Ашық сабақ Ахмет Байтұрсынұлы - Ұлт ұстазы

1 слайд
Бөлімі: «Кеңістік Қазақстанның мәдениеті: білім мен ғылым» Сабақтың тақырыбы: «Ахмет Байтұрсынұлы – ұлт ұстазы» Сабақтың мақсаты: Ахмет Байтұрсынұлы қазақ тіл білімінің негізін салушы, қоғам қайраткері ретінде бағалау Зерттеу сұрағы: Ахмет Байтұрсыновтың ғылыми мұрасы қандай ?

2 слайд
Миға шабуыл 1. Кеңес Одағында жаппай қуғын-сүргін ұйымдастырған мемлекет басшысы 2.1930 жылдары тоталитаризмның көрініс беру түрлері 3.1930жылдары Қазақстанда салынған лагерьлер 4.1937-38жж айыпталып,репрессияға ұшыраған көрнекті алаш қайраткерлерін атаңдар 5. Ақмоладағы Отанына опасыздық жасағандар әйелдеріне арналған лагерьде (АЛЖИР) қай мемлекет қайраткерлерінің әйелдері азап шекті 6.ГУЛАГ азабынан өткен қазақстандықтар саны 7.ГУЛАГ азабынан өтіп, атылғандарының саны

3 слайд
Цитата • ... Өзге оқыған мырзалар шен іздеп жүргенде, қорлыққа шыдап, құлдыққа көніп, ұйқы басқан қалың қазақтың ұлт намысын жыртып, ұлттық арын жоқтаған патша заманында жалғыз- ақ Ахмет еді. Қазақтың ол уақыттағы кейбір оқығандары уез, губерния соттарына күш салып, тілмаш болып, кейбірі арын сатып ұлықтық іздеп жүргенде Ахмет қазақ ұлтына жанын аямай қызмет қылды... Халықтың арын іздеп, өзінің ойға алған ісі үшін бір басын бәйгеге тікті. • С.Сейфуллин • цитатада кім туралы айтылады? • цитата қандай ақпарат береді? • цитатаның құндылығы неде?

4 слайд
Бағалау критерийі:  Ахмет Байтұрсынұлының қазақ әдебиетіне қосқан үлесін талдайды;  Қоғам қайраткері ретіндегі рөлін бағалайды; Сенің білетінің:  Ахмет Байтұрсыновтың өмірі мен қызметі Сенің меңгеретінің:  Ахмет Байтұрсыновтың қоғамдық- саяси, ғылыми педагогикалық, әдеби қызметін бағалау.

5 слайд
Тапсырма 1 « Жауап.Дәлел» әдісі 1.А. Байтұрсынов бас редакторы болған басылымды ата. 2. А. Байтұрсынов қазақ жазуының реформаторы

6 слайд
Жауап: 1.«Қазақ» газеті А. Байтұрсынов – қазақ кәсіби журналистикасының негізін қалаушылардың бірі. «Қазақ» газеті 1913-1918 жылдары Орынборда басылып шықты. Газеттің бас редакторы А. Байтұрсынов болды. 2. 1912 жылы А. Байтұрсынов қазақ тілінде қолданылмайтын барлық таза араб әріптерін әліпбиден алып тастап, қазақ тіліне тән әріптерді қосты. Жаңа әліпби «Жаңа емле» атауына ие болды.

7 слайд
Тапсырма 2 Оқиға мен уақытын сәйкестендір. 1913 ж. А. Байтұрсынов ақталды 1988 ж. А. Байтұрсынов «Әдебиет танытқыш» еңбегін жазды. 1926 ж. А. Байтұрсынов Орынборда «Қазақ» газетін шығара бастады.

8 слайд
Жауабы1913 ж. А. Байтұрсынов Орынборда «Қазақ» газетін шығара бастады. 1988 ж. А. Байтұрсынов ақталды 1926 ж. А. Байтұрсынов «Әдебиет танытқыш» еңбегін жазды.

9 слайд
Тапсырма 3 А.Байтұрсынұлы шығармаларын санаттарға жікте Әдеби еңбектер Оқулықтар мен әдістемелік құралдар «Оқу құралы» «Қырық мысал» «Баяншы» «Тіл құралы» «Маса»

10 слайд
А.Байтұрсынұлы шығармаларын санаттарға жікте Әдеби еңбектер Оқулықтар мен әдістемелік құралдар «Қырық мысал» «Маса» «Оқу құралы» «Баяншы» «Тіл құралы»

11 слайд
Тапсырма 4 «Ахмет Байтұрсынұлы – ұлттық жазудың реформаторы». Бұл тұжырыммен келісесің бе? 5 сөйлеммен ойыңды жеткіз, фактілермен дәлелде.

12 слайд
Ахмет Байтұрсынұлы тұлғасының қалыптасуы • Байтұрсынұлының саяси қызмет жолына түсуі 1905 жылға тұс келеді. 1905 жылы Қоянды жәрмеңкесінде жазылып, 14500 адам қол қойған Қарқаралы петициясы (арыз-тілегі) авторларының бірі Байтұрсынұлы болды. Қарқаралы петициясында жергілікті басқару, сот, халыққа білім беру істеріне қазақ елінің мүддесіне сәйкес өзгерістер енгізу, ар-ождан бостандығы, дін ұстану еркіндігі, цензурасыз газет шығару және баспахана ашуға рұқсат беру, күні өткен Дала ережесін қазақ елінің мүддесіне сай заңмен ауыстыру мәселелері көтерілді. Онда қазақ даласына орыс шаруаларын қоныс аударуды үзілді-кесілді тоқтату талап етілген болатын. Сол кезеңнен бастап жандармдық бақылауға алынған Байтұрсынұлы 1909 жылы 1 шілдеде губернатор Тройницкийдің бұйрығымен тұтқындалып, Семей түрмесіне жабылды. • Ресей ІІМ-нің Ерекше Кеңесі 1910 жылы 19 ақпанда Байтұрсынұлын қазақ облыстарынан тыс жерге жер аудару жөнінде шешім қабылдады. Осы шешімге сәйкес Байтұрсынұлы Орынборға 1910 жылы 9 наурызда келіп, 1917 жылдың соңына дейін сонда тұрды. Байтұрсынұлы өмірінің Орынбор кезеңі оның қоғамдық-саяси қызметінің аса құнарлы шағы болды. Ол осы қалада 1913–1918 жылы өзінің ең жақын сенімді достары Ә.Бөкейхан, М.Дулатұлымен бірігіп, сондай-ақ қалың қазақ зиялыларының қолдауына сүйеніп, тұңғыш жалпыұлттық «Қазақ» газетін шығарып тұрды. Газет қазақ халқын өнер, білімді игеруге шақырды.

13 слайд
Әдеби мұрасы • Байтұрсынұлы шығармашылық жұмысын өлең жазудан бастаған. Онда ол еңбекші халықтың ауыр халін, арман-тілегін, мұң-мұқтажын көрсетіп, жұртшылықты оқуға, білім-ғылымға, рухани биіктікке, адамгершілікке, мәдениетті көтеруге, еңбек етуге шақырады. Патшалық Ресейдің қанаушылық-отаршылдық саясатын, шенді-шекпендінің алдында құлдық ұрған шенеуніктердің опасыздығын сынады. • Ақынның алғашқы өлеңдері «Қырық мысал» атты аударма жинағында 1909 ж. Санкт- Петербургте жарық көрді. Бұл кітабы арқылы қалың ұйқыда жатқан қараңғы елге жар салып, олардың ой-санасын оятуға бар жігер-қайратын, білімін жұмсайды. Ақын әрбір аудармасының соңына өзінің негізгі ойын, айтайын деген түйінді мәселесін халқымыздың сол кездегі тұрмыс- тіршілігіне, мінезіне, психологиясына сәйкес қосып отырған. • Байтұрсынұлының екінші кітабы — «Маса» (1911). Бұл кітапқа енген өлеңдерінде ақын қараңғылық, надандық, шаруаға енжарлық, кәсіпке марғаулық сияқты кемшіліктерді сынады. Көптеген өлеңдері сол кездегі ағартушылық бағытпен үндес болды. Ол Шоқан, Абай, Ыбырай қалыптастырған дәстүрлерді, гуманистік, демократиялық бағыттағы өрісті ойларды өзінше жалғастырушы ретінде көрінді. Қоршаған ортаға ойлана, сын көзімен қарайды, қоғам қалпына көңілі толмайды. «Қазақ салты», «Қазақ, қалпы», «Досыма хат», «Жиған-терген», «Тілек батам», «Жауға түскен жан сөзі», «Бақ» т.б. өлеңдерінің мазмұны осыны танытады. Кітаптың ішкі сазы мен ой өрнек, сөз орамы қазақ поэзиясына тән өзіндік жаңалық, ерекше өзгеріс әкелді.

14 слайд
Алаш Орда құрамын бекіткен 2-жалпықазақ съезі Оқу-ағарту комиссиясын құрып, оның төрағасы етіп Байтұрсынұлын бекітті. 1919 жылы наурызға дейін Алашорда үкіметінің Торғай облысы бөлімінің мүшесі болды. Байтұрсынұлы 1919 жылы наурызда Алашорда үкіметі атынан Мәскеуге Кеңес үкіметімен келіссөзге аттанды, осы жылғы шілдеде РКФСР Халық Комиссарлар Кеңесі мен Қазақ әскери-революциялық комитеті төрағасының орынбасары болып тағайындалды. 1922 жылы Өлкелік халық комиссариаты жанындағы Академиялық орталықтың, 1922–1925 жылы Халық ағарту комиссариаты ғылыми-әдеби комиссиясының, Қазақ өлкесін зерттеу қоғамының төрағасы болып қызмет атқарды. Байтұрсынұлы түрлі мемлекеттік қызметке ат салыса жүріп, сонымен бір мезгілде өзінің жаны сүйген оқытушылық-ұстаздық жұмысынан да қол үзбеген. 1921–1925 жылы Орынбордағы, 1926–1928 жылы Ташкенттегі Қазақ халық ағарту институттарында қазақ тілі мен әдебиеті, мәдениет тарихы пәндерінен сабақ берді. 1928 жылы Алматыда Қазақ мемлекеттік педагогика институтының ашылуына байланысты ректордың шақыруымен осы оқу орнына профессор қызметіне ауысты. 1929 жылы 2 маусымда 43 Алаш қозғалысы қайраткерлерімен бірге ол Алматыда тұтқынға алынып, осы жылдың соңына қарай тергеу үшін Мәскеудегі Бутырка абақтысына жөнелтілді. КСРО Халық комиссарлар кеңесі жанындағы ОГПУ «үштігінің» 1930 ж. 4 сәуірдегі шешіміне сәйкес Байтұрсынұлы ату жазасына кесілді. Бұл шешім бірнеше рет өзгерістерге ұшырады: 1931 жылы қаңтарда 10 жылға концлагерьге ауыстырылса, 1932 ж. қарашада 3 жылға Архангельскіге жер аударылсын деп ұйғарылды .Саяси қызметі

15 слайд
Қазақ жазуы мен тіл саласына сіңірген еңбегі Қоғамдық-саяси өмірдегі белсенділігі 1. 2. 3. Тапсырма 5 Қазақ жазуы мен тіл саласына сіңірген еңбегі Қоғамдық-саяси өмірдегі белсенділігі 1. 2. 3. 1. 2. 3. Өзіндік ой-қорытынды:

16 слайд
«Рефлексиялық нысана» техникасы 1 4 3 2 1А.Байтұрсынұлының өмірі және қызметімен таныстым «1» А.Байтұрсынұлының қазақ тіл білімінің негізін салушы екендігін түсіне алдым «2» Қоғам қайраткері ретіндегі рөлін бағалай алдым «3» А.Байтұрсынұлының қазақ әдебиетіне қосқан үлесін талдай алдым «4»

17 слайд
Үйге тапсырма «Қалың көпшілікті жаппай сауаттандыру ісіне Ахмет Байтұрсынұлының қосқан үлесі қандай?» тақырыбына эссе жазу.

18 слайд