Дала
дәріханасы
Бар байлық бізді қоршаған
табиғатта. Табиғат адамға рухани байлық ретінде де пайдалы Айналаны
аздырмай, табиғатты тоздырмай пайдалану үлкен әлеуметтік мәселеге
айналып отыр. Жасыл өсімдіктердің адам өмірінде алатын орны ерекше
Өсімдік- табиғат қазынасы, халық байлығы. Жеріміз өсімдік түрлеріне
өте бай. Қазақ халқы ежелден- ақ өсімдіктердің қасиеттерін білген.
Жанға шипа, дертке дауа емнің бәрі өсімдіктн алынады. Қазақстанның
өзінде ғана әртүрлі дәрілер дайындалатын өсімдіктер саны жүзден
асады. Ал дүние жүзіндегі дәрі дайындау шежіресіне көз жіберсек,
жүрек ауруын емдейтін дәрілердің 77%,ішек- қарын , бауыр ауруын
емдейтін дәрілердің 62% өсімдіктен алынады екен. Қазақстанда өсетін
6000-ға өсімдік түрінің 500-і дәрілік өсімдікке жатады. Соның
бірі жалбыз.
Жалбыз көп жылдық шөптесін
өсімдік.Ертеде бабаларымыз киіз үйдің іргесіне жалбыз төсейді екен.
Сонда кош иісі бұрқырап, көңіл күйді көтереді деп есептеген.
Бүгінгі таңда жалбыз дәмін үлкен де, кіші де тіс жуған сайын
қолданылады. Дәмі ащы сусыз болады.
Ем болатын
аурулары
Ыстық тұмауға, белгілі
себептерден ішкі органдардың ыстығы көтеріліп, көз қызарып,
іскенде, ерінге ұщіқ шыққанда, жас балаларға қызылша шығып, денесі
қызғанда, жұтқыншақ қызып ісінгенде, даус қарлыққа мұрыннан қан
тоқтамағанда, құлақ ауруларына, қызылша шыққан да, дене қызуы
көтеріліп жөтелгенге ем.
Адыраспан - түйетабандар тұқымдас
тарамдалған бұтағы мол көпжылдық өсімдік.
Өсімдік
аты
|
Биіктігі
|
Гүлдеу
мерзімі
|
Кездесетін
орны
|
Пайдалатын
бөлігі
|
Жинау
мерзімі
|
Қандай ауруға
пайдаланылады?
|
Адыраспан
|
30-60см
|
Маусым
шілде
|
Сортаң
Топырақты
далаларда
|
Шөбі
Топырағы
гүлі
|
Тамыз
қыркүйек
|
Бел
ауруы
Бас
ауруы
Асқазан
ауруы
Паркенсон
дерті
Тері
аурулаорына
|
Ем болатын
аурулары
Жел- құздан буын қабынғанда,
басанғаннан кейін құрыспаға, жас балалардың ауруларына есекжембеге,
жылан шаққан да, буын қақсап ауырған да, қышыма бөрткенге, қан
тасыған да аяқ қол ұйығанға ем.
Қарбыз
-бауыр мен бүйректі зиянды
заттардан тазартатын өсімдік. Қарбыздың сабағы төселмелі, жапырақ
алақанының үстіңгі беті балауыз сірнелі және түкті болады Қарбыздың
бүйрек қуық жолдарына құм жиналып, тас байлану дертіне бірден бір
ем екенінен көпшілігіміз хабардармыз. Ол үшін күніне 2кг дейін
қарбыз жей керек. Жіліншігімізде, көзіңіздің астында ісік пайда
болса, қарбыздың жаққаны. Сонымен бірге қарбыздың дәні ішектің
құртымен аскариданы да түсіреді. Көпшілігімізге беймәлім қарбыздың
ең үлкн мдік қасиеті қабығында. Қабықтың сыртындағы көгін пышақ
немесе қырғышпен қырып тастап, көк етін кетіреді де күні не 3 рет
балға, қаймаққа қосып жейді. Бұл жүрек науқасына, дененің
ісінгеніне ем. Жоғарыда аталған дертттермен қарбыз бауырдың
қабынуы(гепатит), боткин дерті , арақтан болған перрозына,
созылмалы холициститке (өт жолының қабынуы), өтке тас байланудрттің
оңвлуына көмектеседі. ішек - қарында ас қорытуға да пайдасы
бар.
Шегіргүл - гүл көбелек тәріздес бір
жылдық өсімдік. Сабағы тік, аласа. Дәрілік мақсатқа гүлдеген
кезінде жиналатын шөбін пайдаланылады. Халық медицинасында
шегіргүлдің қайнатындысы мен тұнбасын ішуге және дене сыртына
жағуға, сары ауруды ұшықты, қышыма қотырды және терінің басқа да
ауруларын емдеуге, сондай- ақ несеп жүргізіп тер шығаруға, қан
тазартуға кеңінен қолданылады.
Түймешетен- күрделі гүлділер тұқымдас,
ерекше иісі бар, көп жылдық өсімдік. биіктігі30-150 см. Дәрілік
өсімдік ретінде түйме шетен өте ертеде- ақ белгілі болған. Олар
көптеген халықтар медицинасында кеңінен қолданылады. Гүл
қауашағының судағы тұнбасы тәбет ашады. асқазан ішек бездерінің
қызметін күшейтеді, тер шығарады. Өттің бөлінуін жақсартады., қан
қысымын арттырады. Медицинада оны ішек құртын түсіру, бауыр және өт
жолы ауруларын емдеу үшін қолданылады.
Таңқурай- раушан гүлділер тұқымдасына
жататын өсімдік. Әйелдерге тән ауруларда, суықта қабыну,
ауруларында ауырсыну болатын және дене қызуын төмендететін тер
айдайтын дәрілік зат ретінде қоланылады.
Күнбағыс- биіктігі60 см-ден 4 метрге
дейін бір жылдық шөптесін өсімдік. Ыстықтан күн өтіп, бас ауырған
да, тіс ауырған да несеп жолына бүйрекке тас байланғанда, қуық
тұтылғанда көк жөтелге асқазанға ас батып сіңбегенде жіңішке ауруға
жоғарғы қан қысымы ауруына, қан аралас іш өткенде
ем.
Андыз
- шипалы қасиетке өте бай
өсімдік. Андыз ерте заманнан бауыр, бүйрек ауруларына қарап, жүрек
қатты соққанда және несеп айдайтын дәрі есебінде қоданылады.
Өсімдіктің жас кезінде сығылып алынған сөлі көздің көргіштігін
арттырады. кісінің есте сақтау қабылетін дамытады деп есептеген.
Тіпті, іш сүзегі, грип сияқты аурулар кезіндеи алдын алу мақсатымен
оның тамырын шайнайтын болған. Қазіргі кезде андыздың тамыры
асқазандағы қышқыл азайғанда тоқ үшін де пайдалы. Асқазан түсі
қыжылғанда андыз тамырының ұнтағын жұқа қағаздың ұшына іліп алып,
күніне 3 рет ішеді.
Асқөк- татымды көк біздің дастарханға
ерте көктемде ағзаға дем беруші ретінде келіп, оны қысқы дәрумен
тапшылығынан құтқарса, олардың ішіндегі ең алғашқысы - иісті бақша
аскөгі. Аскөктің жас жапырағы С дәруменіне, каротинге бай келеді.
Онда К,Е,В, (тиамин) В (риборлавин), В (фолий қышқылы) дәрумендері
мен темір, калий фосфор тұздары бар. Емдік мақсатта шөптің
тұндырмасы.
Асқабақ емдік қасиеті Асқабақты
бұрындары көбінесе тері күйген де денеге есекжем шыққапда көптеген
ауруларға пайдаланылады. Адамдардың жасы ұлғая келе есте сақтау
қабілеті төмендеп ұйқысы бұзыла бастайды.