"Тамақтандыру физиологиясы, санитария және гигиена негіздері" пәні бойынша "Дәрумендер" тақырыбында презентация

1 слайд
«Тамақтану физиологиясы, санитария және гигиена негіздері» пәні Такырыбы : Дәрумендер«АЛМАТЫ СӘН ЖӘНЕ ДИЗАЙН КОЛЛЕДЖІ» КҚМК АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ Дайындаған: «Аспаз» біліктілігі бойынша арнайы пәндер оқытушысы Кокимбекова Гүлім Дәулетқызы

2 слайд
Дәрумендер • ДәрумендерДәрумендер (лат. « v і t а» - тіршілік, «а min» - химиялық заттар) - тағамның құрамында болатын ағза үшін кажетті зат. Ағзаның өсуі, дамуы, тіршілігі үшін дәрумендер (дәрумендер) аз мөлшерде болса да өте қажет. Оларды адам тағамның құрамынан алады, яғни дәрумендердің көпшілігі ағзада өздігінен түзілмейді. Адам ағзасындағы дәрумендер тапшылығы сан алуан ауруларға шалдықтырады .

3 слайд
Майда еритін дәрумендерМайда еритін дәрумендер А дәрумені (ретинол) ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға қарсы тұра алу әрекетін арттырады. Іңірде, түнде көруді жақсартады. А дәрумені шаштың, тырнақтың өсуі мен терідегі жасушалардың мүйізденуіне әсер етеді. Ол жетіспегенде тері құрғап жарылып, түсі күңгірттенеді. Май бездерінің құрамы өзгереді, көздің қасаң қабығы бұзылады. Адам іңірде, түнде нашар көреді. Бұл ауруды ақшам соқыр (куриная слепота) деп атайды. А дәрумені бауырда, сүтте, жұмыртканың сарысында көп болады. Өсімдіктердің қызыл, сары жемістерінде, сәбізде, қызанақта, өрікте, асқабақта кездеседі. А дәруменінің ағзаға қажет тәуліктік мөлшері 2,5-10,5 мг. • D дәрумені (кальциферол) адамның терісінде күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен түзіледі. Ол кальций мен фосфордың ішектен бөлінуін жылдамдатып, сүйек ұлпасының мықтылығына әсер етеді. Адам ағзасы D дәруменін тағамның құрамынан да қабылдайды. Жас сәбилерде D дәруменінің жетіспеуінен болатын ауру мешел (рахит) деп аталады. Мешел ауруына шалдыққан балалардың қаңқасы дұрыс қалыптаспайды. Аяқ сүйектері дене салмағының әсерінен майысады, сүйек баяу дамиды, ұйқысы қашады. Жұқпалы аурулармен көп ауырады. Сондықтан жас сәбилердің мешел ауруына шалдықпауы үшін күн сәулесіне шығарып шынықтырады. D дәрумені балық майында, бауырында, уылдырығында, жұмыртқаның сарысында, жануарлардың бауырында, сүт өнімдерінде мол. D дәруменінің қажетті тәуліктік мөлшері 2,5 мг.

4 слайд
А дәрумені (ретинол)

5 слайд
Майда еритін дәрумендер • С дәрумені (аскорбин қышқылы). Ағзаның жұқпалы ауруларға қарсы тұра алу әрекетін арттырады. Сүйекке және тіске беріктік қасиет береді. С дәрумені биологиялық тотығу кезінде зиянды заттардың түзілуін тежейді. Ол қарсы денелерді түзетін ферменттердің құрамына кіреді. Терідегі қантамырлардың қабырғасының бүлінуіне де кедергі жасайды. С дәрумені жетіспеген жағдайда ағза тез шаршайды, сілемейлі қабықшалар қабынады, қызылиек қанталайды. Бұл дәрумен ұзақ уақыт жетіспесе, адам кауіпті құрқұлақ (цинга) ауруына шалдығады. Адам ағзасы С дәруменін түзбейтіндіктен, тамақпен бірге қабылдануы керек. С дәрумені ағзаға қыс пен көктем айларында көбірек қажет. Жаңа піскен көкөністер, жемістер және тұздалған орамжапырақ құрамында көбірек кездеседі. Әсіресе итмұрынның, қарақаттың құрамында мол болады. Ағзаға қажетті тәуліктік мөлшері 60-100 мг. Цинга ауруы

6 слайд

7 слайд
• Адам   ағзасында   дәрумендер жетіспеген кезде   патологиялық жағдайлар  –  гиповитаминоздар , авитаминоздар   болуы   мүмкін . Бұл  жағдайларда, дәрумендердің биологиялық  қызметіне байланысты метаболизмнің  белгілі бір кезеңі зақымдалады  да, ол сәйкес симптомдар түрінде көрінеді. Мысалы, В12 витамині жетіспегенде – қатерлі анемия пайда болады, В1 витаминінің жетіспеушілігі – Бери Бери полиневриттің, С витаминінің жетіспеушілігі – Цинга, Д – витаминінің жетіспеушілігі – Рахит және т.б ауруларды тудырады.

8 слайд
•       Дәрумендерді  мөлшерден тыс пайдаланған кезде  ағзада патологиялық жағдайлар – гипервитаминоздар пайда болады. Мысалы, Д гипервитаминозы, А гипервитаминозы белгілі. Бірінші жағдайда, Д витаминінің көп болуынан балаларда краниостеноз, А гипервитаминозында бастың ауруы, көру қабіліетінің бұзылуы пайда болады.

9 слайд

10 слайд
ДӘРУМЕНДЕР - ағзаның иммунитетін жақсартады және жұмысын қадағалайды Ағзаға дәрумендердің дұрыс келіп түспеуі 3 патологиялық жағдайға әкеп соғады және олар былай аталады: • дәруменнің мүлде болмауы — авитаминоз; • дәруменнің жетіспеушілігі — гиповитаминоз; • дәруменнің шектен тыс көп болуы — гипервитаминоз.

11 слайд
Аурудың аталуы Тағамдық заттардың жетіспеушілігі Хронический атрофический гастрит Витамины В1, В6, В12, железо, РР После резекции желудка Витамин В12, фолиевая кислота, железо Хронический энтероколит Витамин В12, фолиевая кислота, железо, кальций Частые рвоты, поносы Витамин РР, калий, натрий Хронический гепатит, циррозы печени Витамины В2, В6, РР, А, D, Е, К, холин Болезни желчных путей Витамины А, К, кальций, магний  Хронический панкреатит Витамины А, К, кальций Глистная инвазия (широкий лентец) Витамин В12 Острые и хронические кровопотери Железо Запоры Магний