Презентация "Қазақ халқының салт дәстүрлері"

1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Сабақтың тақырыбы: “Қазақ халқының салт-“Қазақ халқының салт- дәстүрлері”дәстүрлері” 9-сынып9-сынып Қазақ тілі мен әдебиеті пән Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі: Есенова Арайлым мұғалімі: Есенова Арайлым МолдағазықызыМолдағазықызы

2 слайд
«Қазақтар - әдет-ғұрып, «Қазақтар - әдет-ғұрып, салт-сана, тіл жағынан салт-сана, тіл жағынан біртұтас ұлт» біртұтас ұлт» В.В.Радлов.В.В.Радлов.

3 слайд
Сабақтың мақсаты:Сабақтың мақсаты:  Оқушылар бойына халқымыздың Оқушылар бойына халқымыздың рухани байлығын сіңіріледі, рухани байлығын сіңіріледі, ұлтымыздың дәстүрлерінен үлгі алады. ұлтымыздың дәстүрлерінен үлгі алады. Қазақ халқының салт-дәстүрлері туралы Қазақ халқының салт-дәстүрлері туралы білімдерін толықтырып, кеңейтеді.білімдерін толықтырып, кеңейтеді.  Жаңа сөздерді меңгереді, аударма Жаңа сөздерді меңгереді, аударма жұмыстарында пайдаланады.жұмыстарында пайдаланады.  Мәтіннен құрмалас сөйлемдер табады, Мәтіннен құрмалас сөйлемдер табады, тұрлаулы мүшелерді сызады.тұрлаулы мүшелерді сызады.

4 слайд
Үй тапсырмасын тексеру:Үй тапсырмасын тексеру: • “ Адамның құндылығы” дегеніміздің мағынысын түсіндір. • “ Адамның құндылықтары” қалай қалыптасады? • “ Ұят –адамның өз бойындағы адамшылығы” кімнің сөзі? • Өмірлік құндылықтың қалыптасуы жайында әңгімеле.

5 слайд
• Қазақ  халқының көнеден келе жатқан салт – дәстүрлері, ырымдары өте көп. Қазақ «қазақ» деген атын осы кезге дейін қазақи салт - дәстүрлерімен, ырымдарымен, той – мереке, тағы басқа да жол – жосындарымен   талай елді таң қалдырып келеді. Ата- бабамыздың қалдырған асыл мұрасын қадірлеп, жоғалғанды жаңғыртып, қайта жаңартатын ендігі болашақ ұрпақтың өз қолында.  

6 слайд
Жаңа сөздермен жұмыс:Жаңа сөздермен жұмыс: • Шілдехана • Нәресте • Сәби • Қырқынан шығару • Қарын шашын алу • Аластау • Кәде • Тұсау кесу • Қаз тұру • Есу • Шашу • Құда • Құда түсу • Вечеринка по поводу рождения ребенка • Новорожденный младенец • Ребенок • Отмечать 40 дней со дня рождения • Утробный волос • Изгонять • Подарок • Разрезать пути • Стоять на ногах • Вить • Подарки, приносымые на торжества • Сват • Свататься

7 слайд
Шілдехана Шілдехана

8 слайд
Қалжа мен шілдехана тойыҚалжа мен шілдехана тойы  .. Бір баланың дүниеге келуі тек сол бала туған Бір баланың дүниеге келуі тек сол бала туған отбасының қуанышы ғана емес, күллі ауыл отбасының қуанышы ғана емес, күллі ауыл аймақтың ортақ қуанышы. Әсіресе ұл баланың аймақтың ортақ қуанышы. Әсіресе ұл баланың тууын қазақтар қатты қастерлеп, «ұл туғанға тууын қазақтар қатты қастерлеп, «ұл туғанға күн туады» дейді. Байырғы қазақ салты күн туады» дейді. Байырғы қазақ салты бойынша, бала туған күні сол отбасында той бойынша, бала туған күні сол отбасында той басталып, «қалжа» сойылып, маңайдағы абысын басталып, «қалжа» сойылып, маңайдағы абысын – ажын, тағы басқа әйелдер жиналып, «баланың – ажын, тағы басқа әйелдер жиналып, «баланың бауы берік болсын» айтып құттықтайды. Ал бауы берік болсын» айтып құттықтайды. Ал кешке қыз – бозбала жиналып, түні бойы ән кешке қыз – бозбала жиналып, түні бойы ән салып, домбыра шертіп, өлең айтып «шілдехана» салып, домбыра шертіп, өлең айтып «шілдехана» күзетеді, түрлі ойын – сауық кейде өткізеді.    күзетеді, түрлі ойын – сауық кейде өткізеді.    

9 слайд
Қырқынан шығаруҚырқынан шығару

10 слайд

11 слайд
«Бесік тойы».«Бесік тойы».  Жаңа туған балаға ат қойып, оны алғаш бесікке бөлеу Жаңа туған балаға ат қойып, оны алғаш бесікке бөлеу жорасы «бесік тойы» деп аталады.  Бұған көбіне сол   жорасы «бесік тойы» деп аталады.  Бұған көбіне сол   төңіректегі  әйелдер шақырылады.  Келген  әйелдер  төңіректегі  әйелдер шақырылады.  Келген  әйелдер  балаға   арнап  шашу,  көйлек – көншек, тан – моншақ, балаға   арнап  шашу,  көйлек – көншек, тан – моншақ, үкі, т.б. тойлықтар     әкеледі.  Ат қойылатын баланың үкі, т.б. тойлықтар     әкеледі.  Ат қойылатын баланың оң құлағына үш рет, сол құлағына үш рет «сенің оң құлағына үш рет, сол құлағына үш рет «сенің атың.....» деп айтады. Ұрпақ өсірген үбірлі – шүбірлі атың.....» деп айтады. Ұрпақ өсірген үбірлі – шүбірлі қадірмен әйел бір – екі келіншектің көмегімен бесікт қадірмен әйел бір – екі келіншектің көмегімен бесікт жабдықтайды. жабдықтайды.  Сәбидің әжесі не шешесі түбектің тесігінен балаларға Сәбидің әжесі не шешесі түбектің тесігінен балаларға тәтті бауырсақ үлестіреді. Онан соң әлгі баланы тұңғыш тәтті бауырсақ үлестіреді. Онан соң әлгі баланы тұңғыш рет бесікке бөлейді. Тойға жиналғандар дастарқаннан рет бесікке бөлейді. Тойға жиналғандар дастарқаннан дәм татып, баланың өмірі ұзақ, бауы берік, бақытты дәм татып, баланың өмірі ұзақ, бауы берік, бақытты болуын тілеп бата беріп тарасады.болуын тілеп бата беріп тарасады.

12 слайд
Тұсау кесуТұсау кесу

13 слайд
Қыз ұзату Қыз ұзату  «Қыз ұзату» (салт, той). «Ұлын ұяға, қызын қияға қондыру» ата «Қыз ұзату» (салт, той). «Ұлын ұяға, қызын қияға қондыру» ата ананың тілегі әрі парызы. Соның ішінде қыз ұзату үлкен той, думан ананың тілегі әрі парызы. Соның ішінде қыз ұзату үлкен той, думан әрі қызық. Бұл күні ата ана қуанады, әрі жылайды. Қуанатыны қыз әрі қызық. Бұл күні ата ана қуанады, әрі жылайды. Қуанатыны қыз өсірді және оны құтты жеріне қондыруы, жылайтыны әрине қимастық өсірді және оны құтты жеріне қондыруы, жылайтыны әрине қимастық көңілі. көңілі. Қызды алуға құда (тақ санмен) бес не жеті кейде одан да көп адам Қызды алуға құда (тақ санмен) бес не жеті кейде одан да көп адам келеді. Мұның ішінде бас құда, құдалар және күйеу жолдас болады. келеді. Мұның ішінде бас құда, құдалар және күйеу жолдас болады. Солтүстік және Орталық Қазақстанда тек ер адамдар барады. Құдалар Солтүстік және Орталық Қазақстанда тек ер адамдар барады. Құдалар әдетте кешкілік баруы керек. Мұнда ойын сауық, құдалық рәсімдер әдетте кешкілік баруы керек. Мұнда ойын сауық, құдалық рәсімдер мен кәде жоралар жасалады. Жақын адамдар құданы үйіне шақырады. мен кәде жоралар жасалады. Жақын адамдар құданы үйіне шақырады. Ұзатылатын қызды дәстүр бойынша таң ата, күн шыға жөнелтеді. Ұзатылатын қызды дәстүр бойынша таң ата, күн шыға жөнелтеді. Оның алдында қыз «Қоштасу жырын», жастар «Жар жар», «Ау жар», Оның алдында қыз «Қоштасу жырын», жастар «Жар жар», «Ау жар», «Аушадияр» айтылады «Аушадияр» айтылады

14 слайд

15 слайд
Жалғасын тап:Жалғасын тап:  Жамандықтан ұяла Жамандықтан ұяла білген,білген,  Ата мұраң-Ата мұраң-  Салт-дәстүрін ел Салт-дәстүрін ел бұзбас, бұзбас,  Ұят-Ұят-  адамның өз адамның өз бойындағы бойындағы адамшылығы.адамшылығы.  уәде-сертін ер бұзбасуәде-сертін ер бұзбас  асыл қазынаңасыл қазынаң  жақсылықты ұға жақсылықты ұға біледібіледі

16 слайд
Тапсырма :Тапсырма :  Балаға үкі қадайды, кепеш кигізеді, әл – Балаға үкі қадайды, кепеш кигізеді, әл – ауқатына сай лақ, қозы, құлын сияқты жас ауқатына сай лақ, қозы, құлын сияқты жас төлдің бірін ен салып береді. төлдің бірін ен салып береді.   Бала дүниеге келгеннен кейін атасы мен Бала дүниеге келгеннен кейін атасы мен әжесі немесе ауыл ақсақалы балаға ат әжесі немесе ауыл ақсақалы балаға ат қояды. Ат қоюшы адам баланың құлағына: қояды. Ат қоюшы адам баланың құлағына: «Сенің атың…» деп үш рет қайталайды. «Сенің атың…» деп үш рет қайталайды.

17 слайд
Бала тәрбиелеудегі салт-дәстүрлерді Бала тәрбиелеудегі салт-дәстүрлерді ретімен ата:ретімен ата:  Тұсау кесуТұсау кесу  Балаға ат қоюБалаға ат қою  Бесікке салуБесікке салу  Қырқынан шығаруҚырқынан шығару  Сүндетке отырғызуСүндетке отырғызу  Атқа мінгізуАтқа мінгізу

18 слайд
Үйге тапсырма:Үйге тапсырма:  ““ Отбасында әдет-ғұрыптарын Отбасында әдет-ғұрыптарын қалыптастыру оңай ма?” тақырыбына өз қалыптастыру оңай ма?” тақырыбына өз ойларынды жазып келіңдер.ойларынды жазып келіңдер.  ІІ деңгейІІ деңгей  Қайталау, жаңа сөздерді жаттауҚайталау, жаңа сөздерді жаттау  Аударма Аударма

19 слайд
 Назар Назар аударғандарыңызға аударғандарыңызға рахмет !!!рахмет !!!