Өзіндік білім жетілдіру

НЕГІЗГІ КӘСІБИ ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТЕРДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДА ПЕДАГОГТЫҢ ҚЫЗМЕТІНІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ КАРТАСЫН ҚҰРУ ОҚУ САПАСЫН АРТТЫРУДЫҢ БІР ЖОЛЫ


Қазақстан Республикасының жаңа тұрпатты педагогының үздіксіз білім беру тұжырымдамасының жобасы, Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасының жобасы т.б. елімізде білім беру жүйесін дамытудың басты ресурстарының бірі – мектеп педагогының кәсіби құзыреттілігін қалыптастыруды анықтайды. Мектептің педагогы жоғары деңгейде қалыптастырудың бірнеше құзіреттілігін игеруге міндетті.

Негізгі құзыреттілікттердің жиынтығын С.Шишов тізімдер түрінде ұсынады (оқу, іздеу, ойлау, әріптестік, іске қатысу немесе қолға алу, бейімделу).
Оқу: тәжірибе ішінен қажеттіні таба білу; өз біліміңнің өзара байланысын ұйымдастыру; өзіңнің жеке оқыту тәсілін ұйымдастыру; жағдаяттарды шеше білуің; өз біліміңді дербес түрде жетілдіру.

Іздеу: әртүрлі деректер базасын сұрастыру; қоршаған ортадан сауал алу; эксперттен кеңес алу; ақпарат алу; құжаттармен жұмыс істей алу және оларды жіктей алу.

Ойлау:
өткен және қазіргі жағдайлардың өзара қатынасын ұйымдастыру;
пікірталаста өз ұстанымыңның болуы және өз пікіріңнің болуы;
оқу мен жұмыс істеу мезетінде айналаңдағы саяси және экономиканың маңызын көре білуің;
өнер мен әдебиет шығармаларына баға бере білуің.
Әріптестік:
шешім қабылдау;қызметтес бола алу және топта жұмыс істей білуің; 
келісім шартты жасай және орындай білуің.жаңаны жасай және орындай білуің; жан-жал мен қайшылықты шеше білуің; 

Іске қатысу немесе қолға алу:
ынтымақтастықты дәлелдеу;жауапкершілік алу; проектіге қосылу; 
үлгілеу және шығару құралдарын пайдалана алу.өз жұмысыңды ұйымдастыра білуің; 
Бейімделу:
жаңа технологияны қолдана білу, ақпарат пен байланыс (коммуникация);
өзгенің алдында тез өзгерудің орамдылығын дәлелдей білу;
қиыншылықтарға төзу, тұрағылық көрсету;
жаңа шешімдер таба білу.


^ Мұғалімнің іс-әрекетін бағалау индикаторлары:

Оқыту іс-әректінің нәтижелігі:

-нормативті көрсеткіштерге оқушылардың білім сапасы деңгейінің лайықтылығы,

- білім беру стандартын оқушылардың қабылдауы,

-пәнге деген оқушылардың жағымды динамиканың оң қатынасы,

- оқушылардың пән олимпиадаларына, конкурстарға, байқауларға қатысу сапасы

^ Мұғалімнің әдістемелік жұмысы:

-авторлық әдістемелерді енгізу және дайындау,

-мониторингтік жүйені енгізу және жасау,

- кәсіби конкурстарға қатысу,

-біліктілікті көтеру; өз бетімен білім алу,

-педагогикалық тәжірибені тарату және жалпылау,

-пәнді игеруі;

- оқытуды құзыреттілік тұрғыдан қарауды тарату,

- педагогтардың бірлескен әс-әрекетін тарату

Инновациялық іс-әрекет:

• 
  Инновациялық білім беру технологияларын белсенді түрде енгізу,

• 
  Жеке ТЭЖ бағдарламасын жасау,

• 
  Өзінің педагогикалық тәжірибесін жалпылау, публикациялық материалдары,

• 
  Оқу-әдістемелік және тәрбие жұмысының бейнеленуі,

• 
  Мектептегі инновациялық іс-әрекеттеріне қатысу.

Сабақтан тыс іс-әрекет:

 пән оқушылардыңүйірмелерінің жұмыстарын тиімді ұйымдастыру, оқушылардыңіс-әрекетіндегі іздену-зерттеу жұмыстарын дамыту, оқушы портфолиосыніс-әрекетіндегі ұжымдық-шығармашылықтарын дамыту, құрастырудағы ұйымдастыру жұмыстары.

^ МҰҒАЛІМНІҢ кәсіби құзыреттіліктері:

 күрделі білім беру, оқу-тәрбие үрдісін оңтайлы және тиімді құруда, яғни баламалығын қамсыздандыруда, білім, білік, қасиет және тұлға сапасын кешенділігін енгізу ( В.А. Адольф)

лауазылымдылықтағы адамның қабілеттерінің сәтті шешілудегі құзыреттілік міндеттер (Д.С. Савельев)

 қоршаған ортадағы өзара әрекет кең түрде білім, білік, дағды жиынтығын, оқытуда субъект игеруіндегі сәтті деңгей.( А.П. Акимова)

жаңаны сәтті қабылдауы және тез бейімделуде өзгеру жағдайларын жедел жағдайда орындауы, жұмысшы қабілеттілігі сапалы және қатесіз орындауда өзіндік қызметі (В.Р. Веснин)


^ Педагог өз бетімен білім алуы өнімді болады, егер:

Педагог өз бетімен білім алу үрдісінде дамуға және өзін дамытуға қажеттілікті тудыру.

 Педагог педагогикалық тәжірибесінде өзіндікталдау қабілеттеріне ие болуы мұғалімнің тәжірибесіндегі оқыту жағдаяттарындағы өзгеру факторлары болып табылады.Мұғалімнің кәсіби әс-әрекетінде оң және жағымсыз жақтарын түсінеді, өзінің жетіспеушілігін мойындауы, бұд өзгеруге дайын екендігі болып табылады.

Педагогтың рефлексияға даму қажеттіліктеріне ие болуы. Педагогикалық рефлексия мұғалім- шебер атрибуттары болып табылады (рефлексияны адамның іс-әрекеті деп түсінуге болады, өзіндік іс-әрекет мағыналығына бағытталған, өзіндік ішкі сезім, жай-күйі, күйзеліс, осы іс-әрекеттерді талдауы және өорытындылауы). Педагогикалық іс-әрекетті талдауда теориялық білім алу қажеттілігі, диагностика – өзіндік диагностика және оқушылардың диагностикасын білу қажеттілігі, педагогикалық тәжірибеде практикалық біліктілікті қалыптастыру қажеттілігі туындайды.

Мұғалімнің кәсіби даму бағдарламасында зерттеу, іздену іс-әрекеттеріне өзінің мүмкіндіктерін енгізу.

Педагог педагогикалық шығармашылыққа дайындығына ие.

Тұлғалық және кәсіби даму және өзіндік даму қатынасын іске асыруы.

Мұғалімнің кәсіби шеберлегін дамытуға қажетті жағдай жасау арқылы білімнің жаңа парадигміне өту тәртібі бойынша ғылыми-әдістемелік жұмысын ұйымдастыру. Мектеп мұғалімдері шығармашылық жұмыспен айналысуға даяр болуы керек, нәтижеге жетуге ұмтылу қажет.

Мектеп педагогының кәсіби құзыреттілігін бағалаудың жалпы критерийлеріне мыналар жатады:

1. 
   Педагог қызметінің нәтижелілігі және сол нәтижелердің бағалану критерийлеріне оның түсіну саналылығының болуы;

2. 
   Өз жетістіктерін көру іскерлігі және оған жету жолдарын сауатты түсіндіру;

3. 
   Өз пәні және оны оқыту әдістемесі саласындағы теориялық білімі мен іскерлігінің жоғары деңгейде болуы;

4. 
   Зерттеу әдістерімен жан-жақты қарулану;

5. 
   Өз тәжірибесін және өз әріптестерінің тәжірибесін кәсіби сауатты талдау іскерлігінің болуы;

6. 
   Тілдік мәдениетпен қарулануы, педагог тұлғасының байлығы – оның рухани мәдениетінің болуы.

Мұғалімнің кәсіби тәжірибесін бағалау критерилерін деңгейлерге бөліп анықтауға болады. 1 деңгей – іс-әрекет деңгейі, 2 деңгей- мәнді деңгей,

3 деңгей – педагогикалық жүйенің локалды өзгеру деңгейі, 4 деңгей–

педагогикалық жүйенің авторлық деңгейі және педагогикалық іс-әрекет компоненттері мен өлшемдері арқылы анықтап диагностикалауға болады.

1 кесте. ^ Педагогикалық іс-әрекет

(мұғалім әрекетінің жүйесі, қызмет көрсету үрдісі мен нәтижесі)

Педагогикалық іс-әрекет, яғни мұғалімнің кәсіби тәжірибесін бағалау критерилерін қолдана отырып диагностика жасалып.Мынадай нәтижені ММ «№42 орта мектеп» бастауыш сынып мұғалімдері көрсетті.


2 кесте. ^ Мұғалімнің кәсіби тәжірибесін бағалау көрсеткіші

Сонымен, мұғалім өз жұмысының кемшілік тұсын дер кезінде көріп, соны жою бағытында жұмыс жүргізсе, белгіленген мақсаттан ауытқуы мен оның себептерін анықтау, жекелеген жұмысындағы кемшіліктерді ескере отырып оны түзетуі бұл педагогтың көрегендігі болып табылады. Педагог өз жұмысын диагностикалау арқылы, білім сапасын көтеруде, қандай бағытта жұмыс жүргізу керектігі бірден айқын және нақты көрінеді. Кемшіліктер мен жетістіктерді саралай отырып, диагностикалап үздіксіз жұмыс істеу – үлкен нәтижелерге жеткізеді.


ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 
   Білікті ұстаздан білікті шәкірт шығады.//Алматы ақшамы,11 шілде,2002.

2. 
   Управление инновационными процессами.//Менеджмент в образовании, №4, 2001.- стр.3-11.

3. 
   Принципы управления школой на основе менеджмента //Материалы Республиканской научно-практической конференции «Педагогические модели школ разного типа».- Актобе, 2002.

4. 
   Диагностика состояния внутришкольного управления в педагогической практике. //Директор школы, № 6, 2002.

5. 
   Тағы да мұғалімнің кәсіби шеберлігі хақында. //Егемен Қазақстан, 29шілде 2003.

6. 
   Педагогтың кәсіби құзырлылығы жоғары білім сапасының басты көрсеткіші // Качество педагогического образования: проблемы и перспективы развития /материалы Международной научно-практической конференции.– Алматы: КазНПУ им. Абая. – 2004.

Ұстаз ... жаратылысынан өзіне айтылғанның бәрін жете түсінген, көрген, естіген және аңғарған нәрселердің бәрін жадында жақсы сақтайтын, бұлардың еш нәрсені ұмытпайтын ... алғыр да, алғарымпаз, ақыл иесі, ... мейлінше шешен, өнер білімге құштар, аса қанағатшыл, жаны асқақ және ар намысын ардақтайтын, жақындарына да, жат адамдарына да әділ ...., жұрттың бәріне...  жақсылық пен ізгілік көрсетіп .... қорқыныш пен жасқану дегенді білмейтін батыл, ер жүрек болу керек.

  Әл – Фараби

Мұғалімнің өз білімін көтеру жоспары 4 бағыттан тұрады

І бағыт. Пәндік-теориялық білім

 Оқытатын пәннің теориялық негіздерін білу

 Оқытатын пән ғылымының әдістерін білу

 Ғылым дамуының тарихы мен қазіргі жетістіктерін білу

ІІ бағыт. Әдіснамалық білім

 Ашықтық пен тапқырлық

 Әлеуметтік тәжірибе мен мәдениетті игеру

 Философиялық және әдіснамалық білімдерді игеру

 Құбылыстарды өзіндік талдай білу дағдыларын игеру

ІІІ бағыт. Әдістемелік білім

 Оқушылардың психологиялық ерекшеліктерін білу

 Оқу-тәрбиенің психологиялық заңдылығын білу

 Педагогиканың теориялық негіздерін білу

 Пән бойынша білім беру мазмұнын білу

 Пәнді оқыту әдіс-тәсілдерін білу

ІV бағыт Технологиялық білім

 Ғылымның дамуы мен қазіргі жетістіктерін білу

 Оқыту құралдарын қолдану

 Педагогикалық технологияның ғылыми негіздерін білу

 Педагогикалық технологияның түрлі тәсілдерін игеру

 Педагогикалық технологияны қолдану