"Артикуляциялық моториканы
дамыту- сөйлеу қабілеті бұзылған балаларда дыбысты айтуды түзетудің
тиімді құралы".
Қостанай
қаласы
№ 51 бөбекжай, логопед
мұғалімі
Айнаш
Кабдирашова
Балалардың дыбыстарды дұрыс
айта білуіне көмектесетін жаттығу, ол артикуляциялық жаттығу болып
табылады. Артикуляцияны дұрыс қалыптастыру үшін арнайы жаттығулар
қолданылады. Жаттығулар қойылатын дыбысқа байланысты жүйеленеді
және ерін, тіл қимылдарының қалпын дағдыландыруға бағытталады.
Балаларды қызықтыру үшін және жаттығуды ойларына сақтап қалу үшін
әр жаттығу әр түрлі атпен аталады. Артикуляциялық жаттығулар, тіл
дыбыстарын жасауда дыбыстау мүшелерінің қызметін артикуляция деп
атайды. Біздің міндетімізге дикция ақауларын түзету емес,
дыбыстардың анық, дұрыс айтылуын қадағалау жатады. Демек,
артикуляциялық жаттығуларды қолдану баланың дыбыстау (сөйлеу)
мүшелерінің қызметі арқылы дыбыс шығару дағдысын қалыптастыруға
ықпал етеді.
Бұл жаттығуларды орындағанда
әр бала өзінің сөйлеу мүшесінің жұмысын бақылай алуы үшін міндетті
түрде айнаны қолданады. Гигиеналық талаптарға сай, кезекті
жаттығуларды орындаған соң қолданатын, балаларда қол орамал болуы
тиіс.
Артикуляциялық жаттығуларды
өткізуге арналған нұсқау:
1. Педагог жұмысты
төмендегідей ұйымдастырады:
- ойын тәсілдерін қолдана
отырып, алдағы орындалатын жаттығу туралы
әңгімелейді;
- оның орындалу ретін
көрсетеді;
- жаттығуды барлық балалар
орындайды;
- педагог жаттығудың дұрыс
орындалуын тексереді (жаттығуды отырып
орындайды).
Балаға жаттығуды дұрыс
орындамағанын айтудың қажеті жоқ, оған қалай дұрыс жасау керектігін
көрсетіп, жетістігін айтып, көтермелеу
қажет.
2. Күн сайын 2-3 жаттығуды 3-5
минуттан өткізу қажет.
3. Жеңілден күрделіге қарай
жүргізіледі.
4. Ойын түрінде
ұйымдастырылады.
Ең алдымен тіл бұлшықеттеріне,
кейін ерінге арналған жаттығулар жүргізіледі. Артикуляциялық
жаттығулардың басым бөлігі тіл бұлшықетін созуға есептелген,
өйткені баланың дикциясының анықтығы тіл ұзындығымен
байланысты.
Аталған жаттығулар сөздің
дыбыстық құрамын анықтауға және анық айтуға көмектеседі, ұйқас пен
ырғақ сезімін дамытады, анық дикцияны қалыптастырады, сөздің,
сөйлемнің түрлі интонациялық сипаттамасын беру ептілігін
жетілдіреді. Осы күрделі тілдік дағдыларды қалыптастыру үшін
фонетикалық жаттығуларды жүйелі өткізу
қажет.