Зақымданған адамға бірінші көмек көрсету

14-дәріс. Зақымданған адамға бірінші көмек көрсету
Электр торы немесе найзағайдың соғуы, Тұрмыстық электр
приборларын олақ пайдалану немесе аңдаусыз ұстағанда адам ток зақымдауы
мүмкін.
Электр тогының соғуынан алған зақымдану жеңіл болған
жағдайда сым тиген жер қызарыс ауырады (күйелі), зақымданған адамның өңі
қуарып, бойын үрей билейді. Ауыр зақымданған жағдайда күйік ұлғайып, тоқ
ұрған жердегі дененің ткані қарайғаны байқалады,адам талықсып, сіңірі
тартылады, тыныс алуы мен жүрек соғуы тоқтал қалуы мүмкін.
Зақымданудың ауырлығы, негізінен, токтың күшіне және оның ұру
ұзақтығына байланысты. Токтың кедергісі тез етуі (бұған себеп: қолдың су
болуы, аяқ киімнің дымқыл, жердің сыз болуы) электр тогы зақымын күшейте
түседі, мұндай жағдайда тіпті кернеуі 36 В «қауіпсіз» ауыспалы токтың
соғуынан-ақ
өліп
кетуге
болады.
Алғашқы көмек көрееткенде ең алдымен электр тогының әсерін тоқтату
керек. Бұл қажет, өйткені электр сымы тартқанда зақымдалушы адамның
көбінесе босанып шығуға дәрмені жетпейді. Көмек көрсетуші адам өз
басының қауіпсіз болу ережесін де сақтауы керек. Ток келіп тұрған көзді
тоқгату үшін ажыратқыш-қосқыш тетікті, тығындарды, рубильникті
ажыратыл, көмек көрсетуші адам қолын (резина қолғап киіп немесе құрғақ
жүн матамен ұстайды) және аяғын (резина етік киеді) ток ұрмайтындай
еткеинен кейін ғана зақымданушы адамды токтан тартып ажыратуы не
болмаса зақымданушы адамды басқа да тәсілдермен ток көзінен ажыратуы
керек (мысалы, кез келген құрғақ ағаш затпен ток сымын басқа бір жаққа
бұру). Жүрегі тоқтал, тынысы бітіп кетпеген болса, оған толық тыныштық
керек (денені сұлатып жатқызады), жылы сусын ішкізіп, мүсәтір спиртін
иіскетеді; терісі күйгенде — борлы вазелин жағыл немесе сутегінің асқын
тотығымен сүртіп, стерильді бинтпен таңыл тастайды. Егер тынысы
тоқтап, жүрегі соқпай қалған жағдайда (клиникалық өлім) көрсетілетін
алғашқы көмек — дәрігер келгенге дейін реанимация шараларын жасау
(жүрекке массаж жасау, «ауызбен ауызға дем үрлеу» арқылы қолдан тыныс
алдыру; Алғашқы көмек деген мақаланы қараңьіз). Сонымен бірге шұғыл
дәрігерлік көмек көрсету және ауруханаға жеткізу үшін жедел жәрдем
дәрігерін шақыру қажет.
Егер электр тогынан зақым алғаннан кейін 30—40 минут өткен соң да
ұйқы басып, басы айнала берсе, жүрегі қағып, тер басса, тынысты тарылып,
денесі тітіркенсе, онда алған зақымы жеңіл сияқты болып көрінгеніне
қарамастан, дәрігерлік бақылауға алып, көмек көрсету міндет. Электр тогынан
зақымданудың бір түрі жай отынан — күн күркіреген кездегі атмосфералық
электр разрядынан зақымдану болып табылады.
Электр тогы ұрған) адамды тоқ «шықсын» деп жерге кему керек деген
ел арасындағы соқыр сенім — зиянды адасушылық, өйткені жерге көмілген
ағза тез салқындайды, кеудеге салмақ түсіп сығылады, тынысы тарылады,
жүрегі қысылады, пайдалы алғашқы көмек көрсетілуге тиісті уақыт өтіп

кетеді. Жай оты түскен (немесе электр тоғы ұрған) адамды ток «шықсын» деп
жерге көму керек деген ел арасындағы соқыр сенім — зиянды адасушылық,
өйткені жерге көмілген ағза тез салқындайды, кеудеге салмақ түсіп сығылады,
тынысы тарылады, жүрегі қысылады, пайдалы алғашқы көмек көрсетілуге
тиісті уақыт өтіп кетеді.
Бақылау сұрақтары:
1. Алғашқы көмек қалай көрсетіледі
2. Көмек көрсету реттілігі