Ашық сабақ . Қазақ жазуының даму жолы «Күлтегін жыры» 9сынып

1 слайд
Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады Ахмет Байтұрсынұлы 1-тақырып . Қазақ жазуының даму жолы «Күлтегін жыры» Сабақтың тақырыбы : : Әлемдік жазу мідениетінің реформаттары сыныпҚазақ тілі мен әдебиеті 9

1 слайд

2 слайд
Сіздің білетініңіз:  Латын әліпбиіне көшудің маңыздылығы  Кирилл таңбасын қазақ тілді оқу құралдары Сіздің меңгеретініңіз:  Қазақтың ұлттық төл жазуының теориясы А.Байтұрсынұлы еңбектерңнде алғаш қалыптасып, негізделуі.  Ол таңбалар қазақ тіліндегі ауызша дыбысталуы мен жазбаша тілінің сәйкестігін реттеуді Сабақтың мақсаты

2 слайд

3 слайд
Ойлан ● Латын әліпбиіне көшудің қандай маңыздылығы бар? Не себептен? ● Сенің латын әліпбиіне көшудегі өз көзқарасың қандай?     Жаңа сөздер: жетілдір,дыбыс,дыбыста,ретте жүйеле, үндес Еста сақта Қазақтың ұлттық төл жазуының теориясы А.Байтұрсынұлы еңбектерңнде алғаш қалыптасып, негізделді. Ғалым мың жыл бойы қолданылып келген араб таңбасын жетілдіріп,қазақтың төте жазуының негізін салды. Ол таңбалар қазақ тіліндегі ауызша дыбысталуы мен жазбаша тілінің сәйкестігін реттеді. Ғалым жүйелеген таңбалар меңгеруге жеңіл болады .

3 слайд

4 слайд
Тапсы рм а 1 Суреттерде кімдер бейнеленген? Ол кісілердің бүгінгі сабақтың тақырыбына қандай қатысы болуы мүмкін? Тәжірибелік кезеңнің негізгі бөлімі

4 слайд

5 слайд
2 – тапсырма Суреттегі тұлғалардың жазу тарихындағы рөлі қандай? Олардың еңбектері қай таңбаларды қолданумен байланысты? Өз болжамыңды жаз. Кирил Араб Латын Барл ық адамдар тумысынан азат және қадір -қасиеті мен кұқықтары тең болып дүниеге келеді. Адамдарға ақыл - парасат, ар -ождан берілген, сондықтан олар бір -бірімен туыстық, бауырмалдық қарым - қатынас жасаулары тиіс. تازا نا ن ىس ىمۋ ت رادماداق ى لرا ب ر ىدا قە ناج - م ى تە يسا ق نە پ ى لو ب ڭە ت ىرا ت ق ى قۇ ك . ل ى قا اعرادمادا ىدە لە كە گە ي نۇد - را ،تاسارا پ - ،نە گ ل ىرە ب نادجو، ر ى بء ر لاو نا ت ق ىد نوس - نەم ىر ى ب م ىرا قق ىد لامر ىۋا ب ،ق ى تس ىۋ ت - . س ى ي تء ىر لاۋاساجسا ن ى تا ق Barlyq adamdar týmysynan azat jáne qadir -qasıeti men quqyqtary teń bolyp dúnıege keledi. Adamd arǵa aqyl - parasat, ar -ojdan berilgen, sondyqtan olar bir -birimen týystyq, baýyrmaldyq qarym - qatynas jasaýlary tıis.

5 слайд

6 слайд
2 – тапсырма Суреттегі тұлғалардың жазу тарихындағы рөлі қандай? Олардың еңбектері қай таңбаларды қолданумен байланысты? Өз болжамыңды жаз. . Алғашқы қазақ кирил әліпбиін 19-шы ғасырда Ыбырай Алтынсарин жасап шығарған. Кирил әліпбиінің негізінде православ миссионерлері діни әдебиет[1] және «орыс-түзем» мектептеріне арнап қазақ «миссионер» әліпбиі жасалды. Онда түрлі қосарланып жазылатын және диакритикалық таңбалар қолданылды. «Миссионерлік әліпби» 1917 жылға дейін шектеулі дәрежеде қолданылып келді. Араб графикасына негізделген қазақ әліпбиін кезінде А.Байтұрсынұлы реттеп, тіл ерекшеліктеріне сай жетілдірген. Қазақстанда 30-шы жылдарға дейін “төте жазу” деген атпен қолданылып келген. Бұл жазудың емлесі морфологиялық дәстүрлі шарттарға негізделген. 1940 жылы орыс графикасы негізінде қалыптасқан қазақ әліпбиі мен орфографиялық емлесіне әр кезде (1957 жыл, 1970 жыл) әртүрлі өзгерістер енгізілді.

6 слайд

7 слайд
4-тапсырма. Мәтінді оқу. Конспект жазу. Мәтінге тақырып қойып, күрдклі,жоспар құру 44 1905 ж.қазақ әліпбиін құран «Ең озық жүйе » Қазақ тілін негізінт қалаған ғұлама Қазақтың алғашқы фонолог ы 1929 -1940 пайдаланды 24 әріп әліпби түзді

7 слайд

8 слайд
4 - тапсырма. Мәтінді оқу Конспект жазуК үрделі ж осп ар құру Түркия, Әзірбайжан Өзбекстан Түркіменстан М әтін ге тақы р ы п қою

8 слайд

9 слайд
4-тапсырма. Жоспар: 1. А. Байтұрсынұлы жаңа әліпбиі жайлы; 2. А.Байтұрсынұлы қабылдаған реформасы; 2.Өазіргі кезде қоғамда латын әліпбиіне көшу мәселесі;

9 слайд

10 слайд
Өздік етіс 6-тапсырма. Өздік етіс деп - қимыл, іс әрекет орындаушысына, іс иесіне бағытталып, тікелей соған қатыстылығын білдіріп, әдетте сабақты етістіктерге - ын,- ін,- н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етістіктің түрін айтамыз . Мысалы: Таң атқанша тарандық (Махамбет). Оқушылар ерте тұрып, жуынды. Бала өзі киінді деген сөйлемдердегі тарану, жуыну, киіну қимылдары әрі белгілі бір иесі(орындаушы)- біз (тарандық), оқушылар (жуынды), бала (киінді) арқылы орындалғандығын, әрі қимыл сол иесіне бағытталғанын білдіріп тұр.

10 слайд

11 слайд
5-тапсырма    Мәтіннен бейтаныс сөздерді тауып сөздік жұмысын жасаймыз Сөздікпен жұмыс: Жетілдір – совершенствовать (етістік) дыбыс – звук (зат есім) дыбыстал – озвучивать (өздік етіс) ретте – упорядочь (етістік) жүйеле – систематизируй (етістік) үндес – созвучно (етістік )

11 слайд

12 слайд
6-тапсырма. Мәтінге сүйеніп, ғалымның тіл реформасын жасаудағы негізгі идеясын анықтаңдар. Өз ойларыңды дәлелдеп айтыңдар. Өздік етістерді қолданыңдар Ғалымның тіл реформасын жасаудағы негізгі идеясы,латын жазуын насихаттап,түркі халықтарына латын жазуын қабылдату. «Ең озық жүйе» деп танытылды Байтұрсынұлының артында қалған мол мұрасы – өз қазағына ғана емес, күллі түркі жұртына, тіпті бүкіл адамзатқа өнеге боларлық ұлы іс екенін бұл күні ұрпақтары мақтан етеді!

12 слайд

13 слайд
7-тапсырма. Мәтіндегі сөздерді топтап жазып,кестені толтырыңдар . Жазу ілімінің терминдері   Ғалымның әрекеті Ұлттық әліпби,жаңа әліпби, негізделген әліпби,латын әліпби,ортақ әліпби Реформалау, жүйелеу, насихаттау, қолдану, шешімін табу, мәселені көтеру

13 слайд

14 слайд
8-тапсырма. Парталас досың екеуің мәтіннің мазмұны бойынша диалог құрыңдар- Богдан қазақ тіліндегі ды бы с ж үйесін арнай зерттеген, алғаш қы ф онолог кім ? - Ахм ет Байтұрсы нұлы - О л кім ? - Қазақ тіл білім інің негізін қалаған құлам а - Қай ж ы лы қазақты ң ұлтты қ әліпбиін ж асады ? - 1905 ж ы лы - Н еш е әріптен тұраты н әліпби түзді? - 24 әріп - Түркі ж ұрты қалай таны ды ? - «Ең озы қ ж үйе» -деп таны ды . - 1929-1940 ж ы лдары қандай әліпбиді пайдаланды ? - Л аты н граф икасы ндағы әлібиіді. - Л аты н әләпбиін тағы қай елдер қолданды ? -Түркім ен,Ә зірбайж ан,Ө збекстан,Түркия

14 слайд

15 слайд
I ақынның болмысАқынның пппппптүрінде сипатын диаграм nstructions for use9-тапсырма. Ахмет Байтұрсынұлы туралы замандастарының пікірлерін оқыңдар. Ғалымның болмыс -сипатын диаграмма түрінде жазыңдар … өзге оқыған замандастары өз бастарының пайдасын ғана іздеп, ар һәм имандарын сатып жүргенде, Ахмет халықтың арын іздеп, өзінің ойға алған ісі үшін бір басын бәйгеге тіккен. Ахмет Байтұрсынұлы ұлтын шын сүйетін шын ұлтшыл. — Сәкен Сейфуллин … А. Байтұрсынұлының өлеңдері өзінің сыртқы қарапайымдылығы, ішкі мазмұны, жеңілдігі және біркелкілігі жағынан қазақ әдебиетінде бірінші орын алады… А. Байтұрсынұлының арқасында санасыз түрде болмаса да шын мәнінде орыстана және татарлана бастаған қазақ зиялыларының бір тобы дереу есін жиып, … өз ағаттықтарын түсіне бастады… — Міржақып Дулатұлы Ахаң ашқан қазақ мектебі, Ахаң түрлеген ана тілі, Ахаң салған әдебиеттегі елшілдік ұраны- “Қырық мысал” , “Маса”, “Қазақ” газетінің 1916 жылдағы қан жылаған қазақ баласына істеген еңбегі, өнер- білім, саясат жолындағы қажымаған қайратын біз ұмытсақ та, тарих ұмытпайтын істер болатын. Оны жұрттың бәрі біледі. Бұның шындығына ешкім де дауласпайды. — Мұхтар Әуезов

15 слайд

16 слайд
Instructions for use публицист,  педагог , аудармашы Қазақ халқының 20 ғасырдың басындағы ұлт- азаттық қозғалысы жетекшілерінің бірі,қазақ тіл білімі мен әдебиеттану ғылымдарыны ң негізін салушы ғалым әдебиет зерттеуші, ағартушы , Алаш-Орда өкіметінің мүшесі. Қазақтың   ақыны , қоғам қайраткері ұлттық жазудың реформаторы мемлекет қайраткері

16 слайд

17 слайд
9-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңдер Маған....................қиын болды. Мен .....................тапсырмаларды орындадым Мен..................екенін түсіндім Мен.....................үйрендім. Мен ......................таңғалдым

17 слайд

18 слайд
Ресурстар   Қазақ тілі мен әдебиеті. Ж алпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. Ф.Ш .Орабаева,Ж .Т.Дәулетбекова, А.Қ.Рауандина,Р.С.Рахметова,Қ.С.Ж айлаубаева – «Көкжиек -горизонт» баспасы, 2019. – 24-29 беттер.  https://vk.com /topic- http://atalarm irasi.org/237-diuani-khikm et-khikm et-kitabyҮйге тапсырма. 1. Мәтіндегі тірек сөздерді (төл жазу,ұлттық әліпби,жетілдіру,негізделді,дыбыс,дыбысталуы,ретте,жүйеле) қолданып,мазмұндау 2. Өздік етіске мысалдар келтіріп жазу

18 слайд