Ағылшын тілін үйренуге деген ынтаны арттыру мақсатында түпнұсқалық бейнематериалдарды пайдалану

Ағылшын тілін үйренуге деген ынтаны арттыру мақсатында түпнұсқалық бейнематериалдарды пайдалану

Қази Айдос Серікұлы

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті

Филология факультеті, шетел тілі: екі шетел тілі

мамандығының 4 курс студенті.

Жетекші: аға-оқытушы, Нурушева Тамара Ивановна

Бейне материалдарды кеңінен қолдану біздің өміріміздегі күнделікті көріністерінің бірі болып табылады. Білім беру саласында Хан Академиясы тәрізді инновациялық стартаптар оқуға арналған анық, қысқа және қарапайым бейнелерді көптеген пәндер бойынша күрделі тақырыптарды меңгеруге көмектеседі. Екінші жағынан, түпнұсқалық видео - бастапқыда білім беруден басқа мақсаттар үшін құрылған (көбінесе ақпарат немесе ойын-сауық) - білім беру ресурсы ретінде кеңінен қолданылмаған. Шет тілін үйренуге қызығушылықты арттырудың бір əдісі — мотивация. Оқушылардың тілді толық дəрежеде меңгеруі үшін оның сол тілге деген мотивациясын арттыруымыз қажет. Халық даналығында «мотивацияланбаған оқушының жай ғана оқығысы келмейді» немесе «сен жылқыны суатқа əкеле алсаң да, сен оған суды ішуге мəжбүрлей алмайсың» делінген. Бұл нақыл сөздер оқушылардың шет тіліне деген қатынасы қаншалықты əр түрлі болуы мүмкін дегенде есімізге келеді. Бір оқушы үшін тілді меңгеру үрдісі маңызды, көп мағыналы болады,ол тілді меңгеруге мотивацияланған болады; басқа оқушы үшін — бұл қиын іс, оны ол қиындықпен жасайды жəне өзінің жалығып кететіндігін көрсетеді жəне сабақтың тез аяқталғандығын күтеді. Əр оқытушы осыған ұқсас жағдайлармен тап болады жəне ашығыны келгенде жиі оқушыны өзін-өзі дұрыс ұстамағанына немесе шет тілдерін оқуға қабілетсіздігіне кінəлауға дайын тұрады. Бірақ берілген жағдай сыни тұрғыдан ойлайтын оқытушы үшін мүлдем басқаша қабылдануы мүмкін: ол үшін — бұл «Оқытушының амалдары мен əдістері тиімді жəне нақты болады ма, сондай-ақ оқушылардың қажеттіліктеріне сəйкес келеді ме?» деген сұрақтың шешімі болып табылады. Өз бетінше оқушыларды мотивациялаудың қабілеті оқытушының негізгі қабілеті болып табылады [1, б. 84].

Қазіргі заманғы ғылымда белгілі бір факторларға байланысты бұл бейне материалдарды жіктеуге ұсынатын бейне материалдардың әр түрлі типологиясы бар [2, б.21]. Төмендегі типологиялар жиі кездеседі:

1) құру мақсатында - бейнематериалдар білім беру мақсатында арнайы құрылған; білім беру мақсаттары үшін бейімделмеген бейнематериалдар; оқу мекемесі үшін бейнероликтерді кәсіби түрде түсіру; өздерінің сценарийлері бойынша бейнефильмдерді түсіру;

2) жанр - көркем фильм, бейнеклиптер, мультфильмдер, бейнеклиптер, жаңалықтар блогы, ток-шоу фрагменттері, спорттық және тарихи хроникалар, деректі фильмдердің үзінділері және т.б. бейнелейтін бейнематериалдар;

3) талқыланатын тақырыптардың саны - бірқалыпты монотонды және жағдайлық көп тақырыпты;

4) өндiрiстiк тәсiлмен - түсiру, қайта түсiру;

5) дидактикалық тағайындау туралы - нұсқаулық, иллюстрациялық, нұсқаулық-иллюстрациялық;

6) құрылымы мен толықтығы дәрежесі бойынша - интегралдық және үзінді;

7) бейнематериалдарды пайдалану жағдайларында - мұғалімнің басшылығымен жұмысқа арналған материалдар және тәлімгерлердің өзіндік жұмысына арналған материалдар [3, б. 24].

Түпнұсқа бейне материалдарды таңдау кезінде не нәрсеге назар аудару керек? Тілді үйрету үшін қолданылатын түпнұсқа материалдардың әр түрінің өзіндік артықшылықтары да, кемшіліктері де бар (біз олар туралы жоғарыда айттық). Дегенмен, түпнұсқа материалды таңдау кезінде кейбір жалпы ерекшеліктерге назар аударған пайдалы болады. Бейнені пайдаланбас бұрын өзіңізге бірнеше сұрақ қою керек.

Тілі:

- Шынайы бейнематериалда қолданылатын тіл оқушылар тап болуы мүмкін нақты жағдайларға қолданыла ма?

- "Шынайы" олардың күнделікті өмірінде тасымалдаушылардың тірі қарым-қатынас тіліне жақын мағынада қолданыла ма?

- Бейнематериал контексте берілген бе? Егер солай болса, онда ол студенттерге түсінікті болуға көмектесетін жағдайда ұсынылған ба?

- Бейнематериалдың кейіпкерлері оқушылар түсінетіндей баяу және табиғи түрде сөйлей ме?

- Диалогта оқушыларға айтылғанның мағынасын түсінуге мүмкіндік беретін табиғи үзілістер бар ма?

- Оқушылар сөйлеушілердің екпінімен таныс па?

- Бейнематериалда оқушылар сабақ барысында өтетін тілдің ерекшеліктері ұсынылған ба?

Мазмұны:

- Оқушыларға бейнематериал тақырыбы қызықты ма?

- Оқытылатын тіл елінің мәдениеті дәлме-дәл жаңғыртылған ба?

- Тақырып немесе оқиға қызықты түрде түсіндіріле ме?

- Оқушылардың осындай кейіпкерлермен бетпе-бет келу немесе осындай жағдайларға тап болу мүмкіндігі бар ма?

- Бұл презентациядағы бағдарлама жеткілікті түрде түсінікті ме?

Бейнематериалдың өзі де осындай:

- Сурет анық па?

- Дыбыс таза ма?

- Камера тұрақты түрде түсіріле ме?

- Камера спикерге назар аудара ма?

- Сөйлейтін адамдар жиі кездеседі ме?

- Бейнематериалдың өзі тартымды ма?

- Рөлдер жақсы ойналды ма, сапалы режиссура ма?

Әрі қарай, сұрақ туындайды: оқу процесінде түпнұсқа материалдарды қалай пайдалануға болады? Тілді оқытуда түпнұсқа бейнелерді қолданудың жалғыз "дұрыс" әдісі жоқ. Қазіргі уақытта қол жетімді компьютерді, бор тақтасын, оқулықты немесе кез-келген басқа оқу құралын пайдалану әдісі сияқты бейнені қолданудың көптеген тиімді әдістері бар. Бейне материалды пайдалану арқылы алуға болатын нәрсе оқушылардың қажеттіліктеріне, жеке мақсаттарыңызға, қол жетімді жабдыққа және бейненің өзіне тікелей байланысты. Алайда, мұғалімдердің қарқынды тілдік практика үшін шынайы бейнелерді пайдалану тәжірибесі бар мұғалімдер келісетін бірнеше негізгі ережелер бар.

1. Қысқа сегменттерді көрсетіңіз.

Бейне материалдар, әсіресе шынайы бейнелер ана тілін көруге арналған, сондықтан олардағы тілдік мазмұн өте "тығыз". Қатысса, сонша элементтерді өңдеу қажет сияқты көрнекі, сондай-ақ аудиальных – оқушылар деңгейі төмен " мемлекеттік тілді білу-қайта тіркелуі мүмкін ақпарат. Фильмді немесе бағдарламаны толығымен көрсетуге міндетті болмаңыз. Көркем фильмді, мысалы, бастауыш деңгейдегі топтарда да сәтті қолдануға болады, егер сіз Студенттер оңай игере алатын кішкене фрагменттерді алсаңыз. Контекстен алынған бір немесе екі минуттық фрагмент бір сабақты өткізу үшін жеткілікті тілдік материалды оңай бере алады.

2. Оқушыларға бейнені бірнеше рет қайта қарауға мүмкіндік беріңіз.

Көптеген студенттер бақытты болады және әдетте бірнеше рет бейне материалдарды көруге тырысады, әсіресе егер олар осы материалға қатысты бірнеше тапсырмаларға ие болса және сөздік қорын жетілдіруге, кейіпкерлерді анықтауға және бейненің кейбір аспектілерін мұқият зерделеуге мүмкіндік алса. Бейнені қайта қарау дегеніміз-бұл материалды басына қайта қарау және қайта қарау ғана емес. Әрбір көрініс белгілі бір мақсатқа ие белсенділікпен бірге қандай да бір тапсырмаға негізделуі керек.

3. Оқушыларды белсенді көруге шабыттандырыңыз

Көптеген адамдар теледидарды көруге пассивті көзқараспен қарайды. Егер студенттер оқу материалының осы түрін қолданса, онда олар көру кезінде белсенді рөл ойнауды үйренуі керек. Оларға мақсат қою керек – көру кезінде ләззат пен релаксациядан басқа. Мұғалімдер студенттерге мәдениеттердің, қоршаған ортаның, жағдайлардың және тілдің айырмашылығы сияқты бейнематериалдардың таңдаулы аспектілеріне шоғырлануды талап ететін ынталандырушы тапсырмаларды ұсына отырып, мақсатты белсенді қарауға ықпал ете алады. Мақсатты тапсырмаларды қарау арқылы қол жеткізілген материалды түсіну көру ләззатын азайтудан гөрі артады.

4. Көру алдындағы алдын-ала тапсырмалар

Көп жағдайда студенттер көру үшін материалдан не алу керектігін айтуы керек. Бұл жағдайда бейнені көрумен байланысты тілдік белсенділік нәтижелі болады. Бейнені қарау кезінде не істеу керектігін нақты білу студенттерге бейнематериалдың тиісті аспектілеріне назар аударуға және мұғалім берген тапсырмаларды сәтті орындауға көмектеседі.

Шынайы бейне материалдарды қарау кезінде қандай тапсырмалар болуы мүмкін? Төмендегі тапсырмалар белгілі бір орындау тәртібін білдірмейді және бейненің бір сегментін қарау кезінде бәрін орындаудың қажеті жоқ. Олар оқушылардың тілдік белсенділігін сәтті ынталандырады. Бір сабақ барысында оқушыларды кем дегенде 3 немесе 4 тапсырманы орындауға тартқан жөн.

1. Тек сурет: экрандағы жағдай қандай?

"Дыбыссыз көру" (дыбыссыз көру) бейне материалдары арқылы оқытудағы танымал әдіс. Бейнені бірінші рет көрмес бұрын, оқушылардан келесі сұрақтарға жауап сұраңыз: бұл адамдар қайда? Неліктен олар осында? Олардың бір-бірінің қарым-қатынасы қандай? Олар не туралы айтады? Не болып жатыр? Содан кейін оқушылар бейнематериалды дыбыссыз қарайды. Көргеннен кейін оқушылар шағын топтарда 3-5 минут жұмыс істейді, сұрақтарды талқылайды және жауаптарына негіздеме береді. Содан кейін мұғалім бейнені қайтадан қосады, бірақ дыбыспен. Оқушылар бүкіл сыныпта немесе кішкентай топтарда дыбыстық қатардан алған жаңа ақпаратқа қатысты жауаптарын талқылайды.

2. Тек сурет: қандай диалог?

"Дыбыссыз қарау" техникасының бұл нұсқасы студенттер бейне материалдарды дыбыссыз көреді, содан кейін жұпта жұмыс істей отырып, осы суретті сүйемелдейтін 6-10 репликалардың диалогын жазады. Содан кейін оқушылар өздерінің диалогтарын сыныпқа ұсынады. Нәтижесінде олар бейнені дыбыспен көреді және олар жасаған жазбаларды фильмдегі өзекті диалогпен салыстырады.

3. Тек сурет: диалог пен қимылдарды салыстырыңыз.

"Дыбыссыз көру" техникасының тағы бір нұсқасында оқушылар кейіпкерлер арасындағы диалогтан 4-5 реплика алады. Әрі қарай мұғалім оқушылардан фильм кейіпкерлерінің қимылдарын бақылауды сұрайды. Дыбыссыз бейнені көргеннен кейін олар диалогтың репликаларын сәйкес кейіпкерлердің қимылымен сәйкестендіріп, жұпта немесе топта жұмыс істейді. Және, ақыр соңында, мұғалім қамтиды видео дыбыспен де, оқушылар да мүмкін салыстыруға, оларды жауаптар.

4. Тек дыбыс: сіз не көресіз?

Оқушылар бейнематериалдың дыбысын тыңдайды, бірақ оны көрмей-ақ қояды (мұғалім экранды қағаз немесе матамен жаба алады). Мұғалім сыныптан диалог пен дыбыстық эффектілерді тыңдап, не көретінін болжауды сұрайды: қанша кейіпкер? Әрекет орны қандай? Кейіпкерлерді қандай қарым-қатынас байланыстырады? Олар не киді? Қандай әрекеттер немесе әрекеттер орын алады? Саундтректі тыңдағаннан кейін оқушылар шағын топтарда немесе жұпта сұрақтарды талқылап, жауаптарды дайындайды. Содан кейін мұғалім бейнені қайтадан, суретпен қосады. Студенттер өз жауаптарын бейнеде көрсетілген көрнекі ақпаратпен салыстырғанда талқылайды.

5. Сурет және дыбыс: Мұны кім айтты?

Бейнені көрер алдында оқушылар диалогтың 5-7 репликасын және кейіпкерлердің аттарын алады. Бейнені көргеннен кейін олар диалогтың репликаларын осы репликаларды айтқан кейіпкерлердің аттарымен салыстырады.

6. Сурет және дыбыс: қандай реплика?

Оқушылар бейне каталогта қолданылатын кілт сөздер мен сөз тіркестерінің тізімін алады. Бейнені көргеннен кейін олар тізімнен бір немесе басқа сөз немесе сөз кездесетін диалогтан репликаны қалпына келтіруге тырысады. Содан кейін олар бейнені қайта қарап, шын мәнінде айтылғанға қатысты репликаны дұрыс қалпына келтіргенін салыстырады.

7. Сурет және дыбыс: диалогты қайталаңыз.

Мұғалім бейнематериалды қамтиды, содан кейін оны фразамен тоқтатады. Кезінде әрбір тоқтау мұғалімі сұрайды оқушылардың қайталауға реплику диалогты барынша қайталанатын интонацию және екпін пайдаланылған кейіпкері.

8. Сурет және дыбыс: рөлді үйреніңіз.

Рөлдік ойын-бейне материалдарды қарау кезінде ең қолайлы әдіс. Оқушылардың әртүрлі топтары бейне үзіндісін қарап, белгілі бір кейіпкердің тілін, қимылдары мен әрекеттерін үйренеді. Үш-төрт рет қарағаннан кейін оқушылардан көріністі бейне арқылы жұптасып ойнатуды сұрайды. Көбінесе мұғалімдер оқушылардың грамматикалық, семантикалық немесе фонетикалық қателіктер жасамай, қысқа көріністі бейнеден шығару қабілетіне таң қалады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1) Барменкова, О.И. Видеозанятия в системе обучения иностранной речи / О.И. Барменкова. // Иностранные языки в школе.- 1999.

2) Гез Н.И. О факторах, определяющих успешность аудирования иноязычной речи.

3) Колчина A.^ Принципы обучения аудированию через систему Интернет// Лингвистика и методика обучения иностранным языкам: Сборник научных трудов. - СПб: Изд- во РГПУ им. A.^ Герцена, 2005. -Вып. 2.

4) Azimov, E.G. Materialy internet na zanyatiyach Anglyskogo yazyka / E.G. Azimov // Inostrannye yazyki v shkolye/ E.G. Azimov // Inostrannye yazyki v shkolye/ - 2001.

5) Solovova, E.N. Ispolzovanye video na urokach inostarnnogo yazyka / E. N. Solovova // ELT NEWS & VIEWS. - 2003.