Материалдар / Функционалдық сауаттылықты дамытудың негізі
2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Функционалдық сауаттылықты дамытудың негізі

Материал туралы қысқаша түсінік
Бастауыш сынып оқушысында функционалдық сауаттылықтың пайда болуының маңызды көрсеткіші оның танымдық әмбебап оқу іс-әрекеттерін дамыту деңгейі болып табылады.
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
28 Мамыр 2022
376
0 рет жүктелген
Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі
770 тг 578 тг
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
logo

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Функционалдық сауаттылықты дамытудың негізі


Әубәкірова Бақытгүл Саматқызы

Қарағанды қаласы, «№56 НОМ» КММ

Бастауыш сынып мұғалімі


Қазіргі қоғамға әлемде болып жатқан өзгерістерге тез бейімделе алатын адамдар қажет. Қазіргі уақытта обьективті тарихи заңдылық-бұл адамның білім деңгейіне қойылатын талаптардың жоғарылауы. Білім берудің белсенді парадигмасы аясында әзірленген жаңартылған білім беру мазмұны танымдық әмбебап оқу іс-әрекеттерін дамыту негізінде құзыреттіліктерді дамытуға бағытталған. Құзыреттілікті дамытудың алғышарты функционалдық сауаттылықтың белгілі бір деңгейінің болуы болып табылатыны анықталды.

Функционалды сауаттылық-адамның сыртқы ортамен қарым-қатынас жасау және оған тез бейімделу және жұмыс істеу қабілеті. Қарапайым сауаттылықтан жеке адамның оқу, түсіну, қарапайым қысқа мәтіндер құрастыру және қарапайым арифметикалық әрекеттерді орындау қабілеті ретінде айырмашылығы, функционалдық сауаттылық-бұл белгілі бір мәдени ортада жеке адамның өмірін жүзеге асыру үшін ең аз қажет деп саналатын әлеуметтік қатынастар жүйесінде жеке тұлғаның қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ететін білім, дағды деңгейі.

Тұтас білім беру жүйесіндегі бастапқы кезеңнің ерекшелігі, дәл осы кезеңде функционалдық сауаттылықты дамыту және танымдық іс-әрекеттің негізгі дағдыларын, оқуға және сыртқы ортамен өзара әрекеттесуге деген қажеттіліктер мен тілектерді дамыту үшін жағдай жасау маңызды.

Бастауыш сынып оқушысында функционалдық сауаттылықтың пайда болуының маңызды көрсеткіші оның танымдық әмбебап оқу іс-әрекеттерін дамыту деңгейі болып табылады. Әмбебап оқу іс-әрекеттерінің басқа түрлерінен айырмашылығы, танымдық әмбебап оқу іс-әрекеттерін оқу процесіне дейін және одан тыс қалыптастыру мүмкін емес. Сондықтан бастауыш мектепте оқытудың мақсатты функцияларының бірі функционалдық сауаттылықтың дамуын ескеруі тиіс. Бірінші сынып оқушысы мектепке келеді және әдетте оқығысы келеді, өміріндегі жаңа ересек адаммен ынтымақтастық күтеді, алдымен мұғаліммен бірлесе отырып, тікелей және операциялық басшылықпен оқу әрекеттерін жүзеге асырады. Келесі кезеңде балалардың функционалдық сауаттылығының дамуын күшейту мұғалім тарапынан жанама басшылық жасау және топты мұғалімге жолданған сұрақтарды қоюға бастамашылық ету арқылы шағын топтардағы балалардың оқу ынтамақтастығын ұйымдастыру есебінен қамтамасыз етіледі. Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру процесінің үшінші кезеңінде оқушы оқу іс-әрекетін мүмкіндігінше өз бетінше орындай алады, қажет болған жағдайда жеке оқу бастамасын көрсете отырып, өзінің білместігін жеңу үшін құрдастарымен және мұғаліммен өзара әрекеттесуді құра алады. Төртінші кезеңде оқушы өзінің оқу қызметін өз бетінше ұйымдастыра отырып, мұғалімнің позициясын игереді. Бұл кезеңде бастауыш сынып оқушысы сыртқы ортамен өз бетінше жұмыс істей бастайды және оған тез бейімделуге үйренеді.

Функционалдық сауаттылықтың негізгі компоненттері мыналар:

  • танымдық әмбебап оқу іс-әрекеттерін дамыту және өмірдің әртүрлі салаларында стандартты міндеттерді шешу негізін құрайтын жалпы ұғымдар мен біліктерді меңгеру;

  • өзгеріп жатқан әлемге бейімделе білу, жанжалдарды шешу, ақпаратпен жұмыс істеу; өмірде жеке қауіпсіздік ережелерін қолдану;

  • қазіргі әлемнің құндылықтары мен нормаларын бағдарлауға дайын болуға; өмірлік қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін өмір ерекшеліктерін қабылдауға; саналы таңдау негізінде білім деңгейін арттыруға міндетті [1. б25].

Бастауыш сынып мұғалімі бастауыш сынып оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін белгілі бір жағдай жасауы қажет. Бастауыш сынып оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамытудың жалпы шарттары:

  • оқыту белсенді болуы керек. Бұл бастауыш мектептегі кез-келген пәнді оқытудың мақсатты функцияларының бірі-оқушылардың өзіндік оқу іс-әрекетінің дағдыларын қалыптастыру, сондықтан функционалдық сауаттылық мәселесі белсенділік мәселесі, қазіргі әлемде тез бейімделудің тетіктері мен тәсілдерін табу мәселесі ретінде қарастырылады;

  • оқу бағдарламасы оқушылардың жеке қызығушылықтары мен олардың функционалдық сауаттылықты дамыту қажеттілігін ескеріп, таразыланған болуы тиіс;

  • оқушылар жаңа материалды оқу процесінің белсенді қатысушылары болуы керек;

  • оқу процесін оқушының өз қызметінің нәтижелері үшін дербестігі мен жауапкершілігін дамытуға бағыттау қажет [2,б 68].

Бастауыш мектептегі сабақтарда функционалдық сауаттылықты дамыту танымдық әмбебап оқу әрекеттерін қалыптастыруға негізделуі керек. Танымдық әмбебап оқу іс-әрекеттері жалпы білім беру, логикалық әрекеттерді, сондай-ақ мәселелерді қою және шешу әрекеттерін қамтиды.

Келесі кестеде әмбебап оқу іс-әрекеттерінің танымдық құрамдас бөлігі болып табылатын логикалық әрекеттер арқылы функционалдық сауаттылықты дамыту тапсырмаларының мысалдары келтірілген. Мұнда функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға болатын логикалық әрекеттердің бірнеше деңгейлері бөліп көрсетілген.





Функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға арналған логикалық әрекеттердің деңгейлері


Логикалық әрекеттер

Тапсырма мысалдары

  1. Білім деңгейі

Тізім жасау, көрсету, айту

  1. Түсіну деңгейі

Белгілерді анықтау, оларды түрлендіру

  1. Қолдану деңгейі

Қолдану, суреттеу, шашу

  1. Талдау деңгейі

Талдау, тексеру, эксперимент жүргізу, ұйымдастыру, салыстыру, айырмашылықтарды анықтау.

  1. Біріктіру деңгейі

Дизайн жасау, ойлап табу, жобалау, жоспар құру

  1. Бағалау деңгейі

Дәлелдер келтіру, көзқарасты қорғау, дәлелдеу, болжау


Осылайша, функционалдық сауаттылықты дамыту танымдық әмбебап оқу іс-әрекеттерін қалыптастырумен тығыз байланыста болуы тиіс. Осыдан танымдық әмбебап оқу әрекеттерін қалыптастыру функционалдық сауаттылықтың «пайда болуының» іргелі негізі болып табылады деген қорытынды жасауға болады.



Әдебиеттер:


  1. Ашевская Л.А. Развитие познавательных УУД и личности учащихся начальной школы. [Текст]// Л.А.Ашевская. –Начальная школа. -2013. -№6. -25с

  2. Гордеева Т.О. Мотивация достижения. [Текст] // Т.О. Гордеева – М.:Смысл,2002. – 68с.

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!
Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды
Ресми байқаулар тізімі
Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!