Қолдану
Зат массасының сақталу заңын
дұрыс түсініп, игеруін қамтамасыз ету мақсатымен оқушыларды жаңа
ұғымды қабылдауға дайындау. Ол үшін оқушыларға көп сұрақтар
қойылады.
-
Қоспа мен химиялық қосылыстың
айырмашылығы неде?
-
Заттың химиялық формуласының
маңызы мен қажеттігі неде?
Сұрақтарға жауап беру
барысында оқушылардың өзара пікір алысуына көмектесе отырып, жаңа
материалды қабылдауға қажетті ұғымдарды естеріне
түсіру.
а) Алыну әдісіне қарамастан
химиялық қосылыстардың құрамы тұрақты;
ә) Химиялық реакция кезінде
атомдар сақталады.
б) Реакция нәтижесінде
түзілетін өнімдер бастапқы алынған зат құрамындағы атомдардан
құралады деген қорытындыға келу.
Осы қорытындыларға сүйене
отырып, химияның негізгі заңдарының бірі – зат массасының сақталу
заңын түсіндіремін. Сабақ мақсатымен
таныстырамын.
1.Реакция кезінде атомдар
сақталса, реакцияға түскен барлық атомдардың массасы сақтала
ма?
Осы тұста оқушыларға белгілі
темір сульфидін алу реакциясын көрсетуге болады. Заттардың құрам
тұрақтылық қағидасына сай 7 г темір, 4 г күкірт өлшеп алу керек.
Бастапқы заттарды өлшеймін, реакция аяқталғаннан кейін түзілген
өнімді өлшеймін. Сонда түзілген өнімнің массасы 11 г, ал бастапқы
алған заттардың жалпы массасы да 11 г-ға тең болады.
(КК) Тәжірибені талдау
нәтижесінде оқушылар химиялық реакцияда түзілген өнімдердің массасы
бастапқы заттардың жалпы массасына тең болады деген қорытындыға
келеді.
Іс жүзінде көпшілік жағдайда
бұл ой дұрыс емес сияқты болып көрінеді.
Неге?
Алдын ала өлшеніп алынған
темір ұнтағы не мыс ұнтағы қыздырылады. Бастапқы заттың түсінің
өзгергеніне оқушылар назарын аудара отырып, химиялық реакцияның
жүріп жатқанын айтамын.Түзілген өнім өлшенеді. Бастапқы және
реакция нәтижесінде түзілген өнімнің массалары тең емес екеніне
оқушылардың көзі жетеді. Оқушылар үшін туған бұл қарама- қайшылықты
М.В.Ломоносовтың жүргізген тәжірибесін айтып, түсіндіремін. Осыдан
кейін оқушыларды зат массасының сақталу заңының қазіргі
анықтамасымен таныстырып, дәптерлеріне
жазғызамын.
Енді зат массасының сақталу
заңының маңызына тоқталайық .
Біріншіден, бұл заң табиғатта заттардың
жоқтан пайда болмайтынын немесе мүлдем жойылмайтындығын, яғни
материяның мәңгі екендігін дәлелдейді. Осы арқылы оқушыларда
материалистік көзқарас қалыптасады, дүние танымдары
кеңейеді.
Екіншіден, бұл заң химиялық реакцияның
мәнін ашады, яғни бастапқы заттардың құрамындағы атомдар реакция
нәтижесінде түзілетін заттардың құрамына кіреді. Бастапқы заттардың
атомдары өзара қайта топтасып, жаңадан байланысуының нәтижесінде
жаңа заттар түзіледі.
Үшіншіден, бұл заң химиялық реакция
теңдеуін жазуға, сол теңдеу көмегімен есептеу лер жүргізуге
мүмкіндік туғызды. Демек ,бастапқы заттардың біреуінің массасы
белгілі болса реакцияға түскен басқа заттардың не түзілген
заттардың массасын есептеп шығаруға
болады.
Мысалы: 12г күкіртті темір
ұнтағымен қыздыру нәтижесінде 33г темір сульфиді түзілді.Қанша
грамм темір реакцияға қатысты?
Берілгені:
m(FeS) = 33г Шешуі: 33г – 12г = 21г
Жауабы: m(Fe) =
21г
m(S) =
12г
Т/к:
m(Fe) = ?
)Ойтолғаныс-деңгейлік
тапсырма (А,В,С деңгейлі баламен жұмыс. 10-минут.
А. 1.Мына
химиялық элементтердің таңбаларын жаз?
(алюминий,кальций,фосфор,кремний,хлор)
2.Валенттілік бойынша химиялық формулалар
құрастыр.
NaO, CO, PH, HS, ALO
3 .Элементтердің валенттіліктерін ескеріп
теңдеуді аяқта.
Na+CI2→ AI+S→ Zn+HCI→
В. 1.Валенттілік бойынша
химиялық формулалар құрастыру.KO SO ,NH, FeO, MnO
2
.Элементтердің валенттіліктерін ескеріп теңдеуді
аяқта
K+CI2→ Fe+S→
AI+HCI→
С. Мына реакция теңдеуін ереже
бойынша аяқта:
Сu+ О2 =
Сu+ Cl2 =
-
Реагенттердің формуласын жаз:
-
Өнімнің формуласы:
-
Химиялық теңдеуді теңестіру:
|