Функционалдық сауаттылық-білім беру сапасын жақсартудың негізгі шарты

ӘОЖ 811.111

Функционалдық сауаттылық-білім беру сапасын жақсартудың негізгі шарты

Сағынтаева Гүлнара

Шетел тілі: екі шетел тілі мамандығының 4- курс студенті

«5В011900- Шетел тілі: екі шетел тілі»

М.Өтемісов атындағы БҚУ,

Қазақстан, Орал қаласы

Ажикенова Улпан Маликовна

ғылыми жетекшісі

ХХІ ғасырда оқушылардың білім сапасын тексеруде тест тиімді тәсіл ретінде қарастырылады.Соған қарамастан, тесттік бақылауда оқушылардың шығармашылық қабілетін бағалай алмаймыз. Өйткені тест – фактілік білім, яғни шектеулі білім. Фактілік білімді оқушының өмірде қолдана алмайтындығына көз жеткіздік. Осының салдарынан білім берудің маңызды міндеттерінің бірі – оқушыны әлеуметтік бейімдеу, әлеуметтенуге қалыпты жағдай жасау екендігін, сонымен қатар, әлеуметтенудің алғышарты – сауаттылық болып табылатындығын түсіндік.

Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру әрбір оқу пәні контексінде шешілуі мүмкін. Функционалдық сауаттылықтың негізгі дағдысы - оқу сауаттылығы. Қазіргі қоғамда ақпаратпен жұмыс істеу мүмкіндігі (ең алдымен оқу) сәттіліктің міндетті шарты болып табылады. Осылайша, жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, функционалдық сауаттылық — адамның, қоғамның сыртқы ортамен қарым-қатынас жасау қабілеті және өзгеретін жағдайларға тез бейімделу мүмкіндігі.

Халықаралық зерттеулерге қатысу елімізді әлемдік бәсекеге қабілетті елдердің қатарына қосуда аса маңызды стратегиялық бағыт. Функционалдық сауаттылықты анықтау аясында халықаралық бағалау ЭЫДҰ өткізетін зерттеулер яғни PISA нәтижесі еліміздегі білім беру сапасының әлемдік деңгейде алатын орны туралы ой толғандырады. Әлемдегі озық тәжірибелерге сүйенсек, әр елдің экономикалық дамуы сол ел азаматтарының білім деңгейіне тікелей байланысты. Сондықтан да функционалдық сауаттылықты дамыту – бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады. Ұстаздар қауымы оқушылардың мектепте алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана білу қасиеттерін сіңіруге тиіс.

Функционалдық сауаттылық–оқытудың әр түрлі әдіс-тәсілдерін қолданып, оқушылардың шығармашылық ізденістерін арттыру, теориялық білімдерін кеңейту арқылы логикалық ойлау қабілетін дамыту. Оқушылардың функционалды сауаттылығы мектеп қабырғасынан қалыптасады. Қандай елде болмасын балаға білім беру елеулі орын алуда. Болашағымыздың жарқын болуы – жас ұрпақтың белсенділігі мен іскерлігіне тікелей байланысты. Сондықтан өз елін сүйетін, салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын қастерлейтін ұрпақ тәрбиелеу – біздің басты міндетіміз. Мұғалімнің жұмысының жемісі бірден көзге көріне бермейді. Сондықтан мұғалім мақсатқа жету үшін мұғалім жоспарын жүйелі түрде түсініп құру қажет.

Функционалды сауаттылықты дамытуда басшылыққа алатын сапалар:

-белсенділік;

-шығармашылық тұрғыда ойлау;

-шешім қабылдай алу;

-өмір бойы білім алуға дайын тұруы болып табылады.

Оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру да оқу бағдарламасындағы әрбір пәннің рөлі маңызды. Пән мұғалімдері оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру үшін сабақ кезінде әртүрлі көрнекілік құралдарын қолдану керек. Айта кететін болсақ: сұрақжауап, айтқан ойды мысалдармен дәлелдеу, тұрмыспен байланыстыру, жеке және жалпылама тапсырмалар,шығармашылық жұмыстар беру, оқушылардың бірін-бірі тыңдауы және өзіндік пікір айту, ғылыми зерттеу жазып қорғауы т.б. әртүрлі әдістерді қолдану керек. «Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, ал жақсы мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді» деген қағиданы негізге алу керек.

Құзыретті тәсілді жүзеге асырудың бір әдісі-PISA форматындағы тапсырмаларды дайындау және пайдалану. PISA проблемаларының ерекшелігі, әдетте, жағдайлар мен мәселелер тәуелсіз және бір қарағанда бір-бірімен байланысты емес. Оқушының міндеті-жағдайлар мен сұрақтарды байланыстыру. Мұндай байланыс үшін жеке тәжірибе, қосымша білім, қазан айынан бастап жұмыс істеу керек. Сондықтан, PISA сұрақтарының дизайны көбінесе нақты өмірлік тәжірибеден алынған жағдайдың сипаттамасын білдіреді. Мәселенің шарттары да, мәселенің форматы да тақырыптық жағдайға байланысты емес. Керісінше, өмірлік жағдайды тақырыпқа айналдыру міндеттердің күрделілігін тудырады. Әрбір міндет, жағдай, проблема, тапсырма шарттары жеке тәжірибемен,басқа бөлімдердегі қосымша ақпаратпен байланысты, сондықтан PISA міндеттері біріктірілген.

Функционалдық сауаттылық дегеніміз - адамның сыртқы ортамен қарым-қатынас жасау, тез бейімделу,онда жұмыс істеу қабілеті.Өз сабақтарымда оқушылардың жеке ерекшеліктерін, уәждерін, танымдық қызығушылықтарын дамытуға, негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағытталған тапсырмаларды қолдануға тырыстым. Оқу процесінде функционалдық сауаттылықты дамытуға арналған тапсырмаларды қолдану тұлғаның жеке әлеуеті ашылатынына сенімдіміз. Жұмыс тәжірибемнен бірнеше мысал келтіргім келеді.

Task

High-rise buildings

Source: the graph is taken from the broadcast material at the PISA seminar conducted by Pearson Education

Questions:

1. Which building in Figure 2, when the magazine article went out of print, was the lowest ever completed construction?

____________________________________________________

2. What information can be obtained from Picture 1?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Length 117 meters, Norway, why is the Radisson SAS Plaza hotel in Oslo shown in Picture 2?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Imagine that information about high-rise buildings was again given in a similar article 20 years later.

Below are two descriptions of the original article. Check yes or no in the table below to see if these characteristics will change in 20 years.

Description yes no

5. In what form of advertising (i.e., for what purpose) can this text be used?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. What other information can be added to supplement this text about high-rise buildings?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. What conclusion can the reader come to based on the sequence of the two descriptions contained in the text?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

XXI ғасыр-ақпарат заманы. Ақпарат технологиясы дамыған заманда мемлекетіміздің болашағы-жас ұрпаққа заман талабына сай білім беріп, жан-жақты дамуына ықпал ету мұғалімдерден шығармашылық ізденісті, үлкен сұранысты талап етеді. Сандық сауаттылық ғасырында жасалып жатқан оқыту үдерісі оқушының ойлау қабілеттерін қалыптастырып, оларды жүйелік байланыстар мен заңдылықтарды табуға итеріп, нәтижесінде өздерінің кәсіби потенциалдары жоғары тұлға болып қалыптасуына жол ашады. Әдіс-тәсілдер оқушы белсенділігін дамытудың негізі.

Мен өз іс-тәжірибемде қолданылып жүрген әдіс-тәсілдермен бөлісуді жөн көрдім. Plikers- бұл сабақта оқушылардың білімін жылдам бағалауға арналған ыңғайлы бағдарлама. Осы бағдарлама арқылы сіз барлық сыныппен жарты минут ішінде де сауалнама жүргізе аласыз. Тек телефоныңызға немесе планшетіңізге басып шығарылған парақшалар қажет. Әр оқушының өз карточка нөмірі бар, ол Plikers жасаған картада көрсетіледі.

Сабақта оқушы өзі зерттеуші, талдаушы, автор болады. Нәтижесінде оқушылар өзін-өзі тану жолымен алға жылжиды, қоршаған табиғатын жақсы түсіне бастайды. Сабақта оқушы мақсатқа қол жеткізіп қана қоймай, өзінің зияткерлік және шығармашылық әлеуетін барынша іске асыру керек.

Сабақтарда білім сапасын көтеруде мынадай қорытынды шықты: оқушылар сыни тұрғыдан ойлауға, еркін сөйлеуге, ой бөлісуге, шығармашылық қасиеттерін қалыптастыруға, көзқарастарын кеңейтуге, баланың ізденуіне, алған білімін өмірде қолдана білуіне үздіксіз жол аштым.

Қорытындылай келе, функционалдық сауаттылық оқушыларды рухани байлыққа, ұлттық құндылықтарды бағалай білуге, жаңашылыққа жаны құмар, жаңаша ойлайтын, өмірге нық тұра алатындай келешек дайындайды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1.Елеупаева. Қазіргі мектептерде оқушылардың шығармашылық дарындылығын дамытудың педагогикалық шарттары.

2.РISA халықаралық зерттеуін жүргізу аясында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту әдістері бойынша Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру бағдарламасы. Оқу сауаттылығы. Тренерге арналған нұсқаулық //NISPEARSON.

3. РІSА халықаралық зерттеуі: әдістемелік құрал. - Астана: ҰББСБО, 2013ж

4. Тажиметова Г.М Баяндама: Функционалдық сауаттылық- сапалы білім берудің кепілі

5. О.С.Казеева Формирование и развитие интереса к чтению у современных школьников//Педагогика.2016. №3

6.Фрумин, И.Д. Компетентностныйподход как естественный этап обновления содержания образования И.Д. Фрумин // Педагогика развития: ключевые компетентности и их становление: Материалы 9-й научно-практической конференции. - Красноярск, 2017. -С. 55.