Көркем әдебиеті

1 слайд

2 слайд
Жоспары

3 слайд
Кіріспе Көркем әдебиет дегеніміз-тіл тарихы мен әдеби тіл тарихының пәні болып табылады.Көркем әдебиет тілі сөйлеудің диалектіден жоғары түрі ретінде қызмет атқарады.Көркем әдебиет тілінде болып отыратын процестерді орыс тілі материалдары негізінде В.В.Виноградов түбегейлі зерттеп,көркем әдебиет тілі деп аталатын арнайы пән жасады.Көркем әдебиет тілі эстетикалық құнды туындылар тілі болумен бірге өзіде бағалы көркем туынды болып есептеледі. Көркем әдебиет дегеніміз-тіл тарихы мен әдеби тіл тарихының пәні болып табылады.Көркем әдебиет тілі сөйлеудің диалектіден жоғары түрі ретінде қызмет атқарады.Көркем әдебиет тілінде болып отыратын процестерді орыс тілі материалдары негізінде В.В.Виноградов түбегейлі зерттеп,көркем әдебиет тілі деп аталатын арнайы пән жасады.Көркем әдебиет тілі эстетикалық құнды туындылар тілі болумен бірге өзіде бағалы көркем туынды болып есептеледі.

4 слайд

5 слайд

6 слайд
Мақал дегеніміз – сөз анасы.Әдемі ұйкасты,үйлесімді ырғақты,өлеңді өрнекпен не шешендік қара сөзбен айшықталған қысқа да нұсқа айтылатын нақыл сөздердің мәйегі. Мысалы: «Қыз өссе, елдің көркі-гүл өссе жердің көркі». Мәтел дегеніміз – мақалға ұқсас, бірақ мақалдай екі-үш тармақты емес,өлеңде тұжырым тұспалы сыңар, қара сөзде нұсқалы, қорытынды түйіндеуі тура айтылатын, қарама-қарсы шендестіруі жоқ,ықшам да кестелі нақыл сөз. Мысалы: «Отан-оттан да ыстық». Мақал дегеніміз – сөз анасы.Әдемі ұйкасты,үйлесімді ырғақты,өлеңді өрнекпен не шешендік қара сөзбен айшықталған қысқа да нұсқа айтылатын нақыл сөздердің мәйегі. Мысалы: «Қыз өссе, елдің көркі-гүл өссе жердің көркі». Мәтел дегеніміз – мақалға ұқсас, бірақ мақалдай екі-үш тармақты емес,өлеңде тұжырым тұспалы сыңар, қара сөзде нұсқалы, қорытынды түйіндеуі тура айтылатын, қарама-қарсы шендестіруі жоқ,ықшам да кестелі нақыл сөз. Мысалы: «Отан-оттан да ыстық».

7 слайд

8 слайд
Жаңылтпаш -қазақ ауыз әдебиетінің шағын жанры.Жаңылтпаш ойын-сауыққа жиналған жұртты күлдіру жас ұрпақтың тілін ұзартып,әртүрлі сөзді шапшаң айтуға үйрету.Мақсатымен пайда болған жаңылтпаштың сөздеріадамды жаңылдыратындай қиын көбінесе,ұяңжәне қатаң дауыссыз дыбыстардан құралады.Қара сөз немесе өлең түрінде болады. Мысалы: Жапалақтап ақ қар жауды,алқапты аппақ ақ қар жапты . Жаңылтпаш -қазақ ауыз әдебиетінің шағын жанры.Жаңылтпаш ойын-сауыққа жиналған жұртты күлдіру жас ұрпақтың тілін ұзартып,әртүрлі сөзді шапшаң айтуға үйрету.Мақсатымен пайда болған жаңылтпаштың сөздеріадамды жаңылдыратындай қиын көбінесе,ұяңжәне қатаң дауыссыз дыбыстардан құралады.Қара сөз немесе өлең түрінде болады. Мысалы: Жапалақтап ақ қар жауды,алқапты аппақ ақ қар жапты .

9 слайд

10 слайд
Жұмбақ дегеніміз -Адамның ой- өрісін,алғырлығын,білімін сынау мақсатында нақты бір зат н/е құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр. Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиеттің көпшілігінде бар.Бұл жанрға Аристотель жұмбақ-жақсы жымдасқан метафора деп анықтама берген.Қазақ әдебиетінде жұмбақ көп кездеседі. Мысалы: «Таңмен көзін ашады, әлемге нұрын шашады». (Күн) Жұмбақ дегеніміз -Адамның ой- өрісін,алғырлығын,білімін сынау мақсатында нақты бір зат н/е құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр. Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиеттің көпшілігінде бар.Бұл жанрға Аристотель жұмбақ-жақсы жымдасқан метафора деп анықтама берген.Қазақ әдебиетінде жұмбақ көп кездеседі. Мысалы: «Таңмен көзін ашады, әлемге нұрын шашады». (Күн)

11 слайд

12 слайд
Тақпақтар -қара сөзден құралады.Өлең шағын көлемді поэзиялық шығарма.Ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен,шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тизбегі. Кейде көркем сөз қара сөздің ауызекі әңгімеден н/е жазба сөзден айырмасы шамалы деген пікір айтылған.Қара сөзбен жазылған шығарманың көркемдік қуаты ерекше көрінеді. Тақпақтар: Жайқалтып бұл тәлімдік егініңді, Соға бергін,үздік ұстаз көрігіңді Құдіретін ұқтырған тіл әдебиеттің, Шәкірттерің ақтаймыз сеніміңді.

13 слайд

14 слайд
Ертегілер -Көркем әдебетінен мол орын алатын халықтың ауызша шығарған күрделі шығармасының бір түрі – ертегілер.Ертегіге бай елдердің бірі – қазақ халқы.Қазақ фольклорында ертегілердің сан алуан түрлері бар. Ертегілер көбінесе,қара сөз ретінде айтылғандықтан, оны халықтық ерте заманда шығарған көркем әңгімесі деп қараймыз. Бұлардың бәрін халық ертегілерді көркемдеп суреттеу,образдар арқылы бейнеленген. Ертегілер -Көркем әдебетінен мол орын алатын халықтың ауызша шығарған күрделі шығармасының бір түрі – ертегілер.Ертегіге бай елдердің бірі – қазақ халқы.Қазақ фольклорында ертегілердің сан алуан түрлері бар. Ертегілер көбінесе,қара сөз ретінде айтылғандықтан, оны халықтық ерте заманда шығарған көркем әңгімесі деп қараймыз. Бұлардың бәрін халық ертегілерді көркемдеп суреттеу,образдар арқылы бейнеленген.

15 слайд

16 слайд
Хайуанаттар ертегісі- жан-жануарлар туралы болса да,реалистік сипаты бар қазақ ертегілерінің бір саласын хайуанаттар жайындағы сюжеттер дейміз. Мысалы: «Түлкі мен бөдене», «Бауырсақ», «Үш аю»,т.б. Қиял-ғажайып ертегілер ескі заманда туып,содан бері карай келе жатқандығын аңғартады.Ертедегі адамдар табиғат және оның құбылыстары туралы адамның еңбегі,тіршілік-кәсібі,күресі жайында,дүние- жаратылыс,қас пен дос,неше түрлі кереметкүштер туралы қиял-ғажайып ертегі-әңгімелер тудырған. Мысалы: «Жалмауыз»,«мыстан»,«Күн астындағы Күнекей қыз» т.б.Хайуанаттар ертегісі- жан-жануарлар туралы болса да,реалистік сипаты бар қазақ ертегілерінің бір саласын хайуанаттар жайындағы сюжеттер дейміз. Мысалы: «Түлкі мен бөдене», «Бауырсақ», «Үш аю»,т.б. Қиял-ғажайып ертегілер ескі заманда туып,содан бері карай келе жатқандығын аңғартады.Ертедегі адамдар табиғат және оның құбылыстары туралы адамның еңбегі,тіршілік-кәсібі,күресі жайында,дүние- жаратылыс,қас пен дос,неше түрлі кереметкүштер туралы қиял-ғажайып ертегі-әңгімелер тудырған. Мысалы: «Жалмауыз»,«мыстан»,«Күн астындағы Күнекей қыз» т.б.

17 слайд

18 слайд

19 слайд

20 слайд

21 слайд
Қорытынды

22 слайд