10 сынып эмбрион мен ересек ағзаның гемоглобині мен миоглобині

1 слайд
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу. Түгендеу Психологиялық ахуал қалыптастыру «Жылы лебіз» тренингі арқылы оқушылар шеңбер бойымен бір біріне тілектер білдіреді. «Санамақ» әдісі арқылы үш топқа бөлу. Ортадағы қаламсап әдісі арқылы үй тапсырмасын сұрау

1 слайд

2 слайд
Гемоглобин мен миоглобин: Құрылысы және қызметі Гемоглобин мен миоглобин - ағзадағы маңызды оттегі тасымалдаушы ақуыздар. Олардың құрылымы мен қызметін зерттеу физиология мен медицина үшін өте маңызды.

2 слайд

3 слайд
Гемоглобиннің құрылымы 1Төрт субъединица Гемоглобин төрт полипептидті тізбектен тұрады. Әр тізбек бір гем тобын қамтиды. 2Гем топтары Гем - темір атомы бар порфирин сақинасы. Ол оттегімен байланысады. 3Глобин бөлігі Ақуыздың глобин бөлігі гемді қоршап, оттегімен байланысуын реттейді.

3 слайд

4 слайд
Гемоглобиннің қызметі 1 Оттегі тасымалдау Гемоглобин өкпеден ағзаның барлық тіндеріне оттегі тасымалдайды. 2 Көмірқышқыл газын шығару Ол сонымен қатар тіндерден өкпеге көмірқышқыл газын тасымалдайды. 3 pH реттеу Гемоглобин қанның pH деңгейін реттеуге көмектеседі.

4 слайд

5 слайд
Миоглобиннің құрылымы Бір полипептид тізбегі Миоглобин тек бір полипептид тізбегінен тұрады. Оның құрылымы қарапайымырақ. Бір гем тобы Миоглобиннің бір ғана гем тобы бар. Ол бір оттегі молекуласын байланыстырады. Глобулярлы құрылым Миоглобин глобулярлы құрылымға ие. Бұл оның бұлшықет жасушаларында орналасуына мүмкіндік береді.

5 слайд

6 слайд
Миоглобиннің қызметі Оттегі сақтау Миоглобин бұлшықет жасушаларында оттегіні сақтайды. Бұл ұзақ физикалық жүктемелер кезінде маңызды. Оттегі тасымалдау Ол қан тамырларынан митохондрияларға оттегі тасымалдайды. Бұл энергия өндірісіне көмектеседі. Су асты тіршілігі Теңіз сүтқоректілерінде миоглобин су астында ұзақ болуға мүмкіндік береді.

6 слайд

7 слайд
Гемоглобиннің оттегі диссоциация қисығы S-тәрізді пішін Гемоглобиннің оттегі диссоциация қисығы S-тәрізді пішінге ие. Бұл оттегіге деген жоғары ұқсастықты көрсетеді. Аллостериялық әсер Бір субъединицаға оттегінің байланысуы басқаларына әсер етеді. Бұл кооперативті байланысуды тудырады. Физиологиялық маңызы Қисықтың пішіні өкпеде оттегінің жақсы байланысуын және тіндерде оңай босатылуын қамтамасыз етеді.

7 слайд

8 слайд
Миоглобиннің оттегі диссоциация қисығы Гиперболалық пішін Миоглобиннің қисығы гиперболалық пішінге ие. Бұл оттегіге деген жоғары ұқсастықты көрсетеді. Жоғары ұқсастық Миоглобин төмен оттегі қысымында да оттегіні ұстап тұра алады. Тиімді сақтау Бұл қасиет миоглобинге бұлшықет жасушаларында оттегіні тиімді сақтауға мүмкіндік береді.

8 слайд

9 слайд
Гемоглобин мен миоглобин айырмашылықтары Қасиеті Гемоглобин Миоглобин Субъединицала р саны 4 1 Гем топтары 4 1 Оттегіге ұқсастықӨзгермелі Жоғары Негізгі қызметіТасымалдау Сақтау

9 слайд

10 слайд
(Топтық жұмыс) Тапсырма 1 «Джиксо» әдісі Постер жасау 1-топ: Гемоглобиннің оттекпен байланысу механизмін түсіндіріңіз 2-топ:Гемоглобин мен миоглобин үшін оттектің диссоциациялану қисық сызығын түсіндіріңіз 3-топ. Гемоглобиннің оттекке тартылу механизмін түсіндіріңіз Дескриптор 1. Гемоглобиннің оттекпен байланысу механизмін түсіндіреді 2б 2. Гемоглобин мен миоглобин үшін оттектің диссоциациялану қисық сызығын түсіндіреді 2б 3. Гемоглобиннің оттекке тартылу механизмін түсіндіреді 2б

10 слайд

11 слайд
(Жұптық жұмыс) Тапсырма 2 . «Салыстырмалы кесте». Кестені толтырыңыз. https://learningapps.org/watch?v=prbk36mhj24

11 слайд

12 слайд
ә) Шағын тест тапсырмасы 1. Гемоглобиннің молекулалық массасы A. 65000-67000 B. 66000-69000 C. 65000-68000 D. 66000-68000 2. Гемоглобин тізбегінің құрылымы жақын A. Квадратка B. Трапецияға C. Тетраэдрге D. Конусқа 3. Кооперативті эффект? A. Бір суббірлікке оттек молекуласының қосылуы қалған үшеуінің оттекке тартылуы. B. Оттекті қосып алып нәтижесінде геомглобин молекуласында жүзеге асатын түрленулер, нәруыздардың барлық молекуласын қозғауы. C. Нәруыздың конформациясы да,тіпті кристалданғандағы пішіні де өзгеруі. D. Миоглобин үшін оттектің диссоциациялану қисық сызықтары. 4. Бор эффектісі дегеніміз? A. Миоглобин үшін оттектің диссоциациялану қисық сызық гипербола B. Протондардың гемоглобинге қосылуы оның оттекке тартылуы артады C. Гемоглобинді оттекпен қанықтыруға басқа да факорлар D. Миоглобин гемоглобиннен босап шыққан оттекті қосып алып, өте қажет болған жағдайға дейін жинақтайды. 5. Жануарлар жүйесі күрделенген сайын эритроциттердің қандағы саны артып? A. Көлемі үлкейеді B. Көлемі кішірейеді C. Көлемі сол қалпында қалады D. Дұрыс жауап жоқ

12 слайд

13 слайд
Жеке жұмыс) Тапсырма 3.Пиза тапсырмасы: Гемоглобин мен миоглобин Гемоглобин мен миоглобиннің оттегімен байланысу қабілетін салыстыру Гемоглобин: Құрылым: Гемоглобин — төрт суббірліктен (2 альфа және 2 бета цептерден) тұратын протеин. Оның әрбір суббірлігі гем тобымен (темір иондарын қамтитын) байланысқан, ол оттегін байланыстырады. • Оттегімен байланысу механизмі: Гемоглобин оттегінің молекулаларын (O₂) байланыстырып, темір ионының көмегімен алты байланыс орната алады. Гемоглобин оттегін тіндерге тасымалдайды, бұл оның функциясын жеңілдетеді. • Диссоциацияланған қисық сызық: Гемоглобиннің оттегімен байланысу қисық сызығы S-тәрізді (сигмоидалды) болып келеді, яғни оттегінің бір молекуласының байланысуы басқа молекулалардың (кооперативті эффект) байланысу қабілетін арттырады. Бұл оттегінің әртүрлі парциалдық қысым деңгейлерінде тиімді түрде байланысуын және босатылуын қамтамасыз етеді. Миоглобин: Құрылым: Миоглобин — бір суббірліктен тұратын протеин, гем тобы бар. Ол оттегіні байланыстырады, бірақ гемоглобинге қарағанда оның саны аз. • Оттегімен байланысу механизмі: Миоглобин оттегінің бір молекуласын ғана байланыстыра алады, сондықтан ол оттегіні тұрақты түрде сақтауға арналған. Миоглобин бұлшықет тіндерінде оттегінің резервуары ретінде қызмет етеді, әсіресе физикалық белсенділікте. • Диссоциацияланған қисық сызық: Миоглобиннің оттегімен байланысу қисық сызығы тікелей болып келеді, яғни ол оттегін парциалдық қысымның жоғарылауы кезінде тиімді байланыстырады, бірақ оттегіні тезірек босатпайды. Бұл жағдай тіндерде оттегінің жылдам жеткізілуін қамтамасыз етеді.

13 слайд

14 слайд
2,3-DPG деңгейінің әсері 2,3-дфосфоглицерат (2,3-DPG) — эритроциттерде пайда болатын және гемоглобиннің оттегімен байланысу қабілетіне әсер ететін метаболит. 2,3-DPG гемоглобинмен байланысады, нәтижесінде оның оттегін байланыстыру қабілеті төмендейді. 2,3-DPG деңгейінің көтерілуі келесі жағдайларда байқалады: • Гипоксия: Оттегінің тапшылығы кезінде 2,3-DPG деңгейі жоғарылайды, бұл тіндерге оттегіні беру үшін гемоглобиннің оттегін тезірек босатуын қамтамасыз етеді. • Жаттығу: Физикалық белсенділік кезінде бұлшықеттердің оттегі қажеттілігі артады, бұл 2,3-DPG өндірісінің ұлғаюына әкеледі. 2,3-DPG-ның жоғары деңгейі гемоглобиннің оттегімен байланысу қабілетін төмендетеді, бірақ тіндерге оттегінің берілуін жақсартады. Гемоглобиннің оттегін беру механизмін сипаттау Гемоглобин оттегін тасымалдау және беру механизмдері мыналарды қамтиды: 1. Оттегінің байланысуы: Гемоглобин өкпеде оттегінің жоғары парциалдық қысымында O₂ молекулаларын байланыстырады. Гемоглобиннің бір молекуласы төрт O₂ молекуласын байланыстыра алады. 2. Тасымалдау: Гемоглобин оттегін қан арқылы тіндерге жеткізеді. Оттегінің концентрациясының жоғарылауымен гемоглобиннің оттегімен байланысу қабілеті артады. 3. Диссоциация: Тіндерде, оттегінің парциалдық қысымы төмендегенде, гемоглобин O₂ молекулаларын босатады. 2,3-DPG-ның әсері гемоглобиннің оттегін тиімді түрде босатуына ықпал етеді. 4. Көмірқышқыл газымен байланысу: Гемоглобин тіндерден көмірқышқыл газын (CO₂) жинайды, бұл процесс гемоглобиннің оттегімен байланысу қабілетіне әсер етуі мүмкін, өйткені CO₂ гемоглобинмен байланысқанда (карбгемоглобин) оттегін босатады.

14 слайд

15 слайд
Сұрақтар: 1. Гемоглобиннің құрылымы қандай? A) Бір суббірліктен тұрады B) Үш суббірліктен тұрады C) Төрт суббірліктен тұрады D) Он суббірліктен тұрады 2. Миоглобиннің оттегімен байланысу қабілеті қандай? A) Оны бірнеше молекула байланыстырады B) Оны тек бір молекула байланыстырады C) Оны екі молекула байланыстырады D) Оны байланысу қабілеті жоқ 3. Гемоглобин мен миоглобиннің оттегін беру механизміне қатысты қайсысы дұрыс? A) Гемоглобин тіндерге оттегіні тез береді, ал миоглобин баяу береді B) Миоглобин тіндерге оттегіні тез береді, ал гемоглобин баяу береді C) Екеуі де бірдей жылдамдықпен береді D) Гемоглобин тек өкпеде, ал миоглобин тек тіндерде жұмыс істейді 4. Гемоглобиннің оттегімен байланысу қисық сызығы қандай? A) Тік сызықты B) S-тәрізді (сигмоидалды) C) Дөңгелек D) Жазық 5. 2,3-DPG деңгейі гемоглобин мен миоглобиннің оттегімен байланысуына қалай әсер етеді? A) 2,3-DPG гемоглобиннің оттегін байланысуын арттырады B) 2,3-DPG миоглобиннің оттегін байланысуын арттырады C) 2,3-DPG гемоглобиннің оттегін босатуды арттырады D) 2,3-DPG ешқандай әсер етпейді

15 слайд

16 слайд
Рефлексия «3/2/1 әдісі»: 1. Мен білетін үш нәрсе ... 2. Мені таңқалдырған екі нәрсе ... 3. Болашақта тереңірек қарастыратын бір нәрсе.... Үйге тапсырма:есеп,тест

16 слайд