"Сөзжасамдық ұя"

1 слайд
Сөзжасамдық ұя Сөзжасамдық тәсіл Сөзжасамдық тип пен үлгі Орындаған: Рустемов Д.А. «Балдәурен-Балқаш» РОСО

2 слайд
Бел (Адам денесінің арқадан төмен, мықыннан жоғары жіңішке тұсы ) [ ҚТТС, 124 бет ]

3 слайд
1 саты 2 саты 3 саты Белбеу Белбеуле Белбеулен Белдеме Белден Белдес Бел Белдік Белдікте Белуар Белуарла Белше Белшеле Белшеден Белсіз Белсіздік Белдеу Белдеуле Белдеулі Белдеулік Белдеулет

4 слайд
Белбеу . Белді буу үшін матадан не былғарыдан, қайыстан, жасалған белдік. [ ҚТТС, 124 бет ] Белбеуле . Белін белдікпен байлау, буу, орау. [ ҚТТС, 124 бет ] Белбеулен . Белбеумен белін буыну. [ ҚТТС, 124 бет ] Белдеме . Бел омыртқа. [ ҚТТС, 125 бет ] Белден . Беліне асыну, байлап алу. [ ҚТТС, 125 бет ] Белдес . Белден, белбеуден ұстасып күресу, тіресу. [ ҚТТС, 125 бет ] Б елдік. Былғарыдан жасалған белбеу. [ ҚТТС, 125 бет ] Бел дікте . Белдік салу, белдікпен байлау. [ ҚТТС, 125 бет ] Белуар . Адамның бел тұсы, белдеме. [ ҚТТС, 126 бет ] Белуарла. Белуардан келу, белдемелеу. [ ҚТТС, 126 бет ]

5 слайд
Белше . Белуар, бел орта. [ ҚТТС, 126 бет ] Белшеден . Белуардан, белден, бел ортадан. [ ҚТТС, 126 бет ] Белшеле. Белуардан бату, белдемелеу. [ ҚТТС, 126 бет ] Белсіз . Әлісіз күші жоқ. [ ҚТТС, 126 бет ] Белсіздік . Әлсіздік, қуатсыздық. [ ҚТТС, 126 бет ] Белдеу . Белге байланатын қыл арқан. [ ҚТТС, 126 бет ] Белдеуле . Киіз үйді айналдыра арқанмен белдеулеп тану. [ ҚТТС, 126 бет ] Белдеулет . Ортан беліне таман, орта тұсына дейін құю. [ ҚТТС, 126 бет ] Белдеулі . Белдеу буылған, белдеуі бар. [ ҚТТС, 126 бет ] Белдеулік . Белгілі бір заттың бел ортасы, бел шені. [ ҚТТС, 126 бет ]

6 слайд
Сөзжасамдық тарам 1. Белбеу 2. Белдеме 3. Белден 4. Белдес 5. Белдік 6. Белуар 7. Белше 8. Белсіз 9. Белдеу

7 слайд
1. Бел – белбеу – белбеуле – белбеулен 2. Бел – белдеме 3. Бел – белден 4. Бел – белдес 5. Бел – белд ік - белдікте 6. Бел – белуар – белуарла 7. Бел - белше – белшеле 8. Бел - белшеле – белшелен 9. Бел - белсіз – белсіздік 10. Бел - белдеу – белдеуле – белдеулет 11. Бел - белдеу – белдеулі 12. Бел - белдік - белдеулік Сөзжасамдық тізбек

8 слайд
Сөзжасамдық жұп 1. Бел – белбеу, белбеу – белбеуле, белбеуле – белбеулен 2. Бел – белдеме 3. Бел – белден 4. Бел – белдес 5. Бел – белдік, белдік – белдікте 6. Бел – белуар, белуар – белуарла 7. Бел – белше, белше – белшеле 8. Бел – белше, белше – белшеден 9. Бел – белсіз, белсіз – белсіздік 10. Бел – белдеу, белдеу – белдеуле, белдеуле – белдеулет 11. Бел – белдеу, белдеу – белдеулі 12. Бел - белдеу - белдеулік

9 слайд
Сөзжасамдық саты 1 саты – 9 туынды сөз, 2 саты – 9 туынды сөз, 3 саты – 2 туынды сөз бар

10 слайд
Сөзжасамдық тәсіл

11 слайд
Синтетикалық тәсіл Белдік – туынды сөз. Синтетикалық тәсіл. ( 2 бірліктен жасалған) Бел – адам денесінің арқадан төмен, мықыннан жоғары жіңішке тұсы. - дік – адамның не малдың мүшелерімен байланысты туынды сөз жасайтын сөзжасамдық өнімді жұрнақ. Белдік – былғарыдан жасалған белбеу. Зат есімнен зат есім туып тұр.

12 слайд
Аналитикалық тәсіл Қараторғай – туынды сөз, аналитикалық тәсіл: сөзқосым Қара – көмірдің, күйенің түсіндей. Торғай – денесін мамық жүн басып тұратын мүйіз тұмсықты кішкентай құс. Қараторғай – көктемде ұшып келетін, кішірек келген, қара түсті жыл құсы. Зат есімнен зат есім туып тұр.

13 слайд
Лексико - семантикалық тәсіл Операция – туынды сөз, лексико - семантикалық тәсіл Операция – белгілі бір жұмыстың орындалу барысы, атқарылу процесі. Операция – мед.тер. Адам не жануар денелеріндегі кеселді жою үшін жасалатын хирургиялық емдеу тәсілі.

14 слайд
Синтетикалық - аналитикалық тәсіл Қосшы - қолаң – туынды сөз, синтетикалық - аналитикалық тәсіл. Қос – белгілі бір жұмысты істеуге шыққан адамдар тобы. - шы – нақтылы бір зат атауларына жалғанып, туынды сөз жасайтын сөзжасамдық өнімді жұрнақ. Қолаң – қалың, тығыз өскен; жуан. Қосшы - қолаң – бір үйдің қасына еріп, қызметін істеп жүрген адамдар.

15 слайд
Аналитикалық - синтетикалық тәсіл Қоңторғайлық – туынды сөз, аналитикалық - синтетикалық тәсіл. Қоң – малдың жоны, сауыр еті. Торғай – денесін мамық жүн басып тұратын мүйіз тұмсықты кішкентай құс. - лық – этнографиялық атау типтес, термин сипаттас туынды сөз тудыратын сөзжасамдық өнімді жұрнақ. Қоңторғайлық – жадаулық, жүдеулік.

16 слайд
Синтетикалық - семантикалық тәсіл Торсылдақ – туынды сөз, синтетикалық - семантикалық тәсіл. Торсыл – торс - торс еткен үн, тарсылдаған дыбыс. - дақ – әдебилік сипаты, жалпы мәлімдігі жағынан біркелкі емес туынды сөздер тудыратын өнімсіз жұрнақ. Торсылдақ – балықтың ішінде болатын сопақша келген, іші ауаға толы жұқа зат. Торсылдақ – тер.бот. отқа торсылдап дыбыс шығара жанатын ақ қурай.

17 слайд
Аналитикалық - семантикалық тәсіл Жыланкөз – туынды сөз, аналитикалық - семантикалық тәсіл. Жылан – бауырымен жорғалаушылар тобына жататын, уы бар жәндік. Көз – адамның, жан - жануардың көру мүшесі. Жыланкөз – сығырайған жыланның көзіндей, жылтылдап - жылтыраған. Жыланкөз – тер.мед. Әр түрлі патологиялық жағдайға байланысты адам денесінде пайда болатын тесік.

18 слайд
Сөзжасамдық тип пен үлгі

19 слайд
- шы, - ші – скрипкашы, бандурашы, барабаншы, паромшы, арматуршы, самогоншы, самбошы, звеношы, дипломшы, пулеметшы, почташы, киношы, зенитшы, автоматшы, карташы, прозашы, ленинградшы, заказшы, эксковаторшы, авиацияшы, автомобильші, карикатурашы, гитарашы. (орыс тілінен енген кірме сөздер, 23 сөз)

20 слайд
1. Киношы 2. Паромшы, самбошы, звеношы, почташы, заказшы, зенитші, карташы, прозашы. 3. Дипломшы, гитарашы 4. Скрипкашы, бандурашы, барабаншы, арматуршы, самогоншы, пулеметші, авиацияшы, автоматшы 5. Ленинградшы 6. Карикатурашы, эксковаторшы, автомобильші