§17.Анаэробты және аэробты жүктеме кезінде бұлшық еттің қажу үдерісі.

1 слайд
Сәйкестендіру тапсырмасы: Төмендегі терминдерді олардың анықтамаларымен сәйкестендіріңіз: 1) Анаэробты тыныс алу 2) Аэробты тыныс алу A) Оттегін қажет ететін процесс B) Оттегін қажет етпейтін процесс Дескриптор: - Кілт сөздерді анықтамаларымен сәйкестендіреді – 2 балл;

1 слайд

2 слайд
«Қызықты деректер мен оқиғалар» Лактат және оның әсері: Анаэробты жүктемеде бұлшықеттерде лактат жиналуы нәтижесінде спортшылар аяқтарында «қышқылдану» сезімін сезінеді. Бұл бұлшықет жасушаларының ішіндегі рН деңгейінің төмендеуімен байланысты және жүйкенің тиімділігін төмендетеді, сол себепті бұлшықет қажуы басталады. Жыртқыш аңдар мен олардың жемтігі: Жыртқыш аңдар, мысалы, гепард, аңды анаэробты жүктемемен қуалап, үлкен жылдамдықта қашықтықты тез жабады, бірақ олардың бұлшықеттері тез шаршайды және ұзақ уақыт бойы энергияны қамтамасыз ете алмайды. Екінші жағынан, кейбір аңдар ұзақ қашықтықта аэробты жүктемеде жүгіп, ұзақ уақыт қуғыннан қашып құтыла алады.

2 слайд

3 слайд
§17.Анаэробты және аэробты жүктеме кезінде бұлшық еттің қажу үдерісі. БЖБ (20-мин)

3 слайд

4 слайд
9.1.4.2- бұлшықет қажуы және аэробты, анаэробты тыныс алу үдерістері арасындағы байланысты қарастыру;

4 слайд

5 слайд
Квест ойыны. «Ойнайық та, түсінейік!»

5 слайд

6 слайд
«Кинометафора» әдісі. https://drive.google.com/file/d/11GQV0m3hSMTHI_zITbJi RfaNIHShU7XZ/view?usp=drive_link

6 слайд

7 слайд
Бұлшықет қажуы - бұл физикалық жүктемелер нәтижесінде пайда болатын жағдай. Аэробты және анаэробты тыныс алу үдерістері бұлшықет жұмысының тиімділігін анықтайды. Бұл тақырыпта біз осы екі үдерістің байланысын талқылаймыз. Кірісп е

7 слайд

8 слайд
Бұлшықет қажуы - бұл бұлшықет функциясының уақытша төмендеуі. Жүктемелердің интенсивтілігі мен ұзақтығы бұл процесті анықтайды. Бұлшықет қажуының себептері мен белгілері туралы түсінік алу маңызды. Бұлшықет қажуының анықтамасы

8 слайд

9 слайд
Аэробты тыныс алу - бұл оттегінің қатысуымен энергия өндіру үдерісі. Бұл процесс кезінде глюкоза мен оттегі реакцияға түсіп, энергия, су және көмірқышқыл газы түзіледі. Аэробты тыныс алу ұзақ мерзімді күш-жігер үшін маңызды. Аэробты тыныс алу

9 слайд

10 слайд
Анаэробты тыныс алу - бұл оттегісіз энергия өндіру. Бұл процесс кезінде глюкоза ферментативті ыдырау арқылы энергия мен сүт қышқылына айналады. Анаэробты тыныс алу қысқа мерзімді, интенсивті жүктемелер кезінде маңызды. Анаэробты тыныс алу

10 слайд

11 слайд
Аэробты және анаэробты тыныс алу процестері бір-бірімен тығыз байланысты. Аэробты тыныс алу оттегінің жеткілікті болған жағдайда тиімді, ал анаэробты тыныс алу оттегінің жетіспеушілігінде іске асады. Бұл байланыс спорттық өнімділікті анықтайды. Аэробты және Анаэробты байланыс

11 слайд

12 слайд
Бұлшықет қажуы спортшылардың өнімділігіне әсер етеді. Аэробты және анаэробты тыныс алу процестері қажуды жеңілдетуге немесе күшейтуге ықпал етеді. Дұрыс жаттығу мен қалпына келу әдістері маңызды. Бұлшықет қажуының әсері

12 слайд

13 слайд
Қалпына келу - бұлшықет қажуын жеңілдету үшін маңызды кезең. Аэробты тыныс алу арқылы оттегінің жеткізілуі мен метаболизмнің қалпына келуі жүзеге асады. Дұрыс тамақтану мен ұйқы да маңызды рөл атқарады. Қалпына келу үдерістері

13 слайд

14 слайд
Бұлшықет қажуы мен аэробты, анаэробты тыныс алу процестері спорттық өнімділікті анықтайды. Олардың байланысы мен әсерлерін түсіну спортшылар мен жаттықтырушылар үшін маңызды. Дұрыс жаттығу мен қалпына келу әдістерін қолдану қажет. Қорытынд ы

14 слайд

15 слайд
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕГЕ АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР Тақырыбы: «Қолдың күш төзімділігін зерттеу» Мақсаты: оң және сол қол бұлшықеттерінің төзімділігін зерттеу. Жұмыс үшін қажет: қол динамометрі, секундомер.   Дененің физикалық даму көрсеткіштерінің бірі - бұлшықет күші. Қазіргі кезде әртүрлі бұлшықеттердің күші жақсы зерттелуде. Алайда көбінесе бұлшықеттердің белгілі бір түрдегі қозғалысын жүзеге асыруға қатысатын бұлшықеттердің күшінің жалпы көрсеткіштері болып табылатын бұлшықеттердің күшін анықтайды. Бұл жұмыстың мақсаты оң және сол қолдың бұлшық еттерінің күшін анықтау, олардың беріктігі тұрақтылығын анықтау болып табылады. Адамның бұлшықеттерінің күшін анықтау үшін білек динамометрін пайдаланыңыз. Бұл болат кронштейн, ол сізді алақандағы ең үлкен кернеумен сығылады. Шкаланың деформациясы масштабтағы килограммдардың күшін көрсететін көрсеткі арқылы көрсетіледі. Оң қолдың еркектерде беріктілігі 35-50 кг-нан, сол жағынан - 32-46 кг-ға дейін; әйелдер үшін тиісінше 25-33 кг-на және 23-30 кг-ға дейін жетеді.

15 слайд

16 слайд
Жұмыс барысы: Сыналушы тік тұрған күйде денеге тік бұрыш жасап диномометр ұстаған қолын бір жағына созады. Екінші қол босаңсытылады. Мұғалім белгісімен сыналушы динамометрде үш рет максималды күшті орындайды. Бұлшықеттің күші жақсы нәтиже бойынша бағаланады. Қолдың бұлшықеттерінің жұмысқа қабілеттігін анықтау үшін сыналушы 10 еселік күш-жігерді әр 5 секунд сайын жиілікте орындайды. Нәтижесін жазып, формулаға сәйкес жұмысқа қабілеттілік деңгейін анықтайды: Мұндағы: F – жұмысқа қабілеттілік деңгейі; f 1 , f 2 , f 3 , f n – жеке бұлшықет күшімен динамометрдің көрсеткіштері; n – әрекеттер саны. Бұл көрсеткіштер формула бойынша бұлшықеттердің төмендеу индексін анықтау үшін қолданылады: Мұндағы: S – бұлщық етің жұмысқа қабілеттілік деңгейінің төменде көрсеткіші; fmin - ең төменгі күш мәні; fmax – ең жоғарғы күш мәні. Қажуға анықтама беріңіз, қажу себептерін атаңыз.   Нәтижелер кестеде жазылған.

16 слайд

17 слайд
Жұмыс барысы: Нөмірі Бұлшықеттің күші Оң қол Сол қол 1   2   3   4   Орташа мағынасы   

17 слайд

18 слайд
ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАР Бұлшықет қажуы және тыныс алу үдерістері Бұлшықет қажуы - бұл физикалық жаттығулар кезінде пайда болатын құбылыс. Ол аэробты және анаэробты тыныс алу үдерістерімен тікелей байланысты. Аэробты тыныс алу - оттегінің қатысуымен энергия өндіру процесі, ал анаэробты тыныс алу - оттегісіз энергия өндіру. Бұлшықет жұмысы кезінде осы екі процесс те маңызды рөл атқарады. Бос орындарды толтырыңыз: Бұлшықет қажуы __ жаттығулар кезінде пайда болады. Аэробты тыныс алу __ қатысуымен жүреді. Анаэробты тыныс алу процесі __ жүреді. Бұлшықет жұмысы кезінде __ және __ тыныс алу үдерістері маңызды. Ұзақ уақыт бойы жаттығу жасағанда, бұлшықеттерде __ жиналады. Кілт сөздер: оттегісіз, физикалық, аэробты, сүт қышқылы, оттегінің, анаэробты

18 слайд

19 слайд
«Тыныс алу» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары Оқу мақсаттары: 9.1.4.1 - тыныс алу реакциясының химиялық теңдеуін пайдалана отырып, анаэробты және аэробты тыныс алуды салыстыру. 9.1.4.2- бұлшықет қажуы және аэробты, анаэробты тыныс алу үдерістері арасындағы байланысты қарастыру; 1-тапсырма Анықтамаларды пайдаланып тыныс алу түрлерінің химиялық теңдеулерін жазыңыздар (і) Тыныс алу үдерісі оттектің қатысуынсыз жүреді_______________________________ _____________________________________________ ______________________________   (іі)Тыныс алу үдерісі оттектің қатысуымен жүреді________________________________ _____________________________________________ ______________________________  

19 слайд

20 слайд
2-тапсырма. Төменде берілген сипаттарды тиісті бағанға теріп жазыңыз. Анаэробты тынысалу Аэробты тынысалу    А. Тынысалу үдерісінде оттекті қажет етеді В. Тынысалу үдерісінде оттекті қажет етпейді С. 36 молекула АТФ түзіледі Д. 2 молекула АТФ түзіледі Е. Органикалық заттардың оттексіз ыдырауы жүреді G. Соңғы өнімі сірке қышқылы және пирожүзім қышқылы

20 слайд

21 слайд
Тапсырмалар 3-тапсырма. Аэробты жаттығулардың анаэробты жаттығуларға қарағанда қарқындылығы төмен екендігін мысалдар келтіре дәлелдеңіз. _______________________________________________________________ 4-тапсырма. Бұлшықеттің қажуына анаэробты және аэробты тыныс алудың әсерін сипаттаңыз ________________________________________________________________

21 слайд

22 слайд
Балл қою кестесі Бағалау критерийлері Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Анаэробты және аэробты тыныс алуды салыстырады   1 анаэробты теңдеулерді жазады 1 аэробты теңдеулерді жазады 1 2 анаэробты тыныс алудың түрлерін жасушада жүретін орны бойынша салыстырады 1 аэробты тыныс алудың түрлерін жасушада жүретін орны бойынша салыстырады 1 түзілетін соңғы өнімдерін салыстырады; 1 АТФ санын салыстырады; 2 Тынысалу үдерісінде оттектің қажеттілігін анықтайды 1 Аэробты және анаэробты тыныс алу үрдістерінің бұлшықеттің қажуына әсерін сипаттайды 3   аэробты мен анаэробты жаттығуларға арасындағы қарқындылықты түсіндіреді. 1     4 аэробты және анаэробты тыныс алу үрдістерімен бұлшық еттің қажуы арасындағы байланысты анықтайды.   1 Барлығы 10

22 слайд

23 слайд
Кері байланыс 1,2-«Бүгін сабақта зерттедім» 3- «Бүгінгі сабақта маған түсіну қиынға соқты» 4-«Менің жеңісім» Үй жұмысы §18.Нефронның құрлысы мен қызметі

23 слайд