын есептеу: Станоктың бастапқы құны – 20000 тг. Болжамды жою құны – 2000 тг. Пайдалану мерзімі – 10 жыл.

11 слайд