Ағзаларды клондау тәсілдері

1 слайд
Бүгінгі сабақ не жайында болмақ ?

2 слайд
Та қырыбы: Ағзаларды клондау әдістеріМектеп: ХББ НЗМ, Алматы қаласы

3 слайд
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары  11.4.3.3 Ағзаны клондау әдістерін түсіну Сабақ мақсаттары  Өсімдіктер мен жануарлардағы табиғи клондардың өндірісін сипаттау  Өсімдіктер мен жануарлардың жасанды клондарының өндірісін сипаттау  Өсімдіктер мен жануарларда клондар қалай жасалынатынын түсіну

4 слайд
Бағалау критерийлері  Барлық оқушылар клондау өндірісін сипаттай алады  Оқушылардың басым бөлігі өсімдіктер мен жануарлардың табиғи және жасанды өндірісін сипаттай алады  Кейбір оқушылар клондардың жасалыну жолын блок-сызба ретінде көрсете алады

5 слайд
Тілдік мақсаттар  Табиғи және жасанды клондау  Натуральный и искусственный клонирование  Natural and artificial cloning

6 слайд
Клондау әдістері:  Аталып өткендей , клондау деп жыныссыз көбею арқылы біртипті ұрпақ алуды айтамыз. Неміс эмбриологы Г.Дриш ең алғашқы болып жасанды жолмен егіздерді алуға болатынын дәлелдеді. Теңіз кірпісінің клеткасын екіге бөліп, екі біртипті ағза алды.

7 слайд
 Дж. Гердон 1962 жылы Xenopia laevis бақасының итбалығының ішек эпителиі жасушасының ядросын ұрықтанбаған жұмыртқа жасушасына енгізген. Ол үшін алғаш жұмыртқа жасушасының ядросын ультракүлгін сәулесінің үлкен дозасымен сәулелеп жойған (өлтірген), содан кейін итбалық ішегінің эпителий жасушасының ядросын микропипетка арқылы сорып алып, (бұл кезде жасуша қабықшасы бұзылып ядро бөлініп шығады) оны ядросыз (ядросы өлтірілген) жұмыртқа жасушасына енгізген. Содан кейін, жасанды жолмен пайда болған зиготаның дамуын инициациялаған. Нәтижесінде кейбір жұмыртқалар әрі қарай дамымай өліп қалған, екінші біреулері дамып, бөлшектеніп бластула сатысына жетіп, мутантты ұрық түзілген, ал 1% жұмыртқалар қалыпты дамып, алғаш итбалыққа, сосын ересек бақаларға айналған.Дж. Гердон тәжірибелері - қазіргі кезде қол жеткізген жоғары сатылы диплоидты ағзаларды клондаудың алғашқы қарлығаштары болатын.

8 слайд
 Бернан Маккин аталған компанияға сүйікті итінің тірі көшірмесін жасап беруге осыдан 5 ай бұрын тапсырыс берген. Ғалымдар оған итінен айнымайтын бір емес, 5 күшікті дүниеге келтірген.  1998 жылдың наурыз айының басында - француз ғалымдары клондалған бұзаулардың туылғаны жайлы мәлімдеді.

9 слайд
 1997 жылы шотландиялық ғалым Я.Уилмут хирургиялық жолмен атақты Долли қойын алады. Ол үшін оның клекасының ядросын басқа қойдың жұмыртқа жасушасына салады. Ян Уилмут 277 ядролық трансплантация жасады: нәтижесінде 277 эмбрион алды, оның 29 –ы алты күн өмір сүрді, бірақ олардың тек қана біреуі жетілді. Осылай Долли қойы пайда болды. Бір қойды клондау үшін 1000 пісіп жетілген ооцит қолданылып, ядролық материалдан 50% ооцит –рецилеонт өшірілді. Сонымен Доллиді алу жұмысының нәтижелігі 0,1% құрады.Егер адамды клондауда Уилмуттің тәжірибесіндей нәтиже шықса, онда кіші сәбиді клондау үшін 100 циклді гормондық стимуляция мен 30 персонды эмбрион қажет. Осындай үлкен көлемді ооцит қажет болғандықтан, клондауды осы этапта қиындықққа соқтырады.

10 слайд
 АҚШ-та адамды клондау заңмен шектелмегенмен, профессор Клинтон адамды клондауды зерттеуге ақша беруге рұқсат бермей, Ұлттық біріккен комиссияға осыны қолға алуды айтты. Комиссияның шешімімен баланың соматикалық клеткасындағы ядроны алмастыруды кейінге (3-5 жылға) қалдырылды. Тағы да комиссия :  Баланы клондауға ақша бермеу мораториін жалғастырды  Барлық фирмаға, клиникаларға, зерттеушілер мен профессияналдық қоғамға, секторларға осы мораториге қосылуға шақырды.

11 слайд
Оқушылардың жұмысы  « Blueprint of life » жұмыс парағын аяқтау үшін зерттеулерді пайдаланыңыз (30 мин). Кесуді аяқтап, Долли қойының қалай жаратылғандығы туралы жазыңыз (8 мин)  Клондауды аяқтаңыз - дұрыс немесе қате (10 мин).

12 слайд
Рефлексия: - Біз не істедік? Клондау не үшін керек? Клондау дұрыс па/ бұрыс па? Үй тапсырмасы: Өсімдіктер мен жануарларды клондау ерекшеліктері туралы көбірек ғылыми мәліметтер жинау