Материалдар / §31. Моғолстан (ХIV ғасырдың ортасы – ХVI ғасырдың басы)

§31. Моғолстан (ХIV ғасырдың ортасы – ХVI ғасырдың басы)

Материал туралы қысқаша түсінік

– Моғолстанның бөлектенуінің алғышарттары, оның Қазақстан тарихындағы маңызын анықтай аласыңдар; – Шағатай ұлысының неліктен шығыс және батыс бөліктерге ыдырап, түрлі даму жолдарын таңдағанын білетін боласыңдар

Тлепиев Манат Сергалиевич

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

24 Қараша 2024

0 рет жүктелген

Қазақстан тарихы Презентация 6 сынып

450 ₸

Бүгін алсаңыз
+23 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +23 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

1 / 13

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Материалдың қысқаша түсінігі

1 слайд

2 слайд
Шыңғыс хан ның екiншi ұлы Шағатайдың иелiктерiне Шығыс Түркiстан, Жетiсудың үлкен бөлiгi мен Мауараннахр ендi. Оның басты қаласы Iле алқабындағы Алмалық болды. Барлық ортағасырлық деректерде Шағатай қатал адам ретiнде сипатталады. Шағатай өз ұлысын көркейтумен белсенді түрде айналысты. Мәселен, оның бұйрығы бойынша, Үрiмшi арқылы Шығыс Түркiстанға жол және Iле алқабында тау асуы салынды. Ол үшiн құз-жартастар тесiлiп, ағаштан бірнеше көпiр салынған. Көпiрлердiң кең болғандығы соншалық, олармен екi арба қатарласып жүре алған. Шағатай ұрпағы Кебек хан (1307–1326 жылдар) билiк еткен тұста хан есімі жазылған күмiс теңге айналымға енгiзiлдi. Бұл теңге кебек деп аталды. Кебек хан қалаларды қалпына келтiрiп, иелiктердi бiрiктiрдi. Оның тұсында мұсылман мәдениетiнің дәстүрлерi орныға бастады. Кебек көшпелiліктен қол үзiп, Мауараннахрға қоныс аударды. Жетiсу мемлекет орталығынан шет аймаққа айналды.

2 слайд

Шыңғыс хан ның екiншi ұлы Шағатайдың иелiктерiне Шығыс Түркiстан, Жетiсудың үлкен бөлiгi мен Мауараннахр ендi. Оның басты қаласы Iле алқабындағы Алмалық болды. Барлық ортағасырлық деректерде Шағатай қатал адам ретiнде сипатталады. Шағатай өз ұлысын көркейтумен белсенді түрде айналысты. Мәселен, оның бұйрығы бойынша, Үрiмшi арқылы Шығыс Түркiстанға жол және Iле алқабында тау асуы салынды. Ол үшiн құз-жартастар тесiлiп, ағаштан бірнеше көпiр салынған. Көпiрлердiң кең болғандығы соншалық, олармен екi арба қатарласып жүре алған. Шағатай ұрпағы Кебек хан (1307–1326 жылдар) билiк еткен тұста хан есімі жазылған күмiс теңге айналымға енгiзiлдi. Бұл теңге кебек деп аталды. Кебек хан қалаларды қалпына келтiрiп, иелiктердi бiрiктiрдi. Оның тұсында мұсылман мәдениетiнің дәстүрлерi орныға бастады. Кебек көшпелiліктен қол үзiп, Мауараннахрға қоныс аударды. Жетiсу мемлекет орталығынан шет аймаққа айналды.

3 слайд

4 слайд
Шағатай хандығы екi жеке мемлекетке бөлінеді. Шағатай ұлысының батыс иелiгi – Мауараннахрда Шағатай ұрпақтары өз үстемдiгiн жоғалтып, билiк түркi-монғол ақсүйек қауымына (әмiрлерге) өтедi. Шағатай хандығының шығыс аймақтарында жағдай басқаша дамыды.

4 слайд

Шағатай хандығы екi жеке мемлекетке бөлінеді. Шағатай ұлысының батыс иелiгi – Мауараннахрда Шағатай ұрпақтары өз үстемдiгiн жоғалтып, билiк түркi-монғол ақсүйек қауымына (әмiрлерге) өтедi. Шағатай хандығының шығыс аймақтарында жағдай басқаша дамыды.

5 слайд
Мемлекеттiң шығыс бөл iгiнiң әмiрлерi жоғары билiктi бірден басып алмай, хан тағына Шыңғысхан ұрпағын отырғызды. Бұл туралы Мұхаммед Хайдар Дулати анағұрлым толық деректер келтiредi. Монғол мемлекеттерiндегі дәстүр бойынша тек Шың ғысхан ұрпағы ғана хан тағына отыра алатын. Сол себептi дулат тайпасының басшысы, аса қуатты әмiр Поладшы, шығыс аймақтардың ең беделдi әмiрi ретінде өзiн хан деп атауға батылы жетпей, таққа Шағатай ұрпағы Тоғылық Темiрдi (1348– 1362/63 жылдар) отырғызды. Тоғылық Темiр Моғолстан билеушiлерi әулетiнiң негiзiн қалады. Дулат әмiрлерi елдегi негiзгi саяси күш ретiнде өз билiгiн нығайта түсті.

5 слайд

Мемлекеттiң шығыс бөл iгiнiң әмiрлерi жоғары билiктi бірден басып алмай, хан тағына Шыңғысхан ұрпағын отырғызды. Бұл туралы Мұхаммед Хайдар Дулати анағұрлым толық деректер келтiредi. Монғол мемлекеттерiндегі дәстүр бойынша тек Шың ғысхан ұрпағы ғана хан тағына отыра алатын. Сол себептi дулат тайпасының басшысы, аса қуатты әмiр Поладшы, шығыс аймақтардың ең беделдi әмiрi ретінде өзiн хан деп атауға батылы жетпей, таққа Шағатай ұрпағы Тоғылық Темiрдi (1348– 1362/63 жылдар) отырғызды. Тоғылық Темiр Моғолстан билеушiлерi әулетiнiң негiзiн қалады. Дулат әмiрлерi елдегi негiзгi саяси күш ретiнде өз билiгiн нығайта түсті.

6 слайд

7 слайд
Моғолстан халқының құрамында көптеген түркi және түркiленген монғол тайпалары болды. Моғолстан шегарасы саяси жағдайға байла нысты өзгеріп, «7–8 айлық жолға» дейін ұзарды. «Тарих-и-Рашиди» деректері бойынша, ХIV– ХVI ғасырдың басында бұл Шыңжаң өлкесі, Жетiсу мен қазiргi Қырғызстан аумақтарын қамтыды. Тоғылық Темiрдiң ордасы Алмалықта орналасты. Тоғылық Темiр ханның билiгі «бүкiл Моғолстанға» тарағандығы туралы Дулати еңбегінде айтылады. Ол өз билігін нығайту үшін исламды мемлекеттiк дiн ретiнде жариялайды.

7 слайд

Моғолстан халқының құрамында көптеген түркi және түркiленген монғол тайпалары болды. Моғолстан шегарасы саяси жағдайға байла нысты өзгеріп, «7–8 айлық жолға» дейін ұзарды. «Тарих-и-Рашиди» деректері бойынша, ХIV– ХVI ғасырдың басында бұл Шыңжаң өлкесі, Жетiсу мен қазiргi Қырғызстан аумақтарын қамтыды. Тоғылық Темiрдiң ордасы Алмалықта орналасты. Тоғылық Темiр ханның билiгі «бүкiл Моғолстанға» тарағандығы туралы Дулати еңбегінде айтылады. Ол өз билігін нығайту үшін исламды мемлекеттiк дiн ретiнде жариялайды.

8 слайд
Моғолстанда мемлекеттiң басшысы және билік иесi хан болды. Ханға мемлекеттi басқаруда дулат тайпасының әмірлері әулетінен шыққан ұлұсбек көмектестi, бұл қызмет мұрагерлiк жолмен берiлдi. Моғол аңыздарына сәйкес, Тоғылық Темiр хан Алмалық қаласына жақын Iле алқабында жер лендi. Хан қабiрiнiң үстiне тамаша кесене салынды. Тоғылық Темiрдiң мұрагерi Iлияс Қожа аз уақыт билiк етті. Iлияс Қожаның 1365 жылы «Батпақ шайқасы» кезiнде моғол әскерiн басқарып, Әмір Темiр жетекшiлiк еткен Мауараннахр әмiрлерiнiң бiрiк кен күштерiн талқандағаны белгiлi.

8 слайд

Моғолстанда мемлекеттiң басшысы және билік иесi хан болды. Ханға мемлекеттi басқаруда дулат тайпасының әмірлері әулетінен шыққан ұлұсбек көмектестi, бұл қызмет мұрагерлiк жолмен берiлдi. Моғол аңыздарына сәйкес, Тоғылық Темiр хан Алмалық қаласына жақын Iле алқабында жер лендi. Хан қабiрiнiң үстiне тамаша кесене салынды. Тоғылық Темiрдiң мұрагерi Iлияс Қожа аз уақыт билiк етті. Iлияс Қожаның 1365 жылы «Батпақ шайқасы» кезiнде моғол әскерiн басқарып, Әмір Темiр жетекшiлiк еткен Мауараннахр әмiрлерiнiң бiрiк кен күштерiн талқандағаны белгiлi.

9 слайд

10 слайд
ХVI ғасырдың басында моғол билеушiлерi Оңтүстiк- шығыс Қазақстандағы өз иелiктерiнен айырылды. Шайбани ұрпақтары және қазақтардың қысымымен моғолдар Шығыс Түр кiстанға қоныс аударды. Моғолстанның соңғы хандарының бiрi Қашғарияға басып кiріп, жаңа мемлекеттің негізін қалады. Тарихта ол мемлекет Қашғария деп аталды.

10 слайд

ХVI ғасырдың басында моғол билеушiлерi Оңтүстiк- шығыс Қазақстандағы өз иелiктерiнен айырылды. Шайбани ұрпақтары және қазақтардың қысымымен моғолдар Шығыс Түр кiстанға қоныс аударды. Моғолстанның соңғы хандарының бiрi Қашғарияға басып кiріп, жаңа мемлекеттің негізін қалады. Тарихта ол мемлекет Қашғария деп аталды.

11 слайд

12 слайд
Сабақ аяқталды Сау болыңыздар!

12 слайд

Сабақ аяқталды Сау болыңыздар!