Ашық сабақ Электр өрісіндегі өткізгіштер мен диэлектриктер 10 сынып

1 слайд
№ 103 ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕБІ ФИЗИКА ПӘНІНІҢ МҰҒАЛІМІ БЕКБОСЫНОВА БАХЫТ НУРМАХАНОВНА АШЫҚ САБАҚ ЭЛЕКТР ӨРІСІНДЕГІ ӨТКІЗГІШТЕР МЕН ДИЭЛЕКТРИКТЕР Оқу мақсаты: 10.3.1.7 - диэлектриктердегі поляризация құбылысы мен өткізгіштердегі электростатикалық индукция құбылысына салыстырмалы талдау жасау

2 слайд
№ 103 ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕБІ ФИЗИКА ПӘНІНІҢ МҰҒАЛІМІ БЕКБОСЫНОВА БАХЫТ НУРМАХАНОВНА АШЫҚ САБАҚ  Сабақ тақырыбы: Электр өрісіндегі өткізгіштер мен диэлектриктер  Оқу мақсаты: 10.3.1.7 - диэлектриктердегі поляризация құбылысы мен өткізгіштердегі электростатикалық индукция құбылысына салыстырмалы талдау жасау  Сабақтың мақсаты: ( саралап оқытуды ойластыру):  Барлық оқушы: Электр өрісіндегі өткізгіштер мен диэлектриктер жайлы мағлұмат алады  Көпшілік оқушы: Электр өрісіндегі өткізгіштер мен диэлектриктерді формулалар арқылы өрнектеуді үйренеді  Кейбір оқушылар: Тақырыпқа қатысты формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге үйренеді

3 слайд
АМАНДАСУ. “СЕРПІЛГЕН САУАЛ”- ӘДІСІ АРҚЫЛЫ ҮЙ ТАПСЫРМАСЫН ТЕКСЕРУ.  Сәлеметсіздерме балалар! Оқушыларды түгендеу.  (1тапсырма) Серпілген сауал Өткен тақырыпты тексеру.  А ) Физикалық диктант.  1) Біртекті электр өрісі кезіндегі жұмыстың формуласы:  2) Оң және теріс зарядтар атауы ...  3) Электр өрісі күштерінің жұмысы нөлге тең, егер ...  4) Жұмысы жолдың пішініне тәуелсіз болатын өріс ...  5) зарядтал,ан денеден шексіз алыста орналасқан нүктедегі зарядтың потенциалдық энергиясы         Б) Сәйкестігін тап  1.Электрон заряды                А. Тебіледі  2.Кулон заңы                      В.Теріс                                               3.Аттас зарядтар                  С. 1А*с  4.1Кл.                                      Д. E=F/q  5. Өріс кернеулігі                  Е.F=k*qq/r   

4 слайд
(1ТАПСЫРМА) СЕРПІЛГЕН САУАЛ ЖАУАПТАРЫ  (1тапсырма) Серпілген сауал Өткен тақырыпты тексеру.  А) Физикалық диктант.  1) Біртекті электр өрісі кезіндегі жұмыстың формуласы: (А=qEL)  2) Оң және теріс зарядтар атауы ... (протон, электрон)  3) Электр өрісі күштерінің жұмысы нөлге тең, егер ... (контур тұйықталған болса)  4) Жұмысы жолдың пішініне тәуелсіз болатын өріс ... (потенциалдық)  5) зарядтал,ан денеден шексіз алыста орналасқан нүктедегі зарядтың потенциалдық энергиясы W ∞ =O         Б) Сәйкестігін тап  1.Электрон заряды                А. Теріс  2.Кулон заңы                В.F=k*qq/r                                                              3.Аттас зарядтар                    С. Тебіледі  4.1Кл.                                     Д. 1А*с  5. Өріс кернеулігі                   Г.   E=F/q

5 слайд
(2ТАПСЫРМА ) МАҒЫНАНЫ ТАНУ ЖАҢА САБАҚ.  Видео көру арқылы сабақ тақырыбын ашып, түсінеді. Саралап, талдайды.  Өткізгіш электр өрісіне тап болған кезде, ол бір жақ шетінде оң заряд, ал екінші жақ шетінде шамасы жағынан дәл осындай теріс заряд пайда болатындай түрде электрленеді. Мұндай электрлену электростатикалық индукция деп аталады.  Өткізгіштегі зарядтардың тепе-теңдігі кезінде оның барлық нүктелерінің потенциалдары бірдей.  Өткізгіштің қандай жолман электрленгеніне тәуелсіз, зарядтардың тепе- теңдігі кезінде өткізгіштің ішінде өріс болмайды, ал өткізгіштің барлық нүктелерінің потенциалдары бірдей.  Осы кезде электренген өткізгіштің сыртында өріс бар және кернеулік сызықтары өткізгіштің бетіне перпендикуляр.  Ендеше өткізгіштегі зарядтардың тепе-теңдігі орныққан бет эквипотенциал бет болып табылады.  Электр индукция құбылысын тұңғыш зерттеген ХVIII ғасырда орыс ғалымы Ф.У.Элинус зерттеген.  Электр зарядтарының өткізгіштің сыртқы бетінде орналасатынын тұңғыш рет Кавендиш дәлелдеді.

6 слайд
Т ҮСІНІКТЕМЕ  Токты өткізуіне байланысты денелерді 3-ке бөлуге болады:  Өткізгіштер деп – еркін заряд тасымалдаушылары, яғни дененің барлық көлемінде қозғала алатын зарядталған бөлшектері бар заттарды немесе ортаны айтамыз. Бұндай денелер токты жақсы өткізеді. (Металлдар, адамдар мен жануарлардың денелері, ылғалды жер, тұздар мен қышқылдардың судағы ерітіндісі, газдар, вакуум және т.б.)  Диэлектриктер еркін заряд тасымалдаушылары, яғни дененің барлық көлемінде қозғала алатын зарядталған бөлшектері жоқ заттарды айтамыз. Сондықтан диэлектриктер токты өткізбейді . (Фарфор, шыны, янтарь, резеңке, пластмасса, газдар, ағаш, капрон және т.б)  Жартылайөткізгіштер деп меншікті кедергісі өткізгіштерден аз, ал диэлектриктерден көп болатын заттарды айтамыз. (бор, көміртек, кремний, мышяк, германий, сурьма және т.б.)

7 слайд
(3 ТАПСЫРМА) ЕРКІН ӘҢГІМЕ  -Дәптерді ашып, бүгінгі күн мен сабақ тақырыбын жазыныздар:  « Электр өрісіндегі өткізгіштер мен диэлектриктер »  - Бүгінгі сабақты меңгерген соң, диэлектриктердегі поляризация құбылысы мен өткізгіштердегі электростатикалық индукция құбылысын сипаттай алатын боласыңдар.     Теориялық материал     Оқулықты ашыңдар:  Физика, 10 сынып Кронгарт Б. §55,56, 36-40 бет  Оқып, мына аталған сұрақтарға қысқаша конспект жазыңдар    Жоғары деңгей дағдыларын дамытуға арналған тапсырмалар:  1. Қай кезде өткізгіштің ішінде өріс болмайды?  2. Электр зарядтарының өткізгіштің сыртқы бетінде орналасатынын дәлелдеген кім?  3. Өткізгіштің қай жерлерінде зарядтың тығыздығы жоғары?  4. Электр тогын өткізбейтін зат.  5. Диэлектриктердің неше түрі бар және оларды атаңыз?  6. Диэлектрлік өтімділіктің формуласын жазыңыз.  7. Сыртқы электр өрісі жоқ болғанда, өткізгіштегі еркін зарядталған бөлшектер өздерін қалай ұстайды?  8. Сыртқы электр өрісіне түскенде өткізгіштерде не болады?  9. Өткізгіштің ішіндегі электр өрісінің кернеулігі  а) зарядталған; ә) зарядсыз, бірақ сыртқы электр өрісінде тұрғанда неге тең?

8 слайд
ОЙЛАН – ЖҰПТАС – БӨЛІС ( 4 ТАПСЫРМА) ЕСЕПТЕР ШЫҒАРУ.  Практикалық материал  1. Электр өрісінің қайсыбір нүктесіне енгізілген 0,33*10 -7 Кл зарядқа 1*10 -5 Н күш әсер етеді. Өрістің осы нүктедегі кернеулігін табыңдар?  2. Электр өрісінің кернеулігі 2кВ/м – ге тең нүктеде орналасқан 12 нКл зарядқа қандай күш әсер етеді?  3. Өрістің қандай да бір нүктесінде, 2нКл зарядқа 0,4мкН күш әсер етеді. Өрістің осы нүктесіндегі кернеулікті табыңдар?  4. 3*10 -8 Кл заряд кернеулігі 6*10 4 Н/Кл –ға тең өріс нүктесіне орналастырылған. Зарядқа әсер ететін күш қандай?  5. Өрістің 5*10 -9 Кл зарядқа 3*10 -4 Н күш әсер ететіндей нүктісіндегі кернеулігін табыңдар. Егер қарастырып нүкті зарядтан 100мм қашықтықта болса, өрісті тудыратын зарядтың шамасы қандай болады? Орта - ауа  6. Зарядтан 9 және 18 см қашықтықтағы нүктелерде орналасқан 36нКл заряд өрісінің кернеулігін табыңдар.  7. Жер бетіндегі өріс кернеулігі 130 Н/Кл. Өрісті жердің заряды тудырады деп, сол зарядтың шамасын есептеп шығарыңдар?  8. Кернеулігі 10кВ/м өрістегі электрон қандай үдеумен қозғалады?  9. Әрқайсысы 0,1мкКл зарядтар бір бірінен 6 см қашықтықта орналастырылған. Зарядтардың әрқайсысынан 5 см қашықтықтағы нүктенің өріс кернеулігін табу керек. Есепті: а/ екі оң заряд үшін; б/ бір заряд оң, екіншісі теріс жағдайлар үшін шығару керек .

9 слайд
ОЙЛАН – ЖҰПТАС – БӨЛІС ( 4 ТАПСЫРМА) ЖАУАПТАРЫ

10 слайд

11 слайд
СҰРАҚТАР ШЕҢБЕРІ (5 ТАПСЫРМА) ЖАҢА ТАҚЫРЫПТЫ БЕКІТУ  Төменде көрсетілген заттардың қайсысы артық :  Темір  Резеңке  Ағаш  Жібек  Диэлектрикті электростатикалық өріске орналастырып, одан кейін оны екі бөлікке бөлді. Алынған бөліктер қандай?  Әр аттас зарядталған  Аттас зарядталған  Бейтарап  Жауап беру мүмкін емес  Вакуумдағы электр өрісінің кернеулігі 20 кН/Кл. Осы өрістің диэлектрлік өтімділігі 2-ге тең керосиндегі кернеулігі қандай ?  1000 Н/Кл  10000 Н/Кл  20000 Н/Кл  40000 Н/Кл   

12 слайд
СҰРАҚТАР ШЕҢБЕРІ (5 ТАПСЫРМА) ЖАҢА ТАҚЫРЫПТЫ БЕКІТУ  Біз өткізгіш деп нені түсінеміз?  Сыртқы электр өрісі жоқ болғанда, өткізгіштегі еркін зарядты бөлшектер өздерін қалай ұстайды?  Сыртқы электр өрісіне түскенде өткізгіштерде не болады?  Өткізгіштің ішіндегі электр өрісінің кернеулігі а) зарядталған; ә) зарядсыз, бірақ сыртқы электр өрісінде тұрған неге тең?  Электростатикалық индукция қандай құбылыс?  Өткізгіштер бетіндегі зарядтардың таралу сипаты қандай? Оның сипаты неге тәуелді?

13 слайд
Электр өрісіндегі өткізгіштер мен диэлектриктер Ағылшын тілінде Қазақ тілінде Орыс тілінде Conductor Өткізгіш Проводник Dielectric Диэлектрик Диэлектрик Dipole Диполь Диполь Polar dielectric Полярлы диэлектрик Полярный диэлектрик Non-polar dielectric Полярсыз диэлектрик Неполярный диэлектрик Polarization of a dielectric Диэлектриктің полярлануы Поляризация диэлектрика

14 слайд
ҮЙ ЖҰМЫСЫ: §54,55 ЭЛЕКТР ӨРІСІНДЕГІ ӨТКІЗГІШТЕР МЕН ДИЭЛЕКТРИКТЕР ТАҚЫРЫБЫН ОҚУ, БІЛІМ ЛЭНД ТАПСЫРМАЛАРЫН ОРЫНДАУ.

15 слайд
ДЕСКРИПТОР ЛАР Тапсырма № Критерийдің сипаттамасы Балл Тапсырма №1 Серпілген сауал   Сұрақтарға жауап беріп, сәйкестендіру тапсырмасын орындаған   2 Тапсырма №2 Мағынаны тану   Сабақтың күні мен тақырыбы жазылған. Видео көру арқылы сабақ тақырыбын ашып, түсінеді. Саралап, талдайды.   2   Тапсырма№3 Еркін әңгіме Жоғары деңгей дағдыларын дамытуға арналған тапсырмалар.   Сұрақтарға жазбаша жауап берген. Тақырыпты дәптерге қысқаша конспекталау.   6 Тапсырма№4 Ойлан – жұптас – бөліс Есептер шығару.   Тақырып бойынша берілген деңгейлік есептерді шығарады     15 Тапсырма№5 Сұрақтар шеңбері Жаңа тақырыпты бекіту   Қосымша сұрақтар мен тест тапсырмаларын орындайды. 5

16 слайд
РЕФЛЕКСИ ЯЛ ЫҚ - ҚОРЫТЫНДЫЛ АУ Кері байланыс -Бүгін сабақ маған ұнады, себебі мен....................... үйрендім. -Маған........................................................ қиын болып көрінді. -Мен енді ......................................................... үйренгім келедіВставка рисунка