Анатомия, физиология және мектеп гигиенасы. Дәрумендер

1 слайд
Шығыс Қазақстан гуманитарлық колледжі Болгибаева Ақмарал Бекболатқызы Өскемен, 2020Пәні: “Анатомия, физиология және мектеп гигиенасы”

1 слайд

2 слайд
Сабақтың тақырыбы: Д Ә Р У М Е Н Д Е Р “ Негізгі білім беру”, “Бастауыш білім беру”, “Мектепке дейінгі оқыту және тәрбие”, “Дене шынықтыру және спорт” мамандықтарының 2-курс білім алушыларына арналған бейне сабақ.

2 слайд

3 слайд
Сабақтың мазмұны: 1. Дәрумен деген не? 2. Дәрумендердің маңызы 3. Дәрумендердің жіктеуі 4. Дәрумендердің негізгі қоры 5. Дәрумендердің физиологиялық әсері 6. Минералды заттардың гигиеналық маңызы 7. Аурулары Липо дәрумендер Гидро дәрумендер

3 слайд

4 слайд
Д Ә Р У М Е Н Д Е Р деген не? А ғзаның дұрыс дамуы мен өсуі үшін өсімдікте р мен мал өнімдерінен алынатын азық-түліктерд ің құрамында кездесетін органикалық қосылыстар. В итамин (вита – өмір, тіршілік, амин – аммиак қалдығы) деген мағынаны береді.  

4 слайд

5 слайд
Дәрумендердің биологиялық маңызы - 1. А ғзадағы зат алмасу процестерін жақсартады ; 2. А ғзаның әр түрлі жұқпалы ауруларға қарсы күресу қабілетін күшейтеді ; 3. А дамның жұмыс істеу қабілетін жақсартады ; 4. А дамның дене және ой еңбегін арттырады ; 5. А ғзаны энергиямен қуаттандырады .

5 слайд

6 слайд
Липо дәрумендер Гидро дәрумендерДәрумендердің жіктелуі 1. 2. суда еритін дәрумендер тобымай да еритін дәрумендер тобы ( С, Р, В, РР дәрумендері ) (А, Д, Е, К дәрумендері )

6 слайд

7 слайд
Ағзада Ca, P, Na, Cl элементтері көп, ал Br, Mg, I, Fe өте аз кездеседі. Табиғатта кездесетін 110 элементтің 80-ге жуығы тірі ағзалар жасушаларының құрамында кездеседі. Олар жасушадағы мөлшеріне қарай 3 топқа бөлінеді. Органикалық қосылыстардың құрамына кіретін негізгі макроэлементтер: Ион түрінде кездесетін элементтер: Өте аз мөлшерде кездесетін микроэлементтер: O, C, H, P, N, S – 99% K, Cl, Na, Mg - 1% Fe, Cu, Co, I, Mo, F, Pb, B, As, Mo – 0,01%

7 слайд

8 слайд
Ағзаға ең қажетті дәрумендер

8 слайд

9 слайд

9 слайд

10 слайд

10 слайд

11 слайд
Минералды заттардың маңызы Атауы Таңбасы Физиологиялық әсері А с тұзы – натрий хлор NaCl зат алмасуды жақсартады . Калий K жүрек жұмысын, қан айналымын жақсартады, асқазан мен ішектердің қызметіне, зат алмасуға қатысады . Кальций Са сүйектің өссіп жетілуіне, жарақаттанғанда аққан қанның тоқтауына, жүрек бұлшық етінің қызметіне қажет. Йод I қалқанша безінің жұмысына өте қажет. Егер балалық шақта йод жетіспесе , кретинизм (нақұрыстық) ақылы кем болады.

11 слайд

12 слайд
Минералды заттардың маңызы Атауы Таңбасы Физиологиялық әсері Фосфор P әсіресе жасөспірімдерге керек. Сүйектің өсіп-жетілуіне, бұлшық ет пен нерв жүйесінің қызметін жақсартады. Магний Mg зат алмасу процесін жақсартады, жүйке жүйесін реттеуге қатысады, тамырды кеңейтіп, өт бөлуді арттырады. Темір. (Феррум) Fe қан жасалатын элемент. Гемоглобин құрамына кіреді. Ол жетіспесе анемия пайда болады. Гемоглобин оттегі мен көмірқышқыл газын тасымалдайды .

12 слайд

13 слайд
Минералды заттардың маңызы Атауы Таңбасы Физиологиялық әсері К обольт Co В 12 витаминінің құрамына кіреді, ол жетіспесе , қан аздық ауруына ұшырайды . Бром Br жүйке жүйесінің әрекетін ретке келтіреді, қозу мен тежелу процестерін теңестіру үшін қажет. Фтор F тістің эмалін тү з уге және сүйек құрылысына қатынасатын элемент. Фтор жетіспесе адам тістерінен түгелдей айырылып қалады . Никотин қышқылы РР а дамда әлсіздік, көңіл күйдің өзгеруі, теріде дақтар мен көпіршіктер пайда болады. Пеллагра ауру пайда болады.

13 слайд

14 слайд
Таңбасы Аты Физиологиялық әсері Негізгі қоры А Ретиналь Ақшам соқыр ауруы. Көзге, көбеюге, бойдың өсуіне. Сәбіз, қызанақ, өрік, асқабақта. Д Кальци й- ферол К мен Р алмасуын реттейді, жетіспесе Р ахит ауру ы т .б. Балық майы, уылдырық, жұмыртқаның сарысы. Күн сәулесінен де теріде түзіледі. Е Токо - ферол Жыныс безінің әлсізденуіне, бедеулікке. Өсімдік майы, астық тұқымдастар дәні, көкөніс жапырағы.

14 слайд

15 слайд
Таңбасы Аты Физиологиялық әсері Негізгі қоры К Филло - хинон Қанның ұюы, гемофилия . Орамжапырақ, қызанақ, бауыр. Н Биотин Дерматит ауруы, терінің ақтаңдақтануы. Саңырауқұлақ, бауыр. С Аскорбин қышқылы Қызыл иектің қанауы, қырқұлақ ауруы. Бұрыш, лимон, құлпынай, итмұрын. РР Никотин қышқылы Пеллагра ауруы. Адамда әлсіздік, көңіл күйдің өзгеруі, теріде дақтар мен көпіршіктер пайда болады. Мал бауыры, жұмыртқа, қара нан, жер жаңғақ құрамында.

15 слайд

16 слайд
Таңбасы Аты Физиологиялық әсері Негізгі қоры В 1 Тиамин Бери-бери ауруы. Жүйке жүйесі жұмысы бұзылады, адамның қозғалысы өзгереді. Бидай, жұмыртқа, сүт өнімдері. В 2 Рибо - флавин Анемия. Зат алмасуға, көзге, қан жасалу мүшелері қызметіне. Бұршақ, ашытқы, көкөністер, етте, сү т те. В 3 Пантотен қышқылы Нәруыз, көмірсу, май алмасуы, жүректің жұмысы. Бидай, бұршақ, бауыр, картоп, балық. В 6 Пири - доксин Эритроциттердің жетілуіне, темірдің дұрыс пайдаланылуына, бауыр мен терідегі зат алмасуға. Бидай, сиыр еті, сыр, бауыр. В с Фолий қышқылы Нуклейн, амин қышқылдарын түзуге, хромосомалардың көбеюіне. Салат, орамжапырақ, шпинат, қызан, сәбіз, бидай, жұмыртқа, бауыр. В 12 Циан - кобаламин Анемия. Қаназдық. Бауыр, бүйрек, жұмыртқада.

16 слайд

17 слайд
Тағамда дәрумендерді сақтау • Тамақтарды сақтауда және өңдегенде дәрумендер бұзылады. 1. С дәруменінің сақталуы үшін жемістер мен көкөністердің қабығын жұқа аршу керек. 2. Көкөністерді пісіру және пайдалану алдында ғана қабығынан тазартып кеседі. 3. Тамақты креукемен қапталған немесе алюминий ыдыста дайындаған жөн. 4. Қабығы аршылған картопты қарайып кетпеу үшін суға салып қояды. 5. Көкөністі қайнап жатқан суға немесе сорпаға салып пісіреді. 6. Егер көкөністі суға пісірсе, судың мөлшерінің аз болғаны дұрыс.

17 слайд

18 слайд
Витаминнің жетіспеуі жиі кездеседі.  Мұндай кезде сырқат белгі  береді. Бұл құбылысты  ГИПОВИТАМИНОЗ  деп атайды. Гиповитаминоз құбылысы  ағзаға қажет витамин мөлшерінің  қалыптан тыс төмендеп кетуінен болады. Гиповитаминоз белгілерін анықтау өте қиын. Азық-түлікте, жем-шөпте ұзақ уақыт бойы витаминдер болмаса, ағзаның витаминді сіңіру қабілеті бұзылса, ауру пайда болады. Ондай ауруды АВИТАМИНОЗ деп атайды. Кез келген витаминді ағзаға  қалыптан тыс көп беру  ГИП ЕР ВИТАМИНОЗ    ауруына ұшыратад ы . Витаминді бірден көп мөлшерде қабылдау да ағзаға кері әсер етеді, яғни уландырады. Терминдерді еске сақтаңыз!

18 слайд

19 слайд
• кретинизм

19 слайд

20 слайд

20 слайд

21 слайд
Дәрумен жетіспеуінен пайда болатын ауруларға шолу: № Аурудың аты Қай дәруменге байланысты? А урудың белгілері Ауруды болдырмау шаралары 1. Ақшамсоқыр 2. Мешел (Рахит) 3. Құрқұлақ (Цинга) 4. Пелагрра

21 слайд

22 слайд
Дәрумен жетіспеуінен болатын ауруларға шолу: № Аурудың аты Қай дәруменге байланысты? А урудың белгілері Ауруды болдырмау шаралары 5. Анемия (Қаназдық) 6. К р е тинизм 7. Бери-Бери (Полиневрит) 8. 9.

22 слайд

23 слайд
Суретке қарап, ауруларды анықтаңыз : 1. 3. 4. 5. 2. 6.

23 слайд

24 слайд
Тест сұрақтарын шешіңіз: 1. Қазіргі уақытта нәруыздардың қаншаға жуық түрі бар? A. 40 B. 50 C. 45 D. 55 2. Ағзаға витаминнің жеткіл і ксіз түсуі - E. Гиповитаминоз F. Авитаминоз G. Цинга H. Гипервитаминоз

24 слайд

25 слайд
3. Органикалық қосылыстардың құрамына кіретін негізгі макроэлементтер қанша пайызды құрайды? A. 1% B. 15% C. 99,9% D. 99% 4. Төмендегі азықтың қайсысында Р элементі көп? E. Сүт F. Балық G. Бауыр H. Шоколад

25 слайд

26 слайд
5. Қай дәрумен қ ұ рқұлақ ауруын емдейді? A. А дәрумені B. В дәрумені C. С дәрумені D. Д дәрумені 6. Дәрумендер қандай заттар? E. Денсаулықты нығайтатын F. Жұмыс қабілетін арттыратын G. Жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілетін арттыратын H. Өмір, тіршілікке қажетті I. Барлық жауап дұрыс

26 слайд

27 слайд
7 . Тіске қажет дәрумендерді ата ңыз . A. А және Е дәрумені B. С және A дәрумені C. F және C дәрумені D. Д және А дәрумені 8. Тиамин дәруменінің физиологиялық әсері : A. Бери-бери ауруы B. Дерматит ауруы C. Пеллагра ауруы D. Анемия

27 слайд

28 слайд
9. Қандай витамин жетіспесе , қаназдық ауруына ұшырайды? A. С l B. Co C. Br D. Fе 10. Көзге , көбеюге, бойдың өсуіне әсер етеді: E. Ретиналь F. Кальциферол G. Токоферол H. Филлохинон I. Биотин

28 слайд

29 слайд
Өзіңізді тексеріңіз!!! 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B B D A C E C A D А Дұрыс жауап саны Пікір Баға 9-10 ұпай Ж арайсың! “ 5” 7-8 ұпай Жақсы! “ 4” 5-6 ұпай Қатемен жұмыс жасаңыз! “ 3” 3-4 ұпай Тақырыпты қайталап оқыңыз! “ 2”Жұмысыңызды бағалаңыз:

29 слайд

30 слайд
Назарларыңызға рақмет. Денсаулық - басты байлық!

30 слайд