Адыраспанның емдік қасиеті

1 слайд
№ 22 орта мектебі Ғылыми жұмысы Зерттеу тақырыбым: «АДЫРАСПАННЫҢ ЕМДІК ҚАСИЕТІ» Зерттеу бағыттары: Қоршаған әлем – экология, жан–жануар, өсімдік Орындаған: Қанатбек Айгерім 4 сынып оқушысы Жетекшісі: Қ.Нартбаева

1 слайд

2 слайд
Таңдау мақсатым: Адыраспан жер талғамай өсуіне байланысты емдік қасиетін білгіміз келді. Ерте заманнан бері мал бағумен айналысқан көшпелі қазақ халқы шөптердің, жалпы өсімдіктердің емдік қасиеттерін ертеден білген. Жер жүзіндегі дәрілердің 40 пайызы өсімдіктен дайындалады екен. Бұған дәлел халық нақылы «Дана көптен шығады, дәрі шөптен шығады» , «Сенің деніңнің қуаты – өсімдіктің шырынында» деген. Сонымен қатар Әбу-Насыр Әл Фараби қазақ халық медицинасының дамуына әсіресе дәрілік өсімдіктерді тауып пайдалануына зор ықпал етті. Сондай емдік – үйіміздің жанында, бау-бақшамызда,жол бойларында кездесетін өсімдіктер. Біздің тұрып жатқан туған жеріміз осы Еңбек ауылында да осындай дәрілік өсімдіктер бар. Соның бірі адыраспан өсімдігі.

2 слайд

3 слайд
«АДЫРАСПАННЫҢ ЕМДІК ҚАСИЕТІ»

3 слайд

4 слайд
Зерттеу тақырыбы: «Адыраспанның емдік қасиеті» Зерттеу бағыты: Қоршаған әлем – экология, жан-жануар, өсімдік. Авторы: № 22 Еңбек орта мектебінің 4 сынып оқушысы Қанатбек Айгерім. Пікір Қанатбек Айгерім өзінің туған жерінің табиғаты мен өсімдіктерін тек танып- біліп қана қоймай, олардың пайдасын да зерттеген. Өзі таңдаған нысан «адыраспан» өсімдігінің химиялық құрамын жіті тізбектей келе, өсімдіктің әр бөлігінің белгілі бір емдік қасиеті бар екенін дәлелдейді. Адыраспанның ерте заманнан халық медицинасында қолданылғанын, қандай құрамды, қалай қолданылғанын, дәрілік құрамды әзірлеу жолына тоқталған. Қазіргі медицина мен технологияның дамыған кезінде адыраспаннан қандай дәрілер жасалатынын, қандай ауруларды емдеуге қолданылатынын жіктеп жазған. Автор осы жұмысы арқылы өзінің зерттеушілік қасиетін, туған жер табиғатына қызығушылығын алға қойған мақсаттары мен идеялары барын көрсете білді. Болашақта бұдан да күрделі жобалар жасап, зерттеп қорғайды, қоғамға пайда келтіреді деп ойлаймын. Пікірді жазған: ӘБ жетекшісі: Дюсебаева Джанар

4 слайд

5 слайд
І. Кіріспе: Адыраспан дәрілік өсімдік Қазақстан әсем, сұлу табиғатымыздың аясы өсімдіктер дүниесіне бай. Еліміздің табиғи жағдайлары әр түрлі болып келетін орманды, далалы, таулы аймақтардан тұрады. Республикамыздың аймағында 6000-ға жуық өсімдік түрлерін кездестіруге болады. Соның 500 түрінен дәрілік заттар алынады. Біле білген адамға осының өзі қаншама байлықтың көзі деп айтуға болады. Осынша байлықты игерумен бірге дәрілік өсімдіктерді зерттеудің, оны танып білудің маңызы зор. Ерте заманнан бері мал бағумен айналысқан көшпелі қазақ халқы шөптердің, жалпы өсімдіктердің емдік қасиеттерін білген. Солардың ішінде ертеден пайдаланатыны – адыраспан. Адыраспан – ең көп тараған емдік шөптердің бірі. Одан жасалған гармалин алкалоидының әсері банистерин алкалоидынан асып түседі. Ол эниефалит ауруын емдегенде жақсы нәтиже береді.

5 слайд

6 слайд
ІІ. Зерттеу бөлімі: Ғылыми топтастырымы: Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар Тұқымдасы: Nitrariaceae Тегі: Peganum Түрі: P. harmala

6 слайд

7 слайд
Биологиялық құрамы : Қазақстанда адыраспанның бір ғана түрі –ақ адыраспан өседі. Көпжылдық өсімдіктер туысы. Түйетабандар тұқымдасына жатады. Жапырақтары кезектесе орналасады. Тұқымы ұсақ бозғылт, не қара түсті болады. Жемісі қоңыр түсті, диаметрі 1см шар тәріздес қауашақ. Сабы мен гүлінде уы болады. Ерекше сасық иісті, дәрілік өсімдік. Гүлі ақ, сары, бозғылт-сары түсті 1-3-тен орналасады. Биіктігі 30-80 см, мамыр-шілде айында гүлдейді. Сабағы бұтақты, салалы тамыры 10 м тереңдікке дейін кетеді.

7 слайд

8 слайд
Химиялық құрамы : Тұқымында - 3,5 - 6 % алкалоид, 60% гармалин, 30 гармин және шамалы ғана мөлшерде гармалол, пеганин мен дезоксивицинон. Шөбінің құрамында 1,5 - 3% алкалоид, 60 % пеганин мен вазицинон бар. Тамырында - 1,7 - 3,3%, Сабағында - 0,23 - 3,57 %, Жапырағында - 1,07 - 4,96%, Гүлінде - 2,82 %, Жемісінде - 1,08%, Тұқымында 2,38 - 4,59% алкалоидтызаттар, хинализин мен индол бар. Жас өсімдіктің тамырындағы алкалоидты заттың мөлшері 2 есе көп келеді.

8 слайд

9 слайд
Фармакологиялық құрамы: Бас ауруы, зәр айдауды жақсарту, тер шығару, ішек құрттарын өлтіру, орталық жүйке жүйесін қоздыру, қабыну ауруына қолданылады. Дәрілік құрамы: Пеганин гидрохлорид, дезоксинпегонина гидрохлорид (таблетка және укол ретінде қолданады).

9 слайд

10 слайд
Тұқымынан «Дезоксипеганин гидрохлорид» деген препарат алынады. Бұл препарат мононеврит, неврит, полиневрит және миазтенид ауруларын емдеу үшін қолданады. Қарсы көрсеткіштері:Адыраспан өсімдігі – улы .

10 слайд

11 слайд
Өсімдіктің таралатын жері: Оңтүстік Еуропа, Батыс және Орталық Азия, Солтүстік Африка мен Мексика, Қазақстан. Мексикада 6 түрі кездеседі. Қазақстанның шөл- шөлейтті, сортаңды жерлерінде, әсіресе Шу, Іле, Сырдария, Сарысу өзендері бойындағы тақырланған жайылымдарда . Негізінен елді мекендерге таяу алқаптарда, сонымен қатар, құрғақ, тасты беткейлерде өседі.

11 слайд

12 слайд
Халық медицинасында адыраспан ревматизм, қышыма және басқа да тері аурулары кезінде бұлау жасауға пайдаланылады, тер шығаратын дәрі ретінде, ал шөбінен жасалған қайнатпа суық тигенде, безгек ауруларына, жүйке жүйесінің әлсіреуіне және ұстама ауруларына ем болады. Адыраспанның түтін иісі мұрын бітеліп тұмауратқанда өте көп пайдасы бар. Халық емшілері адыраспанды адамның құяңын, сегізкөздің жүйке ауруын емдеуге пайдаланған. Құяңмен ауырған адам адыраспанның сабақ, жапырақтарын қайнатып, күніне ұдайы екі жеті қатарынан ішуі керек. Ұмытшақтық меңдетсе адыраспанды сабағы мен жапырағын бірге қайнатып ішеді. Көзі нашар көретін кісілерді адыраспанды бал мен шарапқа араластырып емдейді. Адыраспан өкпені тазалайлы, онымен буын қабынуын, белгісіз ісіктер, асқазан, қызыл өңеш обырын емдеуге болады.

12 слайд

13 слайд
Адыраспан тұнбасымен емдеу: Адыраспан шөбінің қайнатындысы мен тұнбасы бас ауруды басып, адамды тыныштандырады, сырқатты асқындырмауға көмектеседі. Сонымен қатар, белге суық тигенде адыраспан көмегімен емдеуге болады. Ол үшін кептірілген, ұнтақталған 50 грамм адыраспан шөбін шүберекке түйіп, сыртынан қайнаған су құяды. Сәлден соң суын сығып, қалтаны жылы күйде белдің ауырған тұсына басып, үстіне қыздырғыш (грелка) қояды. Белді осылай күніне 30-40 минуттан бер рет булау керек. Бір қалта адыраспанды ыстық суға қайталап салып төрт рет пайдалануға болады. Адыраспан улы өсімдік болған соң, оны емге ішкен кезде аса сақ болған жөн.Адыраспанды мөлшерден артық қолданса, ауыздан көпіршік атып, еріксіз зәр шығаратын азапты қалтыраулар міндетті түрде болады

13 слайд

14 слайд
Шілде айында гүлдеген кезде жинау Көлеңкеде, желді жерде кептіріледі Тамырдан жоғары жағынан ұқыпты кесіледі Бұтақшаларын, жапырақтарын, гүлін орамалға түйеді Адыраспанды жинау

14 слайд

15 слайд
Адыраспанның ем болатын аурулары Адыраспан Ревматизм Ұмытшақ ауруы Азқазанды тазалау Буынның қабынуына Тіс ауруына Бел, сал ауруына Бастын созылмалы ауруынаТарамыс ауруына

15 слайд

16 слайд
Адыраспан киелі Ескерту! 1. Адыраспанды әйел адам жұлуға болмайды! 2. Базардан, көрінген жерден алуға болмайды! 3. Адыраспанның тамырын пайдалануға болмайды! Себебі өте улы. Қауызы толып толығымен піскенде жұлады . Ер адамның жұлуына рұқсат етілген. Жан тазалығы және дене тазалығы болуы керек. Аллаға құлшылық етіп, дұғасын оқып жұлу керек.

16 слайд

17 слайд
Тұндырма жасау: 1 ас қасық үгітілген құрғақ шөпті 1 стақан ыстық қайнап тұрған суға 1-5 минут салып жабық ыдыста тұндырылады. Оны 45 минут суытып сүзіп алған соң пайдаланылады. 1 ас қасықты 3-4 рет тамақ алдында ішеді. Ал халық ішінде дәріні таң атарда ішеді.

17 слайд

18 слайд
Адыраспан халық ұғымында Атам қазақ өзі аса киелі деп білген бұл өсімдікті өсіп тұрған жерінен жұлып аларда да оның әдеп-ибасын қатаң сақтаған. Қауызы толып, тұқымы толық піскен кезде ғана жұлған. Ер адамның ғана жұлуына рұқсат етілген. Жұлатын адамның жаны ғана емес, үсті-басы таза, дәреті бар екеніне мән берілген. Жұлушы кісі міндетті түрде Аллаһқа құлшылық етіп: «Бисмиллаһи-ир-рахман-ир- рахим! Ассалаумағалейкум, адыраспан, Бізді сізге жіберді Омар, Оспан, Кеселге жеті түрлі ем болсын деп, Әкім Лұқпан пірлері ақыл қосқан. Бисмиллаһи-ир- рахман-ир-рахим!» деп барып, өсімдіктің сағағына қолын тигізген. Соңынан малдас құрып, Құран аяттарын оқиды. Адыраспанды тек ер адам ғана жинайды, қапқа салып жинап алып, кептіріп қояды.

18 слайд

19 слайд
ІІІ Қорытындылау: «Кімде-кім халқынан алмаса тәлім, Оны үйрете алмас ешбір мұғалім», - дейді Жүсіп Баласағұн. Демек біз еліміз үшін, болашағымыз үшін ештеңеден аянбай, ұлы дала көшпенділерінің тарихын, ата-бабаларымыздың өсімдіктерден қолданған емді ары қарай дамытуымыз қажет. Болашақта дәрігер болып, жаңарған Қазақстанымда жаңа технологияларды қолдана отырып, адыраспанның тағы да ашылмаған емдік қасиеттерін зерттеп, халқымның денсаулығын сақтау мақсатында тегін емдегім келеді.

19 слайд

20 слайд
1. Қазіргі медецинада адыраспанның емдік қасиеттерін қолдану енгізілсе; 2. Адыраспан туралы әлі де тереңірек зерттегім келеді. 3. Адыраспан өсімдігін өңдеп, емдік – шөптік дәрілер жасайтын арнайы (фармацевтикалық) орындар ашылса деймін. 4. Жергілікті жерде өсетін Адыраспан және тағы басқа дәрілік өсімдіктер туралы аудандық газеттерде кеңінен насихатталып отырса. Адыраспан туралы зерделей келе, мен мынадай ойларды түйіп, төмендегідей ұсыныстарды айтқым келеді.

20 слайд

21 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер:   1. Қожабеков М, Қожабекова Г. Дәрілік өсімдіктер – Алматы, «Қазақстан», 1982 2. Доброхотова К. В, Писарев А. А. Целебные растения вокруг нас – Алма – Ата «Қазақстан», 1980 3. Герман Э. В. Растение и наше здоровье Алма – Ата, Кайнар, 1987 4. Мұхитдинов Н. Н, Бегенов Ә. Б, Айдосова С. С. Өсімдіктер морфологиясыжәне анатомиясы. Алматы, 2001 «Қазақ университеті» баспасы.

21 слайд

22 слайд
Н а з а р л а р ы ң ы з ғ а р а х м е т

22 слайд