Ашық сабақ. Айналу денелері

1 слайд
Айналу денелері Авторы: Орынқұлова Зарифат Саятдинқызы Алматы қаласы М . Ганди атындағы № 92 мамандандырылған лицей КММ математика пәні мұғалімі

2 слайд
Геометрия пәннің сабақ процесінде «Айналу денелері» ғылыми тұрғыдан тереңірек түсіндірілуіне көбірек көңіл аударылады. Бірақ соңғы жылдарда педагогикалық басылымдарда жарияланған оқыту әдістемелерінде, оқушының айналу денелеріне деген танымын тереңдету мақсатында көптеген өткізілген сабақтары, тәжірибелері жарияланып жүр. Сабақта айналу денелерін табиғатпен,күнделікті тұрмыспен,тарихымен байланыстырып оқытуды қолдану – оқытудың сапасын жақсартып, оқушылардың геометрия пәніне деген қызығушылығын арттыратынын байқадым.

3 слайд
Сабақта айналу денелерін табиғатпен,күнделікті тұрмыспен,тарихымен байланыстырып оқытуды қолдану – оқытудың сапасын жақсартып, оқушылардың геометрия пәніне деген қызығушылығын арттыратынын байқадым. I Тарихта кездесетін элементтермен II Күнделікті өмірде көріп жүрген заттармен III Табиғатпен байланысы

4 слайд
Айналу денесі - қозғалмайтын оське қатысты жазық фигураны айналдырғаннан пайда болған дене.  Цилиндр  Конус  Сфера мен шар

5 слайд
 Цилиндр Цилиндр : (көне грекше κύλινδρος — білік, цилиндр). Цилиндр бетінің жазбасы тіктөртбұрыштан және өзара тең екі дөңгелектен тұрады. Анықтама: Тіктөртбұрышты оның бір қабырғасынан айналдырғанда алынған геометриялық денені тік цилиндр дейміз. Цилиндр элементтері: табандары , биіктігі

6 слайд
Цилиндрдің түрлері

7 слайд
Ⅰ Тарихта кездесетін элементтермен байланысы

8 слайд
II Күнделікті өмірде көріп жүрген заттар

9 слайд
Архитектурадағы цилиндрлер. Пизан мұнарасы Пиза қаласында орналасқан архитектура. Бұл мұнараны 1306 жылы аяқтаған болатын. Бұл архетиктураны цилиндр тәріздес етіп салған. Бәйтерек монументінде біліктің пішіні цилиндр тәріздес болып келеді.

10 слайд
Техникадағы цилиндрлер  Зымыран италиянша ұршық деген мағынаны береді. Ең алғашқы ракеталар фейерверкте қолданылған. Екі қабатты зымыран XVIғасырда Еуропада пайда болған. Зымыраннын ең көп тараған фигурасы ол әрине цилиндр және сопло деп аталатын пішін. Ең алғаш ұшақты 1903жылы Уилбур Райт ұшақтың сызба нұсқасын сызып, жасап шығарған болатын.Ол ұшақты тек өзі ғана емес, сонымен қатар оның серіктесі Орвилл Райт болған еді. Оның жасаған сызба нұсқасындағы ұшақтың фигурасы цилиндр тәріздес болып келген.  Техникада цилиндр пішіндес теміржол цистернасын көруге болады.Цистерна жанармай, суды,т.б сұйық заттарды тасу ушін жасалынған .

11 слайд
Табиғатта ең көп кездесетін өсімдік ол әрине ағаш. Ағаш бізге жылу үшін, құрылыс үшін, күнделікті өмірде қолданатын заттар үшін қажет. Ағаш пішіні тек цилиндр пішінді болып келеді. Кактус тың 3500 ге жуық түрі бар. Олар негізі экватор бойындағы шөлді құмдарда, тасты жоталарда орналасқан. Кактустың фигурасына келсек цилиндр және дөңгелек тәрізді пішінді болады. Ең көп тараған түрі цилиндр пішіндес. III Табиғатпен байланысы

12 слайд
 Конус Конус – грек сөзінен “конос” шырша жаңғағы деген мағынаны білдіреді Леонард Эйлер (1707-1783) айналу денелерінің көлемін өлшеу әдісін ойлап тапқан. Анықтама: Тікбұрышты үшбұрыштың катетінен айналдырғанда шығатын фигура конус деп аталады.

13 слайд
Конустың элементтері: Конустың табаны –дөңгелек. Төбесін шеңберінің кез- келген нүктесімен қосатын кесінді жасаушысы (l) деп аталады. Төбесінен табан жазықтығына түсірілген перпендикуляр биіктігі (h) деп аталады. Табаны дөңгелек болып келетін және оның биіктігінің табаны дөңгелектің центіріне дәл түсетін конусты тік конус деп атаймыз. Қиық конус -конустың табан жазықтықтарының арасындағы бөлігін қиық конус деп атайды.

14 слайд
II Күнделікті өмірде көріп жүрген заттар

15 слайд
Конус архитектурада. «Хан Шатыр» - Қазақстанның астанасы Астана қаласындағы ірі ойын-сауық және сауда саттық орталығы.(Астананың жаңа символы) 2010жылы 6 шілдеде Астана күніне орай ашылған.Бұл Лорд Норман Фостердің қиялынан шыққан сәулет ғажайыбы –«Хан Шатыр» сауда және ойын-сауық орталығының ғимараты. Орталық Азиядағы боямасыз әрі ең ірі архитектуралық жоба болып табылады. Биіктігі 150 м ішкі көлемі 110мың шаршы метр. Хан Шатырдың да пішіні конус тәріздес.

16 слайд
Шырша- қарағай тұқымдасына жататын қылқан жапырақты,мәңгі жасыл ағаш. 15-20жылға дейін өте жай кейін жылына 30см-ге дейін өсетін болады.Мәңгі жасыл өсімдік болғанымен,6-12жылда қылқандарын кезекпен түсіріп,жаңартып отырады.Өсе келе жан-жағына жайыла түсетіндіктен,олардың бір-бірінен немесе өзге ағаштардан ара қашақтығы кемінде 6м болғаны дұрыс.Осы себепті де оны тар аулалардан гөрі,арнайы бақтарда,кең ауласы бар балабақшаға, мектеп алаңқайларына еккен жөн. Шыршаны ауа тазартатын ерекше қасиетіне қарай, аурухана, шипажайлардың маңына көптеп еккен дұрыс.

17 слайд
 Құмырсқаның илеуі -құмырсқалар көбіне топтанып арнайы илеу жасап тіршілік етеді.Құмырсқалар илеуін қураған өсімдік сабақтары мен жапырақтарының қалдықтарынан жасайды. Олардың илеуінің пішіні конус тәрізді болып келеді.  Теңіз ракушкалары да конус тәріздес болып келеді.Олардан сәнді әшекей бұйымдар жасайды.Кейбір ракушкалардың емдік қасиеті бар түрлері де кездеседі.  Саңырауқұлақтың қалпағының да пішіні конус тәрізді. Ғалымдардың зерттеуі бойынша саңырауқұлақтардың 100 000-дай түрі кездеседі.

18 слайд
 Таулар- жер бетінің жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан қатпарлы немесе қатпарлы-жақпарлы құрылымды бөлігі.Ұзындығы жүздеген, мыңдаған км-ге дейін созылады. Таулар алып жатқан көлеміне, құрамына, жасына қарай-Жота,Тау Жүйесі,Тау массиві,Таулы қырат,Таулы үстірт,Тау сілемі болып бөлінеді. Және таулар биіктігіне қарай аласа(1000м-ге дейін), орташа(1000- 3000м), биік таулар(3000м) деп бөлінеді. Дүние жүзінде ең биік тау-Гималайдағы Джомалунгма (Эверест- 8848м),Қазақстандағы ең биік тау- Хантәңірі (6998м).

19 слайд
 Шар және сфера. Жарты дөңгелекті оның диаметрінен айналдырғанда шыққан геометриялық дене шар деп аталады. Жарты шеңбердің өз диаметрінен айналдырғанда шығатын фигураны сфера деп атайды. Шар-бір нүктеден басқа нүктелердің кеңістік бойынша бір қашықтықта орналасқанда пайда болатын пішін. Шар негізінен іші бос кеңістік және бүтін болады.

20 слайд
Магелланның серігі Тынық мұхитпен жүзіп, Оңтүстік Африканы айналып, Испанияға жалғыз ғана кемемен қайтып оралады. Осы дүние жүзін айналып өткен тұңғыш саяхат Жердің шар тәріздес екенін, дүниежүзілік мұхиттың біртұтастығын және жер бетінің басым бөлігін су басып жатқанын біржолата дәлелдеді.

21 слайд

22 слайд
II Күнделікті өмірде көріп жүрген заттар

23 слайд
Архитектурадағы шар. Экспо 2017 « Сфера ғимараты». «Көрме кешені нысандарының ортасынан орын алатын Сфера ғимараты бірегей сәулет нысаны болуы тиіс. Сәулетшілер футуристік, жетілген пішіндерді іздеу барысында диаметрі 80 м. болатын с ф ералық көлемді таңдап алды. Сегіз қабаттық ғимараттың жалпы аумағы шамамен 26000 шаршы метрді құрайды. Сырты толығымен шынымен қапталады.

24 слайд
Бәйтерек Астанадағы  архитектуралық   құрылыс  кешені,  сәулет өнерінің  бірегей туындысы. Елорданың ең көрнекті ғимараттарының бірі. Металлдан ,  әйнек  пен  бетоннан  жасалған бұл «терек» сәулеттік мағынасы жағынан да, жасалуы жағынан да бірегей: биіктігі 105 метрлік металл құрамасынан, салмағы 1000 тоннадан жоғары бес жүзге жуық қададан тұрады . Ұшарбасында алтын шар орналасқан. Арнайы шынылармен әйнектелген «Бәйтерек» күмбезінің салмағы 70 т, ал алтын шардың үстіңгі ауданы 1553 м².

25 слайд
Жер - Күн жүйесіндегі   Күннен  әрі қарай санағанда үшінші  ғаламшар  адамзаттың тіршілік ететін бесігі. Жер эллипстік  (дөңгелекке жуық) орбита бойымен 29,765 км/с жылдамдықпен 149,6 млн. км орташа қашықтықта 365,24 орташа күн тәулігі ішінде  Күнді  бір рет айналып шығады. Оның табиғи серігі – Ай, Жерді 384000 км орташа қашықтықта айналады.

26 слайд
Кейбір жеміс- жидектердің пішіндері шар тәрізді болады.