Материалдар / "Жаңартылған білім беру жағдайында оқушылардың оқу дағдылары мен икемділігіне сай білімдерін бағалау" (Әдістемелік көмекші құрал)
2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

"Жаңартылған білім беру жағдайында оқушылардың оқу дағдылары мен икемділігіне сай білімдерін бағалау" (Әдістемелік көмекші құрал)

Материал туралы қысқаша түсінік
Әдістемелік құралда білімалушылардың қызығушылықтары мен оқу іс-әрекетіне деген мотивациясын арттырып, туындайтын қарама-қайшылықтарды шешіп, қиындықтарды жеңуде іс-әрекеттің жаңа тәсілдері көрсетілген.
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
27 Қазан 2020
368
0 рет жүктелген
Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі
770 тг 578 тг
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
logo

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Жаңартылған білім беру жағдайында оқушылардың оқу
дағдылары мен икемділігіне сай білімдерін бағалау
(Әдістемелік көмекші құрал)

Алматы, 2020ж

ӘОЖ 373
КБК 74.262
Ж 28
Құрастырушы авторлар: Есетова Алтыншаш Карабаевна қазақ тілі мен
әдебиеті пәндерінің мұғалімі Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының
"Боровской болыстық санаторлық мектеп-интернаты"КММ,
Мустафина Гульжан Миасовна қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі
, Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының "Боровской облыстық
санаторлық мектеп-интернаты" КММ,
Жилкайдарова Сулушаш Карабаевна, Қостанай облысы Арқалық қаласы
Аңғар жалпы негізгі білім беретін мектебі бастауыш сынып мұғалімі
Игисенова Умыт Сандыбековна қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің
мұғалімі, Қостанай облысы Меңдіқара ауданы "Меңдіқара аудан әкімдігі
білім бөлімінің Первомай орта мектебі "ММ
Пікір жазған:
Омаров Д.К.- Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің
оқытушысы, педагогика саласы бойынша Phd докторы
Халықаралық ғылым мен білімді қолдау орталығының оқу-әдістемелік кеңес
мәжілісінде талқыланып, 2020ж «06» қазан №191 хаттамасымен мақұлданған
және баспаға ұсынылған.
«Жаңартылған білім беру жағдайында оқушылардың оқу дағдылары
мен икемділігіне сай білімдерін бағалау» Әдістемелік көмекші
құрал/Құраст.авт; А.К.Есетова, Г.Мустафина, С.К.Жилкайдарова,
У.С.Игисенова.- Алматы «EDU print» жедел басу баспаханасы, 2020
ISBN 978-601-341-850-6
Кітап жалпы білім саласы қызметкерлеріне арналған.
ӘОЖ 373
КБК 74.262
Ж 28
құраст.Авт: А.К.Есетова,
Г.Мустафина,
С.К.Жилкайдарова,
У.С.Игисенова
© «EDU print» жедел басу баспаханасы, 2020 ж

Түсінік хат
«Сондықтан заман жүйрік, біздер шабан,
Артында ілесе алмай жүрміз әман.
Күн сайын өзгеріліп, өнер артып,
Бәрі де бара жатыр алға таман», - деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, күн
сайын дамып, ілгерілеп бара жатқан заман талабына ілесу әр кезде де
мүмкін болмайды. Ал білім саласында ондай жаңашылдықтарды жыл сайын
енгізе беру тіпті қиынның қиыны болмақ. Білім жүйесінің өзгерістері мен
сол ауыр артиллерияның сарбаздары: мұғалімдер мен оқушылар. Қазіргі
заманда жастарға жаңа технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай
мүдделі жаңа білім беру өте қажет.
Ұлы Абай үнемі сынға алған масылдық қоғамға ешқашан жақсылық
әкелген емес. Соны түсінетін жастарымыз тек біліммен қаруланып, еңбекке
ғана арқа сүйеуі тиіс. Адам капиталына, білім саласына қойылатын талаптар
мүлдем өзгеше. Сапалы білім қарқынды дамудың басты шартына айналды.
Тәрбие – сапалы білімнің негізгі арқауы, діңгегі.
Әл-Фарабидің «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деген
сөзі барша білім саласы қызметкерлерінің бой түзер бағдары болуы
тиіс. Ұстазсыз адам болмайды. Бәріміз де кезінде мұғалімнің тәлімін алып,
білімін үйрендік. Сондықтан, болашаққа жол сілтейтін мұғалімнің еңбегін
лайықты бағалау – өте маңызды міндет. "Бұл үшін бір орында тұрып қалмай,
ілгерілеуіміз керек. Сондықтан білімі мен ойы озық ұрпақты тәрбиелейтін
мұғалімдер қауымына зор жауапкершілік жүктеледі. Сіздердің бүгінгі
шәкірттеріңіз – Қазақстанның жарқын болашағы. Сапалы білім – жетістікке
жетудің жолы әрі экономиканы дамытудың басты құралы.
Қазіргі өркениетке жеткізетін құрал тек қана – білім. Яғни,ертеңгі
күннің бүгінгіден нұрлы болуына ықпал етіп, адам баласын алға жетелер
құдіретті күштің бірі білім болса, оның діңгегінің мықты да сапалы болуы

үшін жас ұрпаққа заманауи білім мен тәрбие беру- қазіргі кезеңнің өзекті
мәселесіне айналғаны ақиқат.
Жұмыстың мақсаты: Сапалы білім беруде жаңа технологияның әдістәсілдерін тиімді пайдалана отырып, оқушылардың ізденімпаздық,
зерттеушілік, шығармашылық қабілеттерін дамыту
Жұмыстың міндеттері:
1.Оқушы жүрегіне жол табу арқылы сабақтардың әрбір сәтін қызықты,
ұтымды өткізу. Оқушыларды тек берілген мәліметті тыңдаушы емес
ізденуші, зерттеуші, өз ойын еркін дәлелдей алатын, пікірін ортаға сала
білетін жеке тұлғаны қалыптастыру.
2. Оқытудың жаңа технологияларын қолдана отырып, жеке, жұпта, топта
жұмыс істеу барысында мұғалім мен оқушының ынтымақтастығын
қалыптастыру, оқушылардың ойына ерекше құрметпен қарау. Оқушыларды
өзін-өзі қадағалай алатын іс-әрекетін ретімен орындап, өзін-өзі жетілдіретін
шығармашыл, ізденімпаз тұлға қалыптастыру.

Кіріспе
Әлемдік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында Қазақстан Республикасы
отандық білім берудің озық дәстүрлері мен стандарттарын сақтай отырып,
әлемдік білім беру тәжірибесіне бағытталған стратегиялық курсын таңдады.
Бүгінде Елбасымыз алға қойған, дамыған отыз елдің қатарына кіру жөніндегі
«Ұлт жоспары – 100 нақты қадам» – баршамызға ортақ жауапкершілік
жүктеп, Қазақстанның білім беру саласын жаңғыртуындағы негізгі

бағыттарын айқындауды көздейді. Соның ішінде:12 жылдық білім беруге
кезең-кезеңімен көшу, оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту
үшін мектепте оқытудың стандарттарын жаңғырту, білікті мамандар даярлау.
Білім мазмұнын жаңарту – білім беру бағдарламасының құрылымы мен
мазмұнын, оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен тәсілдерін қайта қарастыру
болып табылады. Ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды бойына
сіңірген, кез келген өмірлік жағдайда функционалдық сауаттылығы мен
бәсекеге қабілеттілігін көрсете білетін тұлғаның үйлесімді қалыптасуына
және зияткерлік дамуына қолайлы білім беру ортасын тудыру – жаңартылған
білім мазмұнын енгізудің нәтижесі болуы керек [5]. Қазіргі заман
талаптарына сәйкес қазіргі мектеп «білімді тұлға», яғни білім, білік пен
дағдылары қалыптасқан жеке тұлғаны дайындаумен ғана шектеле қоймай,
«өмірдің өзгерістеріне дайын болатын», белсенді және шығармашыл
ойлайтын, интеллектуалды және жан-жақты дамыған жеке тұлғаны дайындау
тиіс. Бұл деген мектептегі білім берудегі жаңа моделінің құрылымы әдеттегі
дәстүрлі «Мектепте нені оқу керек?» емес, «Мектепте не үшін оқу керек?»
деген мән мәтін аясында өрістелуі тиіс.
Білім берудегі жаңғырту мен инновациялық үрдістердің жалғасуына ықпал
етудің маңызды факторының бірі мұғалімнің кәсіби шеберлігі. Солай бола
тұра «кәсіби шебер» түсінігіне пәндік, дидактикалық, әдістемелік,
психология-педагогикалық білім мен дағды ғана емес, педогогтің жеке
тұлғалық потенциалы, кәсіби құндылықтары да жатады. ҚР-ның педагог
қызметкерлерінің біліктілігін арттыруға арналған үш айлық курс
бағдарламалары, білім беру жүйесінде педагогтар алдына жаңа міндеттер
қойып, оларға үн тастады десек те болады. Білім мазмұнын
жаңарту тікелей шығармашылық ізденістегі мұғалімнің кәсіби шеберлігіне
байланысты. «Мұғалім көп әдісті білуге тырысуы керек. Оны өзіне сүйеніш,
қолғабыс нәрсе есебінде қолдануы керек»,-деп Ахмет Байтұрсынов
айтқандай, қазіргі заман талабына сай білім беру мәселесі сол қоғам
мүддесіне сай болуы керек. Өз ісінің шебері ғана жоғары жетістіктерге

жетеді. [2] Қазіргі таңда пәнді жақсы, терең білетін, күнделікті сабақтағы
тақырыпты толық қамтитын, оны оқушыға жеткізе алатын, әртүрлі
деңгейдегі тапсырмаларды білу іскерлігі, оқытудың дәстүрлі және ғылыми
жетілдірілген әдіс-амалдарын, құралдарын еркін меңгеретін, оқушылардың
пәнге қызығушылығын арттыра отырып дарындылығын дамытудағы ізденузерттеу бағытындағы тапсырмалар жүйесін ұсыну өмір талабы. Ал оның
негізі бастауыш сыныптарда қаланбақ. Сондықтан да әр сабаққа әр түрлі
тиімді әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, оқушылардың білім сапасын арттыру
ең басты мәселе.
Білім беру бағдарламасының негізгі мақсаты-білім мазмұнының жаңаруымен
қатар, критериалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-тәсілдері мен
әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Білім
алушылардың күтілетін оқу нәтижелері жетістігін бағалау жүйесі білім беру
мазмұнының ажырамас бір бөлігі болып табылады. Жаңартылған орта білім
беруді енгізу кезінде білім алушылардың оқу жетістігін критериалды бағалау
жүйесі қолданылады. Критериалды бағалау жүйесі бұрыңғы дәстүрлі
бағалауға қарағанда қалыптастырушы және жиынтық бағалау болып
ерекшеленеді. Қалыптастырушы бағалауда білім алушыларға жаңа
материалды меңгеру кезеңінде тапсырманы қаншалықты дұрыс орындағанын
жəне оқыту мақсаттарына қол жеткізгенін түсінуге мүмкіндік беретін
бағалау. Жиынтық бағалау оқу тоқсанының соңында оқу бағдарламасының
бөлімдерін оқып аяқтағаннан кейін білім алушылардың меңгерген білімі мен
қалыптасқан дағдылары деңгейін айқындайтын бағалау. Критериалды
бағалау мұғалімдер мен оқушылар және ата-аналарға да өте тиімді бағалау
түрі, өйткені мұғалім үшін — сапалы нәтижеге әкелетін критерийлер
құрастыруға, өз іс-әрекетін саралап және болашаққа жоспарлай алатын
мәліметтер алуға т.б., оқушылар үшін — табысқа жетелейтін бағалау
критерийлерін түсінуге, өзін және өзгелерді бағалау арқылы кері байланысқа
түсіп, түсінбегенін түзетуге мүмкіндік алады, сыни ойлауына, еркін ойын
айтуына, өзінің білімін көрсетуге т.б., ата-аналар үшін — оның оқуындағы

табыстылықты бақылауға, оқуына қолдау көрсету үшін бағыт алуына
мүмкіндік туғызады [1].
Қай кезеңде, қай қоғамда болсын жеке тұлғаның қалыптасуы ұстаздан
басталады. Білім саласындағы түбегейлі өзгерістер ұстазға үлкен
жауапкершілікті талап етеді. Өздігінен білім алатын, жан-жақты ізденетін,
алдағы өмір жолын өзі болжай алатын тұлға тәрбиелеу-ұстаздың қолында.
Жаңа бағдарлама мұғалімдерге қазіргі заманға оқыту әдістерін жеті модуль
арқылы ұсынады.
1.Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер. 2. Сыни тұрғыдан ойлауға
үйрету. 3. Білім беру үшін бағалау және оқуды бағалау. 4. Білім беруде
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдаоану. 5. Талантты
және дарынды балаларды оқыту. 6. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай
білім беру және оқыту. 7. Білім берудегі басқарушы және көшбасшылық.
Жаңа бағдарлама бойынша жаңаша көзқарас қалыптасып, білім деңгейі
биікке көтеріліп келеді. Қазіргі білім беру жүйесінде жаңа технологияларды
енгізу күннен-күнге басты талапқа айналып, осы әдістерді жетілдіре түсу
қажеттігі күшейіп келеді. Мұғалімнің шеберлігі қандай жоғары болса да,
мұғалім оқушының өз белсенділігін туғыза алмаса, берген білім күткен
нәтиже бермейді. Оқушының тұлға ретінде қалыптасуы белсенділік арқылы
жүзеге асады.
Барлық дамыған елдер өзінің бірегей жоғары сапалы білім беру жүйесіне
ие. Негізгі мектеп үшін, барлық мектептердегі оқыту стандарттарын
Назарбаев Зияткерлік мектептерінің деңгейіне дейін жақсарту қажет.
Жоғарғы мектеп түлектері қазақ, орыс және ағылшын тілдерін меңгеріп
шығулары тиіс. Оқытудың нәтижесі сын тұрғысынан ойлау, өздігінен зерттеу
және ақпаратты терең талдау дағдыларын меңгеруге тиіс. Қазіргі мемлекеттік
бағдарламаларда Назарбаев Зияткерлік мектептерінің білім берудегі озық істәжірибелерінің ең үздік үлгілерін еліміздің барлық білім беру мекемелерінде
кіріктіру көзделген[4]. Дамыған елдердің білім беру жүйесінде мынадай
тенденциялар байқалып отыр: білім беру философиясы мен әдіснамасының

жаңаруы; білім беру мазмұнын құру әдістерінің өзгеруі, білім беру жүйесінде
жетілдірілген модельдердің жасалуы; білім беруді басқарудың тиімді
жолдарының қарастырылуы; жаңа білім технологияларының енгізілуі;
оқушылардың танымдық белсенділігі мен өзіндік ойлауын қамтамасыз ететін
дамытушы, сындарлы білім беру моделіне көшуі; терең және белсенді кәсіби
бағдар берудің ерте жастан басталуы; ұрпаққа азаматтық – патриоттық,
рухани-адамгершілік, көпмәдениеттілік, денсаулық сақтау және экологиялық
тәрбие беру ролінің күшейтілуі, білім ұйымдарының оқушыны
әлеуметтендірудегі рөлінің артуы. Әлемдік білім беру жүйесіне негізделген
осындай басым бағыттар ұрпақты озық, саналы дара тұлға деңгейінде
қалыптастырады.
Оқу үдерісіне жаңа әдіс-тәсілдерді енгізудің тиімділігі
«Адам

ұрпағымен

мың

жасайды»

-

дейді

халқымыз.

Ұрпақ

жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондаған жылдар жасап
келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз - оқу. Қазіргі оқытушылардың
алдында тұрған басты міндет – студенттердің шығармашылық білім
дағдыларын қалыптастыру. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Адамның жақсы өмір
сүруіне үш сапа негіз бола алады, олар барлығынан басым болатын адал
еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек.
Бұл сапалар адамды дүниеге келген күннен бастап тәрбиелейді» деп
есептейді: Ұрпақ тәрбиесі - бұл болашақ тірегі, мемлекеттік маңызды
іс. Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі
үшін халық педагогикасының негізгі мақсатын шығармашылықпен оқу тәрбие үрдісіне тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады.
Сондықтан, ұстаз - мұғалімдер қауымының алдына өте үлкен міндет
жүктелді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі - жаңа
технология негіздері болып табылады.
Қазіргі уақытта елімізде білім беру саласында түбегейлі өзгерістер орын
алуда. Екінші буын стандарттары оқытушылар студенттерге жалпыға бірдей

білім беру іс-әрекеттерін қалыптастыруды мақсат етеді, мұны студент таңдау
жағдайында және оқытушы жеке-бағдарланған технологияларды қолданған
кезде ғана қамтамасыз ете алады, бұл оның дамуы мен жүзеге асырылуын
ерекше

маңызды

етеді.

Технология - грек сөзінен алынғанда техно (өнер, қолөнер, ғылым) және
логотиптер (тұжырымдама, оқыту) деген мағынаны білдіреді. Білім берудегі
заманауи технологиялар жаңа білім беру парадигмасын жүзеге асырудың
құралы ретінде қарастырылады.
Білім беру технологияларының даму тенденциялары білім беруді
ізгілендірумен тікелей байланысты, жеке тұлғаның өзін-өзі тануы мен өзінөзі жүзеге асыруына ықпал етеді. «Білім беру технологиялары» термині
«оқыту технологияларына» қарағанда анағұрлым сыйымды, өйткені оқыту
сонымен

қатар,

студенттердің

жеке

қасиеттерін

қалыптастыру

мен

дамытумен байланысты тәрбиелік аспектіні қамтиды.
Педагогикалық технологиялар дегеніміз - басымдықты жалпы білім беру
мақсаттарымен, тұжырымдамалық өзара байланысты міндеттермен және
мазмұнмен,

білім

беру

процесін

ұйымдастырудың

формалары

мен

әдістерімен біріктірілген әдістер мен әдістердің күрделі жүйелері, мұнда әр
ұстаным басқалар үшін із қалдырады, бұл сайып келгенде белгілі бір
жағдайлар жиынтығын жасайды.
Білім беру технологиясы бұл - әдіс-тәсілдер, қадамдар жүйесі, оны
орындау дәйектілігі студенттің жеке басын оқыту, тәрбиелеу және дамыту
міндеттерін шешуді қамтамасыз етеді, ал іс-әрекеттің өзі процедуралық, яғни
белгілі бір әрекеттер жүйесі ретінде ұсынылады; педагогикалық процестің
компоненттерін кепілдендірілген нәтиже беретін іс-әрекеттер жүйесі түрінде
әзірлеу және процедуралық іске асыру болып саналады. Оқытушылардың
міндеті - баланың жеке басын қалыптастыру процесінде білім, білік, дағды
жинақтауға бағытталған дәстүрлі оқытуды өзгерту.
Оқу процесінде студенттің танымдық және шығармашылық қызметін
жүзеге асыру үшін білім беру сапасын арттыруға, оқу уақытын тиімді

пайдалануға және үй тапсырмасына бөлінетін уақытты азайту арқылы
студенттердің репродуктивті белсенділігінің үлесін төмендетуге мүмкіндік
беретін заманауи білім беру технологиялары қолданылады. Заманауи білім
беру

технологиялары

даралауға,

оқу

процесінің

қашықтығы

мен

өзгермелілігіне, білім деңгейі мен жасына қарамастан студенттердің
академиялық ұтқырлығына бағытталған. Оқу-тәрбие үрдісінде қолданылатын
педагогикалық технологиялардың кең спектрі ұсынылған.
Қазіргі таңдағы ең тиімді жаңа технологиялар:
1. Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар
2. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы
3. Жоба технологиясы
4. Дамыта оқыту технологиясы
5. Дәстүрлі технологиялар (сынып-сабақ жүйесі)
6. Проблемалық оқыту технологиясы
7. Рөлдік ойын технологиялары
8. Модульдік технология
9. Семинарлық технология
10. Іс - технология
11. Интегралды оқыту технологиясы
12. Ынтымақтастық педагогикасы.
13. Деңгей саралау технологиялары
14. Топтық технологиялар.
Педагогикалық технологияның тиімді тұстары:
1. Студент өз бетінше жұмыс жасауға мүмкіндік алады, соған үйренеді;
2. Баланың жеке қабілеті анықталады;
3. Іштей бір - бірінен қалмауға тырысып, талпынады;
4. Тапсырмалық күрделену деңгейіне сәйкес баланың ойлау, орындау
қабілеті артады.
5. Өзін - өзі тексеруге дағдыланады.
6. Оқушылар жекелеген студенттерге көмектесуге мүмкіндік алады.

7. Орындау қабілетіне қарай бағаланады.
Кәдімгі сабақты қалай ерекше ету керек, қызықты емес материалды
қалай таныстыру керек, қазіргі балалармен заманауи тілде қалай сөйлесу
керек? Бүгінгі сабаққа келгенде өзімізге осы және басқа да көптеген сұрақтар
қоямыз.
Оқытушы оқуға дайындықтың әр түрлі деңгейлерін ескеретін тұлғалықбағдарлы, дамытушылық білім беру технологияларына ие болуы керек.
Заманауи

білім

беру

технологияларының

ішінде

мен

колледж

студенттеріне арналған жұмыс жасауда қолдануға болатын технологияларды
таңдадым. Мысалы: тұлғаға бағытталған, дамытушылық, проблемалық оқыту
технологиялары, сонымен қатар эссе, жоба, шығармашылық жұмыстар мен
ақпараттық-коммуникациялық технологиялар.
Мен өз жұмысымда проблемалық оқыту технологияларын, жобалық
жұмыстарды, рөлдік ойындарды, АКТ, портфолио, белсенділік әдісін
Л.Г.Петерсоннің әдісін жиі қолданамын.
Қазіргі заманғы сабақтарда проблемасыз оқыту технологиясынсыз
немесе оның элементтерінсіз оқыту мүмкін емес. Оның өзектілігі неде?
Бұл технологияның өзектілігі баланың танымдық қызығушылықтарын
арттыра отырып, оқу іс-әрекетіне деген мотивацияның жоғары деңгейімен
анықталады, бұл туындайтын қарама-қайшылықтарды шешуде, аудиторияда
проблемалық жағдайларды жасау кезінде мүмкін болады. Сол қиындықтарды
жеңуде студенттерде

жаңа білім, актерлік іс-әрекеттің жаңа тәсілдері

қалыптасады.
Тәрбие мәселелерін шешу студенттердің эмоционалды сферасына
жағымды әсер етеді, балалардың қарым-қатынас дағдыларын дамытуға,
шығармашылық

ойлауына

қолайлы

жағдай

жасайды.Сонымен

қатар,

проблемаларды көру, сұрақтар қою, гипотезалар қою, тұжырымдамаларды
анықтау, бақылаулар мен эксперименттер жүргізу, қорытындылар мен
нәтиже жасау, мәтінмен жұмыс жасау, өз идеяларын дәлелдеу және қорғау
қабілеттері білім берудің тәуелсіз нәтижелері сияқты білім нәтижелеріне қол

жеткізуге

әкеледі.

Аудиторияда проблемалық жағдаяттар жасау –колледж студенттерінің
шығармашылық

ойлауын

дамыту

тәсілдерінің

бірі.

Студенттер үшін ақпараттық технологияларды қолдану арқылы сабақ
өткізу қызықты болады. Нәтижесінде білімді тиімді игеру пайда болады;
сабақта анықтық деңгейі жақсарады. Әрине, бұған басқа әдістермен қол
жеткізуге

де

болады

(плакаттар,

карталар,

кестелер,

жазу),

бірақ

компьютерлік технологиялар көрнекіліктің анағұрлым жоғары деңгейін
жасайды.
Ойын технологиясы. Ойын - бұл өмірдегі керемет құбылыстардың бірі.
Қазіргі педагогикада ойын, дидактикалық ойын тақырып тұжырымдамасын,
тіпті тақырыптың бөлігін, сонымен қатар жалпы технологияның элементін
игеру үшін тәуелсіз технология ретінде қолданылады. Ойын - баланы
әлеуметтендірудің

ең

күшті

құралы,

өмірдегі

әртүрлі

жағдайларды

модельдеуге, одан шығудың жолын іздеуге мүмкіндік береді. Ойын адам
ретінде өзін-өзі тану саласы ретінде өте маңызды.
Сыни тұрғыдан ойлау – Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін
маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Бұл
модуль балалардың да, педагогтердің де сыни тұрғыдан ойлауды дамытуды
саналы және оймен қабылдауын көздейді. Сын тұрғысынан ойлау дегенімізсабақта балалардың қызығушылығын арттыра отырып, өз ойыңды еркін және
зерттей талпындырып, тұжырым жасау.Сын тұрғысынан ойлау дегеніміз —
ой қозғай отырып, баланың өз ойымен өзгелердің ойына сыни қарап, естіген,
білгенін талдап, салыстырып, реттеп, сұрыптап, жүйелеп, білмегенін өзі
зерттеп, дәлелдеп, тұжырым жасауға бағыттау өз бетімен және бірлесіп
шығармашылық

жұмыс

жасау.

Сын

тұрғысынан

ойлау

–студентті

оқытушымен, курстастарымен еркін сөйлесуге, пікір таластыруға, бір-бірінің
ойын тыңдауға, құрметтеуге, өзекті мәселені шешу жолдарын іздей отырып,
қиындықты жеңуге баулитын бағдарлама.
Педагогикалық технология - бұл оқытушының іс-әрекетінің

құрылымы, оған кіретін барлық әрекеттер белгілі бір дәйектілік пен
тұтастықпен ұсынылады, ал іске асыру қажетті нәтижеге қол жеткізуді
болжайды және болжамды сипатқа ие болады. Бұл технологиялардың
артықшылығы студенттердің өзіндік жұмысының рөлі мен пропорциясын
күшейтіп қана қоймай, сонымен бірге басты назарда жеке тұлғаның
шығармашылық әлеуетін дамыту, білім беру процесін даралау және саралау,
тиімді өзін-өзі бақылау және оқу нәтижесін өзін-өзі бағалауға ықпал ететін
технологиялар болады. Оқытудың басымдығы баланың белгілі бір білім,
білік және дағдыларды игеруі емес, өз бетінше білім алу, білім алып, оны
өңдей алу, қажет нәрсені таңдау, оны мықты есте сақтау және басқалармен
байланыстыру қабілеті болуы керек. Инновациялық технологияларды
кеңінен енгізу баланың білім сапасын, танымдық белсенділігі мен оқу
мотивациясын жақсартуға жағдай жасайды.
Инновациялық технологиялар көмегімен оқу-тәрбие жұмысының сапасы
мен тиімділігін арттыруға күш жұмсай отырып, мен пәндік олимпиадаларда,
шығармашылық интеллектуалды жарыстарда жоғары нәтижелерге қол
жеткіземін, бұл оқушылардың танымдық қызығушылықтарын, белсенділігі
мен шығармашылығын дамытуға ықпал етеді.
Дифференциалды оқытудың тиімді әдістері
Бүгінгі күннің ең маңызды мәселелерінің бірі-барлық оқушылардың
бағдарламалық материалды сапалы игеруі. Сондықтан да, айтпақшы, біз
дифференциалды оқыту туралы айтуға тиіспіз, ол әрбір оқушы өзін-өзі
жүзеге асыра алатын, өзін-өзі танитын, іс жүзінде өзін таба алатын, мектепте
"табыс жағдайын"сезінетін және өмір сүре алатын білім беру кеңістігін
құруды көздейді.
Қазақ тілі мен әдебиеті сабағында саралап оқыту проблемасының
өзектілігі айқын, өйткені барлық балалар өз мүмкіндіктері бойынша тең емес
және мұғалімнің міндеті баланың жеке тұлғасының дамуы мен қалыптасуы,

әрқайсысының жеке қабілеттерін дамыту үшін неғұрлым қолайлы жағдай
жасауды қамтамасыз ету.
Сараланған оқыту тақырыбы бүгінгі күні білім беруді ізгілендіруге,
барынша дараландыруға, жеке тұлғаға бағдарлануға байланысты ерекше
өзекті болып отыр. Мұғалімдердің, зерттеушілердің басым бөлігі сараланған
оқыту - мектеп жұмысының басты бағыттарының бірі, даралықты
дамытудың негізгі құралдарының бірі, өйткені ол тек қана танымдық
үдерістер деңгейі әртүрлі, оқуға қызығушылығы әртүрлі, оқуға мүмкіндіктері
әртүрлі балалардың барынша дамуына жағдай жасайды.
Ең алдымен, "дифференциация" ұғымын нақтылауды ұсынамын:
"саралап оқыту – бұл әр түрлі қабілеті бар балаларды бір сыныпта оқыту
технологиясы. Оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына қолайлы жағдай
жасау".
Саралап оқытудың негізгі міндеті - әрбір оқушыны жұмысқа тарту,
"әлсіздерге" көмек көрсету, "күштілердің" қабілеттерін дамыту.
Қазіргі таңдағы жаңа форматтағы жаңашыл мұғалім- ұйымдастырушы, бағыт
беруші, сабаққа қойылған мақсат-міндеттер мен күтілетін нәтиженің
орындалуын қадағалаушы. Әрбір ұстаз әр баланың талабын оның ішкі жан
дүниесін жүрегінен ұға алу керек.Жаңа формация мұғалімі-бұл пәндік білім
жүйесінің, іскерлік пен дағдының, кез-келген ғылыми білім сапасын
меңгерген маман ғана емес, оқыту технологиясының жүйесімен,
оқушылардың өмірге дағдыландыру құзырлығын айқындау бағытындағы
әдіс-тәсілдерімен қаруланған тұлға.  Ал оқушы ізденуші, білімді өз бетімен
меңгеріп, тақырыптың мақсатына өзі жетуі керек. Оқудағы жаңа тәсілдер
балаларға оқуды өз бетінше жалғастыруға қажет білімді жинау
жауапкершілігін түсінуге, оны өз мойнына қалай алуға болатынын көрсетуге
көмектеседі.
Үздіксіз білім берудегі жаңа тәсілдер оқыту әдістерін өзгертудегі жаңа
бастама, бұл сындарлы оқыту теориясының негіздерін қамтыған. Бұл теория
оқушылардың ойлануын дамытуда олардың бұрынғы алған білімдері мен

жаңа немесе сыныптағы түрлі дерек көздерінен,мұғалімнен,оқулықтан және
достарынан алған білімдерімен өзара әрекеттесуі жағдайында жүзеге асады
деген тұжырымға негізделген.   Мұғалімнің білім беруі мен оқытудың қазіргі
замандағы әдістері негізгі жеті модульге бөлінеді.
1. Оқыту мен оқытудағы жаңа тәсілдер.
2. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.
3. Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау
4. Оқыту мен оқуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды
пайдалану.
5. Талантты және дарынды балаларды оқыту.
6. Оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес оқыту.
7. Оқытуды басқару және көшбасшылық.
  Білім беру мақсаты  — келесі негізгі кең ауқымды дағдыларға:
 білімдерді функционалдық және шығармашылық қолдану;
 сыни ойлау;
 зерттеу жұмыстарын жүргізу;
 ақпараттық-коммуникативтік дағдыларды пайдалану;
 әр түрлі коммуникация тәсілдерін пайдалану;
 топта және жеке жұмыс істеу ептілігі;
 проблемаларды шешу және шешімдер қабылдауға ие оқушы
тұлғасының үйлесімді қалыптасуы мен дамуы үшін қолайлы білім беру
кеңістігін құру.
Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы-оқушының туа біткен ақыл-ой
қабілетінің жеке даму жанжақтылығына негізделген білім беру жүйесі. Бұл
технологияда бірінші орында оқушы турады және өз бетімен білім алудағы
белсенділігіне баса назар аударады.
Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының екінші бір жағы – оқушыларды
дүниежүзілік білім жүйесінде қолдананылаты рейтинг – ұпай жинау әдісіне
баулу.

Деңгейлік тапсырмалар рейтинг-ұпай – балл жинау әдісімен бағаланатынын
ескерсек, оқушылардың деңгейлік сабақ өткеннен кейін де сол
тапсырмаларда жіберген қателіктеріне, тапсырмаларын орындауда қолданған
тәсілдеріне анализ жасап, қателіктері мен кемшіліктерін анықтай білуге
мүмкіндік береді. Келесі тапсырмаларда оқушы неғұрлым көбірек ұпай
жинау үшін ізденіп оқытушыдан, жолдастарынан, қосымша материалдардан
білім жинайды. Бұл әдіс арқылы оқушылардың сабаққа деген ынтасы
жоғарылайды, өз білімін бағалай алады және баға әділдігіне көз жеткізеді.
1-деңгей. Оқытушылық деңгей- міндетті, оқушылық деңгей репродуктивтік
деңгей: жаттап алуға лайықталған анықтамалар, тұжырымдамалар, аксиома,
теорема, т. б;
алдынғы сабақта жаңадан меңгерілген білімнің өзін өзгертпей қайталап,
пысықтауға арналған сұрақтар; тапсырмалар жаңа тақырып үшін тиісті және
өмірмен байланысты болу керек.
2- деңгей. Алгоритмдік деңгей – елеулі белгілерді есте сақтау дағдысына
бағытталады:
өтіп кеткен материалдарды реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар,
бірақ оларды орындау үшін алған білімдерін түрлендіріп, тереңдете
пайдалануды талап етеді;
логикалық есептер, тапсырмалар.
3- деңгей. Эвристикалық іздену түрде орындалатын тапсырмалар:
анализ бен синтез, салыстыру арқылы тақырыптағы негізгі білімді анықтау,
қорытындылау, әр түрлі әдіс - тәсілдермен есептер шығару, өздігінен есептер
шығару, ребрустар, сөзжұмбақтар құрастыру, диаграмма салу, өлшем жасау,
проблемалық жағдайларды шешу, белгілі бір дағдыларды қалыптастыруға
арналған сұрақтар.
4- деңгей. Шығармашылық оқушылардың жинаған өмірлік тәжірибесі мен
қалыптастырған ұғым, түсініктердің қиялы мен белсенді ой еңбегінің
нәтижесінде жаңаша, бұған дейін болмаған, белгілі бір дәрежеде олардың
басының икемділігін байқататын дүние жасап шығуына негізделген (теорема

дәлелдеу, заңдылықтарды оқулыққа сүйенбей мұғалімнің көмегінсіз қорытып
шығару); олимпиада есептерін шығару; берілген тақырыпқа өз бетімен
реферат, ғылыми жобалар қорғау.
Сабақта дифференциацияны:
1. Топішілік дифференциация – оқушылар жеке ерекшеліктерін немесе
дайындық дәрежесін ескере отырып топтарға бөлінеді.
2. Топтық дифференциация-сыныптарды топтарға бөлу, олардың әрқайсысы
өз тапсырмасын орындайды(ұжымдық жұмыс болуы мүмкін).
3. Фронтальды дифференциация-оқушылар бір жаттығуды орындайды,бірақ
мұғалім оның тапсырмаларын күрделілік дәрежесі бойынша әртүрлі
балаларға бөледі.
4. Жеке дифференциация-әрбір оқушы өз тапсырмасын өз бетінше немесе
мұғалімнің көмегімен орындайды.
Қазақ тілі мен әдебиеті сабағында біз оқытудың дифференциалды тәсілін
жүзеге асыратын келесі әдістерді пайдаланамыз:
1.Топпен жұмыс
2. Жобалар әдісі
3. Түрлі деңгейлі тапсырмалар
Дифференциалды оқытуды жүзеге асыру үшін жүйелі түрде шәкірттерге
күрделілігі әр түрлі жұмыстарды есептеуге беріп, оған қайтарылған
жауаптарына назар аударуы, нәтижелерін арнаулы күнделік дәптерге жазу,
басқа пән мұғалімдерімен пікір алысып, оқушының өзімен сырласуы, атаананы одақтас етіп, ынтымақтастықты арттыру істің нәтижелі болуына
мүмкіндік жасайды. Талапты, талантты шәкірттерге қосымша тапсырма беру,
әдебиеттер, есептер жинағын, оқу құралдарын ұсыну, сонымен бірге талаптілектеріне сай қосымша уақыт бөліп, бірлесе сынақ-тәжірибелер жасау,

жаппай жасалатын зертханалық жұмыстар даярлауда көмекке шақыру,
көрнекі көрсетілетін тәжірибелерді жасауда жәрдемдесу, біріге еңбек ету
– дифференциалды оқытудың маңызды міндеті.
Сондай-ақ, сыныптан тыс жұмыстарда пәндік апталықтар өткізуде негізгі
көмекшілер тағайындауға, жалпы басшылықты талапты, ұйымдастыру
қабілеттері бар жас жеткіншектерге беріп, оларға тек бақылау жасау, қажетті
кезеңдерде ғана ақыл-кеңес беріп, үйрету назардан тыс қалмағаны жөн.
Мұғалім оқушыларға көптеген тамаша кештерден ең қызықтысын іріктеп
алудың тәсілдерін үйретуі тиіс.
Оқыту-тәрбиелеу жұмыстарын жүргізу барысында әрбір тоқсанда оқу
үлгерімдеріне сай кейбір шәкірттерді тереңдетіліп оқытатын курсқа
ауыстыру мүмкіндіктерін қарастырудың, шәкірттердің еңбектерінің лайықты
бағаға ие болуын ойластырып, оларды жүзеге асырудың берері аз болмаса
керек.
Дифференциалды

оқытуда талдап-жинақтай

баяндау

элементтерін

пайдалану, ұқсастықтар, қорытындылаулар, нақтылаулар, модельдеу және ой
елегінен

өткізулер

арқылы

өздігінен

білімдерін

жетілдірулер,

оқу

материалдарын қысқаша конпектілеу, тірек конспектілер жасау, негізгілерін
ықшамдап

жазу,

келелі

мәселелер

ұстанымын

пайдалану

табысқа

жеткізетінін ескеру нәтижесінде шәкірттерді сенімді көмекші ете білу мен
табыс

көзі

болып

саналады. Дарынды

шәкірттерді

даралауда

дифференциалды оқытуға баса назар аудару – болашақ ұрпақтың білікті
маман болуына жол ашылады.
Дифференциация оқыту идеясы. «Жекелендіру» және «дифференциация»
ұғымдары бірізгілікте қарастырылады. Олардың өзара қарым-қатынасы
сипатында

әрқилы

көзқарастар

бар:

дифференция

жекелендірумен

байланысады; дифференциация құрамына жеке жағдай ретінде (ішкі
дифференциация)

жекелендіру

енеді;

жекелендіру құралы ретінде қарастырылады.

дифференциация

оқытудың

Оқытуды

жекелендіру

дифференциацияның

мәнін,

мақсатты

бағыттылығын анықтайды.
Жекелендіру – оқыту процесінде оқушылардың жеке ерекшеліктерін
ескеру, олардың тұлға ретінде қалыптасуына және дамуына, олардың
мүмкіндіктерін, қажеттіліктерін және қызығушылықтарын ескере отырып
жағдай жасау,
Кәсіптік

білім

беруде

қолданылатын

оқытудың

жекелендіру

технологиясына мыналар жатады:
- модульді оқыту технологиясы, аяқталған блок-модульдердің ішіндегі
жеке жолдарға оқытуға таңдауды қамтамасыз етеді, онда оқу материалының 
элементтері жүйе түрінде болады;
- ашық оқыту технологиясы — студенттерді жеке темпте, жекеше
бағдарламалар бойынша оқыту.
Дифференциация – жеке оқыту үшін оқытылып отырғандардың жеке
ерекшеліктерін ескере отырып оларды топтарға бөлу. Ол топтар бірқалыпты,
салыстырмалы түрде бірқалыпты,   ал жеке оқыту – тұрақты, уақытша екенін
ескеруді ұмыстпаған жөн.
Оқытуда,

оқушылардың

барлық

ерекшеліктерін

ескеруді

жүзеге

асыратын құрал - дифференциация болып табылады.
Дифференциацияның мәні – оқушыларды бөлу емес, оларды біріктіруде
дер кезінде дифференциалды көмек көрсету.
Тиімділігі – мұғалім оқушылардың жұмысын бақылап қана қоймай, осы
уақытта жеке оқушылармен жекеше жұмыс жасайды. Оқушылар үш режимде
жұмыс істей алады:
- мұғаліммен бірігіп;
- жеке өз бетімен;
- мұғалімнің жетекшілігімен.
Мектептің білім беру тарихы, дифференциация барлық жағдайда
оқушыларды оқытуда қолданылғандығын дәлелдейді. Мектептік білім беру
пайда болғанда, мемлекеттен жеке алынған, әрбір дәуір талаптарына сәйкес

дифференциалды оқыту мәселесі де дамыды. Мысал ретінде біздің отандық
мектептерімізде, бұл мәселесінің пайда болу жолын, үш кезеңге бөлуге
болады:
- бірінші кезең – 1918-1930 жылдары, дифференциалды оқытуды
ұйымдастыруға жалпы амал, тәсіл іздеу;
- екінші

кезең



1930-1990

жылдар,

мектептік

білім

беруді

ұйымдастыруда эгалитарлы амал контекстінде дифференциалды оқыту
пікірінің дамуы;
- үшінші

кезең



1990-2000

жылдар,

мектептік

білім

беруді

бұқарашылдандыру жағдайында дифференциалды оқытуды  жүзеге асыру
үшін жаңа амалдарды анықтау.
20

жылдардың

ортасына

қарай

өмірге

енгізілген

жаңа

тәсіл

өңделді. Кеңестік мектепте дифференциалды оқытудың алғашқы формасы
дарынды дәрежесі бойынша дифференциация болып табылады. Дарынды
балалармен

жұмыстың 

тәжірибесінде  

әдебиеттер

мен

әдістемелер

болмағандықтан дифференциалды оқытудың аталған формасы баланың
психикасына  яғни, тым ашушаң, қызбалы болуына әкелді. Бірақ оның
жағымды да жақтары болды: үлгерімі нашар және даму жағынан кем
балаларды есіркеу және соған байланысты әдістемелер қолданылды.
Дифференциалды оқытудың келесі формасы – еңбекке баулу курсымен
үйлестіруде

қабілеті

бойынша

дифференциация. Бұл

тәсілдің

негізгі

кемшілігі: жалпы білімділігін бағаламау.
Бұл кезең дифференциалды оқытудың екі формасымен ерекшеленеді:
а) дарынды дәрежесі бойынша дифференциация;
б)

еңбекке

баулу

курсымен

үйлестіруде

қабілеті

бойынша

дифференциация.
1966 жылы Кеңес министрінің «Орта жалпы білім беру мектептерінің
жұмыстарын әрі қарай жалғастыру» қаулысы бойынша дифференциалды
оқытудың екі формасы енгізілді: тереңдетілге
Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!
Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды
Ресми байқаулар тізімі
Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!