«Құқық негіздері» пәндерінде білім алушыларды жалпыұлттық құндылықтар негізінде білім бере отырып, тәрбиелеу және балалардың әл-

«Құқық негіздері» пәндерінде білім алушыларды жалпыұлттық құндылықтар негізінде білім бере отырып, тәрбиелеу және балалардың әл- ауқаты мен қауіпсіздігін қалыптастыру.

Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының «Қостанай ауданы білім бөлімінің Нұржан Наушабаев атындағы мектеп- гимназиясы » (мектеп- жанындағы интернатымен) КММ Тобыл қаласы

«Құқық негіздері» пәнінің мұғалімі Назгүл Едресқызы Алимова

«Отан- отбасынан басталады» дейді қазақ халқының мақалы. Отбасында тәрбие беру- әрбір адамның жеке тұлға, азамат және Адам ретінде қалыптасуының «альфасы мен омегасы» болып табылады.

Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бағдарламалардың ішінде "Мәңгілік ел" патриоттық актісі құқықтық идеологиялық қызметін жүзеге асыратын басты құжат десем қателеспеймін. Себебі, бұл бағдарламаның негізгі мақсаты: жоғары руханият пен патриотизмді қалыптастыру.

Жалпыұлттық идеяның миссиясы мен құндылықтары оқу-тәрбие жұмысының барлық түрлері арқылы жүзеге асырылады. Білім беру процесін ұйымдастырудың ең маңызды ерекшелігі-тәрбие мен білімнің бірлігінде. Ең алдымен білім беру ұйымдарының міндеті - білімді, бәсекеге қабілетті, ұлттық құндылықтарды құрметтейтін, сақтайтын үйлесімді тұлғаны тәрбиелеу және Қазақстанның жаңа азаматын қалыптастыру болып табылады. Оқушылардың бойына ұлттық мұраға (дәстүрлерге, әдет-ғұрыптарға, мәдениетке) деген мақтаныш пен терең құрмет сезімін тәрбиелеу, «Құқық негіздері» пәні сабақтарында оқушылардың бойына өз Отанына, туған жеріне құндылық қатынасын дамыту бойынша жұмыс жасау. Менің «Құқық негіздері» пәні сабақтарындағы алға қоятын мақсатым: оқушылардың бойына әлеуметтік жауапкершілік, ел тағдырына, өз Отанының тағдырына бей-жай қарамау сияқты қасиеттерін белсенді әлеуметтендіру және қалыптастыру. Азаматтық пен патриотизм адамның туған жерімен, оның саналы өмірі өтетін жерімен байланысты. Әр сабақтағы тақырыптарды түсіндіре отырып, өз халқының дәстүрлерін құрметтейтін, материалдық және рухани мәдениетін мақтан тұтатын азаматты тәрбиелеуді негізгі міндетім екенін естен шығармадым. Қазақстандық патриотизм-бұл әр қазақтың қанында болуы керек. Патриотизм ұлтына деген сүйіспеншілік бала кезінен, яғни отбасы мен мектепте тәрбиеленеді, халықтың дәстүрлері мен өмір салты, қоғамның күш-жігері, өз Отанының игілігі үшін үнемі еңбек ету, заңдарды құрметтеу және сақтау арқылы қалыптасады. Жоғары руханиятты, ұлттық мақтанышты, ұлттық қадір-қасиетті қайта жаңғыртусыз, өз тарихын, аға ұрпақтың істері мен дәстүрлерін құрметтемей, моральдық сау тұлғаны тәрбиелеу мүмкін емес.

Тәрбиенің негізгі мақсаты-оқушыларды ересек өмірге мейірімді, адал, лайықты адамдармен дайындау. Баланы тек қана мектептегі «Құқық негіздері» пәні сабақтарында ғана емес, отбасында да рухани- адамгершілік құндылықтармен таныстыру процесі - жақсылыққа, парызға, ризашылыққа, жауаптылыққа, мейірімділікке, өмірлік сынақтардан өтуге дайын болуға, тәрбиелесек, баланың бойына жасынан ұлттық құндылықтарды сіңіретін болсақ бұл құндылықтар адамгершілік мінез-құлыққа шақыратыны сөзсіз.

Азаматтың жеке басының рухани-адамгершілік дамуы мен тәрбиесін қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының қазіргі мемлекеттік саясатының негізгі міндеті деп санаймын.

Жалпы орта білім білім берудің барлық деңгейлеріне ортақ болып табылатын және білім алушының мінез-құлқы мен қызметін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдарлары болуға, білім алушыларға ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды сіңіруге бағытталған жұмыстар жүргізілуі керек.

21 ғасыр ақпараттық өркениет ғасыры деп аталады, қазіргі қоғамда жаһандық өзгерістер орын алуда. Сабақты өткізуге жаңа, заманауи талаптары бар жаңа педагог және жоғары технологиялар әлемінде өмір сүретін заманауи оқушы қажет. Қазіргі заманғы «Құқық негіздері» пәні мұғалімінің басты міндеті- оқушылардың қызығушылықтарын ояту арқылы, оларға оқу материалын қызықты етіп беру, оқу процесіне тез тарту.

«Құқық негіздері» сабағында ақпараттың негізгі көзі АКТ болып

табылады, оқу процесінде ақпараттық - коммуникациялық технологияларды қолдану мұғалімге ақпарат беруді кеңейтуге мүмкіндік береді, компьютер оқушылардың назарын белсендіруге, пәнге танымдық қызығушылықты дамытуға қабілетті. Оқу процесінде АКТ қолдану сабақты мобильді, сараланған, жеке етуге мүмкіндік береді. «Құқық негіздері» пәнін оқыту процесінде оқушылардың ақпараттық коммуникациялық технологияларды қолдану дағдысын дамыту үшін жағдайлар жасалуы қажет, соның ішінде ақпаратты табу, құрастыру және басқару, мәліметтер және идеялармен бөлісу, бірлесіп әрекет ету, түрлі жабдықтар мен қосымшаларды пайдалану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру маңыздырақ. Сабақтағы әр оқушыға өзіндік көзқарас қажет. «Құқық негіздері» пәні шығармашыл, адамгершілігі мол, білімді тұлғаны қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Білім беру ұйымдарындағы «Құқық негіздері» пәні сапалы түрде ерекшеленеді. Қазіргі уақытта белгілі бір еңбек дағдыларын игеру жеткіліксіз, сондықтан да оқушыларды «Құқық негіздері» пәні сабақтарында проблемаларды, оның ішінде шығармашылық, жобалық, зерттеу жұмыстарында шешуге, өзгеретін жағдайларға тез бейімделуге, әртүрлі жағдайларда, әртүрлі өмірлік жағдайларда бағдарлауға үйрету керек деп білемін. Мемлекеттік білім беру стандарты мұғалімнің жеке басына жоғары талаптар қояды. Қазіргі мектепке жаңа мұғалім керек. Рухани-адамгершілік тәрбиенің тиімділігі мұғалімнің жеке үлгісімен анықталады.

Сол себепті, «Құқық негіздері» пәнін оқытуда келесі педагогикалық әдіс-тәсілдерді қолданамын:

• оқу тапсырмаларын орындау барысында нормативтік құқықтық актілердің ақпараттық-құқықтық жүйесін қолдану ;

• оқушылар проблемаларды анықтауда өз ойларын, пікірлерін айту, дәлелдеу, болжамды ұсыну, зерттеуді жоспарлау қабілеттерін дамытатын ынталандырушы-проблемалық құқықтық ситуациялық жағдаяттарды (кейсстади) зерттеу.

• оқушылардың электронды оқулықтарды пайдалануы;

• компьютерлік презентациялардың түрлерін пайдалана отырып, таңдалған тақырыптар бойынша шығармашылық жобаларды жасау;

• оқушылардың шығармашылық белсенділігін дамытуы үшін (пікір-талас өткізу және құқықтық мәселелерді талқылау) компьютерлік коммуникация құралдарын пайдалану (мысалы, онлайн-форумдар, конференциялар).

Қазіргі жағдайда өскелең ұрпақты тәрбиелеу мәселелеріне ерекше назар аударылады, өйткені бұл компонент білім берудегі негізгі компонент болғандықтан ғана емес, сонымен қатар тәрбие стратегиялық жалпыұлттық басымдық ретінде қарастырылады. "Тәрбиесіз оқытуға болады" деген елес сейілді. Айналамыздағы әлем өзгерді және онымен бірге балалар өзгерді, олар әрқашан айналасындағылардың ең жақсысын сіңіре бермейді. Сондықтан мемлекет білім беруде "тәрбие компонентін"күшейтуге бағытталған белсенді шаралар қолданады, өйткені дәл осы күрделі процесс жоғары құндылыққа, шығармашылық әлеуетке ие және адамды оның болашағына бағыттайды.

Жасөспірім балаларды тәрбиелеуде (негізгі жалпы білім беру деңгейі) мектеп оқушыларының әлеуметтік маңызды қарым-қатынастарын, ең алдымен өмірдің әртүрлі салаларында құндылық қатынастарын дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау болып табылады;

Негізгі ұлттық құндылықтар - адамгершілік-патриоттық даму мен тәрбиенің негізгі мазмұны. Содан кейін ғана қоғам моральдық бағдарлардың жалпы жүйесі болған кезде ауқымды ұлттық міндеттерді қоя және шеше алады. Ана тіліне, ерекше мәдениетке және ерекше мәдени құндылықтарға, ата-бабаларын еске алуға құрмет көрсететін осы бағдарлар бар.

Адамгершілік – патриоттық дамудың, тәрбие мен оқытудың негізгі мазмұны базалық ұлттық құндылықтар болып табылады. Біз бұл құндылықтарды мәдени және отбасылық дәстүрлерде сақтаймыз, ұрпақтан-ұрпаққа береміз. Жеке тұлғаның құндылықтары, әрине, ең алдымен отбасында қалыптасады. Бірақ жеке тұлғаны оқыту мен тәрбиелеу білім беру саласында жүйелі түрде жүреді. Сондықтан, мектепте оқушының интеллектуалды ғана емес, рухани, мәдени өмірі де шоғырлануы керек. Білім берудің мақсаттары мен мазмұны өзгеруде, оқытудың жаңа құралдары мен технологиялары пайда болуда, бірақ қандай реформалар болмасын, сабақ оқытудың мәңгілік және басты нысаны болып қала береді. Кез-келген ұлттың адамы, ең алдымен, ана тілін үйреніп, онымен бірге өз халқының тарихын, мәдениетін жақсы білуі керек.

«Құқық негіздері» пәні сабақтарда біз адамның өз халқының мәдениетіне, оның өмірі мен тарихына эмоционалды-құндылық қатынастарының даму ерекшеліктерін қарастырамыз. Адам, тұлға-ұлттық мәдениеттің құндылықтарын жеткізуші-сипаттау, зерттеу, талдау объектісі. Қазақстан Респуликасы Конституцияның II- бөлімін зерделей отырып, оқу материалымен байланыстырып, оқушылардың бүкіл азаматтың рухани құндылықтарын түсінуге деген қызығушылықтарының қалай ашылатынын көруге болады. Оқушылар жеке адамдардың тағдырын ұлттық мәдениет аспектісінде шығармашылық идеяларды жасаушы және орындаушы ретінде бақылайды. Кейбір сабақтарда мен халықтың өмір салтын, дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын сипаттайтын материалды қолданамын. Оқушылармен бірге мәтіндегі жағдаяттарды қарастырып, кейіпкерлердің ұлттық сипатын, олардың қасиеттерін, темпераментін, адамгершілік этикетін табамыз, ажыратамыз. Өзінің тарихи тамырларын, дәстүрлерін білмеу өз халқының өкілі сияқты өзіне немқұрайлы қарауды дамытуға ықпал етеді. Оқушылармен әңгіме барысында олардың ата-бабаларын білмейтіндігі, фамилиясының, есімінің тарихына қызығушылық танытпайтындығы анықталды. Олардың қызығушылығын ояту үшін "асыл тұқымды ағаш" жобаларын жасауға ұсыныс жасадым.

Оқушыларда ұлттық мәдениеттің құндылықтарын қалыптастыру үшін конференциялар, оқу кездесулері, танымдық ойындар, дәрістер, семинарлар, экскурсиялар, оқушылардың шығармашылық жұмыстарын қорғау сияқты инновациялық формалар маңызды рөл атқарады деп ойлаймын.

«Балаларды тәрбиелей отырып, қазіргі ата-аналар елдің келешек тарихын, демек – әлем тарихын тәрбиелейді» - деп жаңашыл педагог А.С. Макаренко жазғанындай

Рухани- адамгершілік дамудың, тәрбиенің және әлеуметтенудің негізгі өзегі базалық ұлттық құндылықтар саналады. Бұл құндылықтарды сақтаушы ретінде мәдени және отбасылық дәстүрлерді бала тәрбиесіндегі ата-аналар, отбасы ұрпақтан- ұрпаққа әкеле жатыр. Сондықтан, өскелең ұрпақты тәрбиелеуде өз отбасының өткен тарихын білудің өзі маңызды болып табылады.