Ашық сабақ "Адам гентикасы және оны зерттеу әдістері"

1 слайд
Сары түс- әр күндерін ойлаумен бастап, ойлаумен аяқтайды. Яғни бұл түсті ұнататындар- терең ойдың , асқақ арманның иелері. Сіздердің армандарыңызға қанат бітсін! Көгілдір түс- өтірік айтуды білмейтін, тек шындықпен жүретін адал адамдарға тән. Олай болса адалдық айнымас серіктеріңіз болсын! Күлгін түс-сергектіктің белгісі. Бұл түсті ұнататындар айналасындағылардың жанын жадыратып жүреді. Сіздерге сәттілік пен жақсы көңіл-күй тілеймін!Түстер арқылы анықтама беру

1 слайд

2 слайд

2 слайд

3 слайд

3 слайд

4 слайд

4 слайд

5 слайд
IKAZ.KZ - ашық мәліметтер порталы

5 слайд

6 слайд
Адам генетикасы. Адамның тұқым қуалаушылық және өзгергіштік қасиетін зерттейтін генетика ғылымының бір саласын антропогенетика деп атайды. Адамның биологиялық пісіп-жетілуі, мінез-құлық қасиеттері тұқым қуалайтын гендердің бақылауында болады. Адамның денесі 500 триллиондай жасушадан тұратын болса, оның әрбір дене жасушасы 46 хромосомадан, ал жыныс жасушаларында 23 хромосома болады.

6 слайд

7 слайд
Адам генетикасының зерттеу әдістеріАдам генетикасының зерттеу әдістері Генеалогиялық әдіс Егіздік әдіс Цитогенетикалық әдіс Биохимиялық әдіс Шежіре құруға және қайсыбір белгінің ұрпақтан ұрпаққа берілуін қадағалауға негізделген Бір мезгілде екі немесе екіден көп туылған балаларды зерттеуге негізделген Хромосомалар-ды микроскоп арқылы зерттеуге негізделген Кейбір тұқым қуалайтын аурулардың зат алмасу процесінің бұзылуынан болатынын анықтайды. Монозиготалы Дизиготалы Бір жұмыртқалы егіздердің генотипі біркелкі, барлық белгілері ұқсас болады Әр түрлі жұмыртқалы егіздердің генотипі әр түрлі, бір қатар белгілері бойынша бір- біріне ұқсмайды иммунология лық популяциял ық

7 слайд

8 слайд
Генеология  деп  , шежірені  айтады.  Генеологиялық әдіс  шежіре құрастыру– пробанда дейді. Ол, дәрігер- генетикке көрінгісі келген, ерекше белгісі бар ауру, немесе сау адам. Пробанданың аға-інісімен апа-сіңлі-қарындастарын сибсалар дейді. Әдетте шежіре құрастыру екі деген сөз. Ол, қандайда болмасын бір белгінің бірнеше ұрпақта қайталануын бақылау болып табылады. Генеологиялық әдісті ХІХ ғасырдың аяғында Ф.Гальтон енгізген. Керекті деректерді кімнен бастап жинаса, сол адамды пробанд деп атайды. Екі кезеңнен тұрады: 1) Жанұялық деректерді жинау (шежіре құрастыру); 2) Шежірелік анализ. Шежіре құрастыру алғашқыда қарапайым болып көрінгенімен, ол өте мұқияттылықты, сұрақтарды дұрыс қоюды және дәрігердің өте терең білімділігін керек етеді.

8 слайд

9 слайд
Бұл әдіс бойынша туыстық қатынастарды, туыстар арасындағы аурулардың бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау сипатын, оның шыққан тегіне шежіре құрастыру арқылы зерттеп анықтайды. Шежіре әдісінің негізгі мақсаты — жиналған деректер бойынша шежіре үлгісін құрастыру және оны талдау. Шежіре құрастыруды бастайтын адамды пробанд деп атайды. Оның іні-қарындастарын сибстер деп белгілейді.

9 слайд

10 слайд
IKAZ.KZ - ашық мәліметтер порталы

10 слайд

11 слайд
Егіздер деп бір мезгілде екі немесе екіден көп туылған балаларды айтады. Егіздердің пайда болуына қарай екі топқа бөледі. Бір жұмыртқалы егіздер (БЕ) және әр түрлі жұмыртқалы егіздер (ӘЕ). Бір жұмыртқалы егіздер бір сперматозоид ұрықтандырған жұмыртқа жасушасының (бластуланың) теңдей екі бөлікке бөлінуінен дамиды. Әр түрлі жұмыртқалы егіздер бір уакытта пісіп-жетілген екі жұмыртқа жасушасының екі сперматозоидтен ұрықтануынан пайда болады. 

11 слайд

12 слайд
Бір жұмыртқалы Бір жұмыртқалы егіздер -егіздер - монозиготалымонозиготалы Екі жұмыртқалы Екі жұмыртқалы егіздер - дизиготалыегіздер - дизиготалы

12 слайд

13 слайд
Сондықтан бір жұмыртқалы егіздердің генотипі біркелкі, барлық белгілері ұқсас, міндетті түрде бір жынысты (не ұл, не қыз) болады. Әр түрлі жүмыртқалы егіздердің генотипі әр түрлі, бір жынысты немесе екі жынысты болуы мүмкін. Адамда егіз туудың жиілігі орташа есеппен алғанда, 1 % шамасында болады, олардың 1/3 бір жұмыртқалы егіздер. Әр түрлі жұмыртқалы егіздер бір қатар белгілері бойынша бір- біріне ұқсас болмайды. Мысалы, қан топтары, бетте секпілдің болуы. Алғаш рет бұл әдісті адам генетикасында қолданған ағылшын антропологі Ф. Гальтон болды. Қазір бұл әдісті көптеген генетикалық зерттеулерде кеңінен қолданады. Егіздік әдісті адамның тұқым қуалаушылық касиеті мен сыртқы орта жағдайын, белгілердің дамуындағы айырмашылықтарды зерттеу үшін пайдаланады .

13 слайд

14 слайд
Бұл әдіс хромосомаларды микроскоп арқылы зерттеуге негізделген. Қалыпты жағдайда адамның дене жасушаларында 22 жұп аутосомдар және бір жұп жыныстық хромосома болатындығын 1956 жылы швед ғалымдары Дж. Тийо мен A. Jle- ван анықтады. Жыныстык хромосомалар ер адамдарда X және Ү, ал әйелдерде екеуі де біркелкі X болады. Адам генетикасында бұл әдіс мынадай жағдайларда қолданылады: Хромосомалық ауруларды анықтауда. Хромосомалардың картасын жасауда. Мутациялық процестерді зерттеуде. Цитогенетикалық әдіс хромосоманың өлшемі,құрылысы,мөлшері немесе пішінінің өзгеруіне байланысты ауруларды анықтауға мүмкіндік береді.

14 слайд

15 слайд
Ол қан тобы мен резус-фактордың тұқым қуалауын зерттеу негізде пайда болды. Алайда қазіргі кезде бұл әдістер ағза иммунды реакцияларының тұқым қуалау типтерін зерттеуге қолданылады. Осы бағыттың арқасында зерттеуді отбасын жоспарлап, резус-шиеленістің пайда болуы кезінде ұрықты өлуден сақтап қалуға мүмкіндік туады. Бұл бағыт пен оның әдісі мүшелер мен ұлпаларды ауыстырып салуға (трансплантация) донорларды генетикалық таңдау кезінде қолданылады.

15 слайд

16 слайд
Жеке адамның генотипі емес, популяциядағы қандай да бір аллельді тасымалдап жеткізушінің мөлшерін және әр алуан генотиптердің пайыздық арақатынасын айқындауды зерттейді. Яғни тектік қорының құрылымын анықтайды. Тектік қор (генофонд) - генотиптердің белгілі жиілігін сипаттайтын барлық гендер популяциясының жиынтығы.

16 слайд

17 слайд
Бұл әдіс арқылы кейбір тұқым қуалайтын аурулардың зат алмасу процесінің бұзылуынан болатынын анықтайды. Мысалы, қант диабеті алкантонурия (оксидоза ферментінің жетіспеуі) фенилкетонурия (кемақыл), альбинизм (меланин түзілмейді), т.б. Осы әдісті қолдану нәтижесінде 500 аурудың түрі анықталды. Модельдеу әдісі. Адам генетикасында модельдеу әдісінің екі түрі болады: биологиялық және математикалық. Тұқым қуалайтын ауруларды биологиялық модельдеу Н.И. Вавиловтың тұқым қуалаудағы өзгергіштіктің гомологтік қатарлар заңына негізделген. Жануарларда кездесетін кейбір ауру тудыратын мутацияның түрлері, адамда да сондай өзгерістер тудырады. Мысалы, гемофилия, ахондроплазия, бұлшықет месопатиясы, қант диабеті, т.б. Тұқым қуалайтын ауруларды математикалық модельдеудің ауру бала тууының ықтималдығын анықтауда маңызы зор.

17 слайд

18 слайд
Торлы диаграмма Адам генетикасының әдістері

18 слайд

19 слайд
Популяциялық әдіс Цитогенетикалық әдіс ортақ белгісі

19 слайд

20 слайд
SWOT талдау

20 слайд

21 слайд
Рефлекси я. Бас бармақ- адам генетикасында 6 әдіс қандай болды Балан үйрек- 6 әдістің ішінен сен үшін ең маңызды болған? Ортан терек – қай әдістің ішінен паталогиялық өзгерістер болады. Шылдыр шүмек-қай әдісте шежірені құрастырады және талдайды.Неліктен? Кішкентай бөбек- 6 әдістің де адам үшін маңызы бар себебі?

21 слайд

22 слайд
І .“Жақсыдан жаман туса да, Жаманан жақсы туса да, Тартпай қоймас негізге” ІІ. “Бір биеден ала да туады,құла да туады” ІІІ. “Жеті атасын білмеген- жетесіздік белгісі”

22 слайд

23 слайд
Білемін Білдім Білгім келеді

23 слайд

24 слайд
Қорыта айтқанда, қазір адам генетикасын зерттеуде жоғарыда көрсетілгендей әр түрлі әдістер қолданылуда. Соған байланысты адамның генетикалық тұрғыдан толық зерттелген объектілер қатарына қосылатыны сөзсіз. Н.Ә. Назарбаев «.. біз құрып жатқан қоғамның ең жоғары құндылығы – адам, бүкіл өзгерістердің бәрі сол үшін, соның игілігі үшін жасалып жатыр...» деді. Олай болса еркін ойлау қабілеті мен өз бетінше әрекет жасай алатын , жан –жақты білімді жеке тұлғаны қалыптасу ,дарынды болу,дара болу сенің келешек ұрпағың үшін маңызы,мақтаныш дегім келеді.

24 слайд

25 слайд
Тақырып бойынша толық түсіндім . Сабақты мүлдем түсінбедім . мүлде түсінбедім, қайта қарауым керек .

25 слайд

26 слайд
НазарларыңызНазарларыңыз ға рахмет!!!ға рахмет!!!

26 слайд