Ашық сабақ. Е.Үсенов. "Қосбасар"

1 слайд
Шиелі ауданының Өнер мектебі Ермұрат Үсенов «Қосбасар – ІІ түрі» Домбыра сыныбы мұғалімі: Ибадуллаева Фатима Өтепбергенқызы 1-сынып оқушысы: Мархабат Айзере 2020-2021 оқу жылы

1 слайд

2 слайд
Сабақтың тақырыбы: Ермұрат Үсенов «Қосбасар - ІІ түрі» шығармасы Сабақтың мақсаты: а)Білімділігі: Композитор Е.Үсенов өмрі жайлы түсінік беру, шығармашылығымен таныстыру, шығарманың орындалу тәсілдерін меңгерту, күрделі қағыс түрлерін, әдіс-амалдарын, ерекшеліктерін үйрету. ә)Дамытушылығы: Е.Үсенов шығармаларын білу, мазмұнын түсініп ойнау, шеберлік деңгейін дамыту, фортепианоның сүйемелдеуімен орындау әдісін дамыту. б)Тәрбиелігі: Шығарманы түсініп орындауға тәрбиелеу, оқушыны әсемдікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу, өнерді қастерлей білуге тәрбиелеу. Сабақтың түрі: Жаңа сабақ Әдісі: Әңгімелесу, сұрақ – жауап. Сабақтың көрнекілігі: Домбыра аспабы, пианино аспабы, ноталар, буклеттер, кітаптар, қолдан жасалған көрнекіліктер, ноутбук.

2 слайд

3 слайд
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі. ІІ.Үй тапсырмасын сұрау. ІІІ. Үй тапсырмасын бекіту. ІҮ. Жаңа сабақ . Ү. Қорытынды. ҮІ. Бағалау. ҮІІ. Үйге тапсырма. .

3 слайд

4 слайд
І. Ұйымдастыру кезеңі. а)Оқушы назарын сабаққа аудару, оқу құралы домбыра аспабын саздау, оқушының дұрыс отыруын қадағалау. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. а)Жаттығулар орындату, гамма: до мажор,соль мажор әр түрлі штрихтармен (қағыстармен) тарту,түсінік беру. ә)Қазанғаптың «Шыны аяқ» күйі б) «Ты канава» орыс халық әні

4 слайд

5 слайд

5 слайд

6 слайд
Қазанғап Тілепбергенұлы 1854 жылы Арал көлінің жағасы, Құланды түбегінің Ақбауыр деген жерінде дүниеге келген. 1927 жылы сол Ақбауыр маңы, Айшуақ ауылынан топырақ бұйырады. Шыққан тегі - Ұлы жүз құрамындағы байырғы тайпаларының бірі - Шанышқылы.

6 слайд

7 слайд
Қазанғап - қазақтың әйгілі күйші - композиторы. Бойы өсіп, бұғанасы қатып үлгермей - ақ Қазанғаптың маңдайына қойшылық өмір бұйырған. Қой соңында өткізген он жылда ол домбыраны жан серігі етіп, өзінің сезім – түйсігін күй тілінде сыртқа шығаруды машық етеді. Содан оң - солын тани бастағанда күйге біржола өмірін арнамақ болып, әке - шешесінен рұқсат алады. Доңызтау - Аққолқада – Төреш, Бесқалада – Орынбай, Құрманияз, Орынборда – Үсен төре сияқты әйгілі домбырашылармен кездеседі. Арал алабын, Үстірт, Маңғыстау аймағын, Ақтөбе, Ырғыз, Қостанай, Троицк, Орынбор төңірегін шарлап, ел ішіндегі күй сарындарын көкірегіне армансыз сіңіреді. Небір додалы күй сайыстарына түсіп, өнерін шыңдайды. Мұның бәрі Қазанғап бойындағы тегеурінді дарынның жарқырай көрінуіне, шабыт тұғыры болуына себепші болады.

7 слайд

8 слайд
Қазанғап эпикалық күйші. Оның күйлері қазақтың өткеніне де, бүгініне де, болашағына да терең бойлайды. Қазанғап күйлері халық тарихының артта қалған алмағайып кезеңі туралы жырланады. Қазанғап күйші - композитор, эпикалық күйші, өм i рд i ң мән i мен сән i туралы, бүг i ні мен болашақтың қамы туралы таусыла толғанған күйшілердің бірі. Қазақтың ұлттық аспабы қоңыр домбыраның қос ішегінен қонырлаған қоныр үн, сыры терең сырлы дүниенің сырын шертуден жалықпай келеді

8 слайд

9 слайд
«Шыны аяқ» күйінің шығу тарихы Қазанғап бірде жолаушылап жүріп көптен бері көріспеген Үсен төренің үйіне келеді. Үсен төреде төрге шығарып, әңгімелесіп, домбыра тарқызады. Қазанғап күй тартып отырғанымен жолдан шаршап шөлдеп келгесін шәй ішкісі келіп шәй құйып отырған әйелге қолын сілтеп отырады. Бірақ әйел ештеңе түсінбей күйге елітіп отыра береді. Күйді ойнап болған соң Үсен төре «бұл қандай күй?» деп сұрайды. Сонда Қазанғап бұл күйдің атын әлі қоймадым депті. Сол кезде манадан күй тыңдап отырған Үсен төре күйшінің қол сермегенін түсініп отырып, «Мына күйдің аты Шыныаяқ тастар болсын, себебі сен қолыңды шыныаяққа қайта-қайта сермеп шәй сұрадың мұны келін түсінбеді» дейді. Қазанғапта бұған келісіп, күйдің атын «Шыныаяқ тастар» деп атапты.

9 слайд

10 слайд
Халық әні немесе халық күйі деп, әуел баста белгілі бір автор ән немесе күй шығарады да , бертін келе халық бірінен бірі үйреніп, ұрпақтан ұрпаққа таралады, бірақ ол әннің немесе күйдің әуел бастағы авторы ұмыт қалады да, орындаушы оны халық әні немесе халық күйі деп атап кетеді. Міне осыдан кейін ел арасында халық күйі немесе халық әні деген ұғым қалыптасқан.

10 слайд

11 слайд
Айтылуы (итальянша) Жазылуы (таңбасы) Мағынасы (қазақша) Форте f қатты, күшті Пиано p ақырын, жай Меццо-форте mf орташа күшпен Меццо-пиано mp ақырын Фортиссимо ff өте күшті, қатты Пианиссимо pp өте ақырын, жай Крещендо < бірте-бірте күшейте Деминуэндо > бірте-бірте жайлата Сфорцандо sf кенеттен күшейтіпДИНАМИКАЛЫҚ БЕЛГІЛЕР

11 слайд

12 слайд
Фортепиано сүйемелдеуімен домбырада шығарма орындау. Домбыра тарту өнерінің бір саласы – фортепианоның сүйемелдеуімен дүние жүзі халықтарының ән-биін, профессионал композиторлардың шығармаларын орындау. Бұл домбырашының басқа елдердің музыка мәдениетімен жақын танысуына, ой – өрісінің жан – жақты дамып, әр түрлі музыка аспаптарының орындаушылық ерекшеліктерінен хабардар болуына зор ықпал етеді. Домбырашыны фортепианомен, баян, ансамбль, оркестрмен қостау сүйемелдеу (аккомпанемент) деп аталады. Сүйемелдеушіні концертмейстер (неміс тілінен аударғанда сүйемелдеуші) деп атайды.

12 слайд

13 слайд
ІІІ.Үй тапсырмасын бекіту: Үй тапсырмасын тексеру үйге берілген күй шығармаларын тартқызып, қате жіберген жерлерімен жұмыс жасау, түсінбеген жерлерін түсіндіріп бекітеміз.

13 слайд

14 слайд
ІҮ. Жаңа сабақ. Ермұрат Үсенов (1952 жылы Райымбек ауданында, Қарқараның жайлауы Талды ауылында дүниеге келген) — композитор, республикалық композиторлар конкурсының 3 дүркін лауреаты. Қазақстан Композиторлар Одағының мүшесі. 1977 жылы Құрманғазы атындағы мемлекеттік консерваториясын бітірген. Еңбек жолын Жезқазған музыка училищесінде оқытушы болып бастады. Мұнда өзінің алғашқы музыкалық шығармаларын жазды. 1981 жылы Н.Тілендиев жетекшілік еткен "Отырар сазы" фольклорлық- этнографиялык ансамблінің құрамына қабылданды. 1990-94 жылдары Алматы музыка училищесінде, қазір Астанадағы Қазақ ұлттық музыкалық академиясыны ң кафедра меңгерушісі .

14 слайд

15 слайд
Қосбасар ІІ түрі Шығарма соль мажор тональдігінде орындалады, кілттік белгісі: фа диез, өлшемі: ; . 38такт , үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде әуелі сүйемелдеуші төрт такт орындайды, содан соң домбырашы қосылады. Әуен жеке ішекте шертіліп орындалады, қос ішекте қағыспен де орындалады. Екінші бөлім орта буында орындалады, қос ішектк қағыспен арасында жеке ішекте шертіліп орындалады, саға бөлімде дамиды. Үшінші бөлім үстіңгі ішекте мелодия жеке ішекте орындалып басталады да орта буында әуен дами түседі. Шығарманың соңы бірінші бөлімін қайталайды да аяқталады. Динамикалық белгілер : f, p, mp, mf, крещендо, диминуэндо кездеседі.

15 слайд

16 слайд

16 слайд

17 слайд

17 слайд

18 слайд
Ү. Қорытынды. . Қ А Т Т Ы П И А Н О К О Н Ц Е Р Т М Е Й С Т Е Р Б Е М О Л Ь Қ А З А Н Ғ А П П И А Н И С С И М О Х А Л Ы Қ Р

18 слайд

19 слайд
1.Форте динамикалық белгісінің мағынасы? (Қатты) 2.Ақырын, жәй динамикалық белгісінің айтылуы? (Пиано) 3.Домбырашыны фортепианомен сүйемелдеуші қалай аталады? (концертмейстер) 4. Дыбысты жарты тон ға төмендететін альтерациялық белгі? (бемоль) 5. «Шыныаяқ» күйінің авторы? (Қазанғап) 6. Өте ақырын, жәй динамикалық белгісінің атау қандай? (Пианиссимо) 7.Авторы ұмыт қалған күйлерді қалай атаймыз? (Халық) 8.Кенеттен күшейтетін динамикалық белгі? (Сфорцандо)

19 слайд

20 слайд
« INSERT » әдісі БІЛЕМІН   БІЛДІМ    БІЛГІМ КЕЛЕДІ                        

20 слайд

21 слайд
« INSERT » әдісі БІЛЕМІН   БІЛДІМ    БІЛГІМ КЕЛЕДІ                        

21 слайд

22 слайд

22 слайд

23 слайд
ҮІ. Бағалау.

23 слайд

24 слайд
ҮІІ. Үйге тапсырма. Шығармаға дайындалу, жаттау.. Күйге дайындалу, үйретілген бөлімін асықпай санап отырып дайындалу, ырғақты дұрыс алып үйрену, жаттау. Динамикалық белгілерді жатқа білу. .

24 слайд

25 слайд
Қолданылған әдебиеттер : 1 . «Домбыра үйрену мектебі» А. Жайымов ,С. Бүркітов , Б. Ысқақов. 2 . «Құрманғазы» А . Жұбанов 2006 ж. 3. «Шығарма нотасы » Н. Тілендиев, Қ. Тасбергенов. 4. «Домбыраға арналған гаммалар мен арпеджиолар» жинағы. 5. «Домбыраға арналған хрестоматия» Қ. Мұхитов, Қ. Досымжанов.

25 слайд