Барсакелмес қорығы

1 слайд
Әлімжанова Ақпейіл 6 а сынып

1 слайд

2 слайд
Арал аудандық білім бөлімі №177 орта мектеп Автор: Әлімжанова Ақпейіл Тақырыбы: “Барсакелмес қорығы” Жоба жетекшісі: С.Даурбаева Сексеуіл кенті 2018 жыл

2 слайд

3 слайд
БАРСАКЕЛМЕС ҚОРЫҒЫ Мақсаты: Қорықтың тарихын зерттей отырып, жан – жақты түрде насихаттау. Міндеті: Барсакелмес қорығының шығу тарихын болашақ ұрпақ санасына ұғындыру.

3 слайд

4 слайд
Мазмұны Кіріспе Негізгі бөлім   1.Тарихы жайлы   2.Ғылыми жұмыстар   3.Табиғи қоры   4.Табиғи қоры   5.Қорық жайында түсірі лген фильм   Қорытынды бөлім “Өткеніміз өнеге , күткеніміз келешек” Тіркемелер Пайдаланылған әдебиеттер Жетекші аннотациясы

4 слайд

5 слайд

5 слайд

6 слайд

6 слайд

7 слайд

7 слайд

8 слайд
Әдебиетке шолу Арал өңірі тұрғындары арасында Барсакелмес төңірегінде аңыздар көп. Солардың бірі былай баян етіледі. Баяғыда осы маңайда тұратын тайпалар арасында жаугершілікке тыйым болмай бара жатқаннан кейін Ләтпай деген кісі бастаған ру адамдары құлақ естіп, көз көрмеген алыс жаққа кетіп қалуға қам жасайды. Сонда бұларға теңіздің қақ ортасындағы суы тұщы, шалғыны шүйгін, балығы мол, алуан түрлі аң-құсы бар, сексеуілі қалың ғажайып аралға өтіп кетуді ұсынушылар табылады. Бұлар мұз қатқанда күзер жасап, соның үстімен аралдың төріне жетіп алмақ болады. Сол мақсатта Изенді ондағы табиғатты ақ жартас түбін паналап, шолпанның тууын күтіп отырғандарында, олар жаққан оттың маңайына жыртық шапанды, тесік тымақты бір ақсақал келіп, Ләтпайға қарап: “Ол аралдан қорықпаңдар, онда зұлымдық жоқ, қасқыр жоқ, адамдар жоқ. Аралда табиғатты сақтасаңдар, бақытты да ұзақ өмір сүресіңдер. Ұрпақтарың ештеңеден  зәрулік көрмейді. Мыңғырған мал болады. Аң-құсты өлтірмеңдер. Аққуларға тимеңдер”, – дейді. .Осыны айтқан қария заматында қараңғылық қойнауына сүңгіп жоқ болады. Ләтпай оның   Қыдыр  екенін іштей сезеді. Ал, төбеден шолпан көрінген сәтте тайпа түгел орнынан қозғалып, мұзды көпір — күзердің үстімен тізбектеліп жүріп өтіп, аралдың қойнауына барып түседі. Қысты осы аралда жақсы өткізген Ләтпайдың жұрты көктемге қарай тойына бастайды.   Қыдыр атаның  айтқандары айдай келіп, көп ұзамай олар байи бастайды. Осы ұзақ аңыздың ақыры аралдағы ағайынның жылдардың жылы баяғы қарияның өсиетін естерінен тарс шығарып, сексеуілді отап, аң-құсты қырып, аққуға ауыз сала бастауы салдарынан бір түнде маңайды түгел ордалы   жыланның   жалмауымен аяқталады. Аңыз бойынша сол қырғыннан сегіз жасар бала ғана аман қалыпты.

8 слайд

9 слайд
Тарихы жайлы Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы Арал теңізінің ортасындағы осы аттас жерде алғаш 1929 жылы қорғалым ретінде пайда болса, 1939 жылдың 10 желтоқсанынан бері өзіне лайық статусқа ие.  Көлемі 160 795   га Құрылған 1939  жылдың  желтоқсанның 10 Ол 1929 жылы тапсырма берушi сияқты негiзделдi. Ал 1939 жылға 10 желтоқсан күні мемлекеттiк қорықтың мәртебесiн алды. Теңіздің құрғауына байланысты судың тұздылығы нормасынан шектен шықты. Тұщы судың жоқтығы малдың өмір сүруін қиындатады. 1982 – 1991 жылдар аралығында 260 астам құландар республиканың басқа қорықтарына ауыстырылған. 137 бастардағы жемiсi қалған 50 ерекшерек қиырлар. Қазіргі таңда жылдық қорытынды бойынша құлансаны 20-25 басқа көбейді. Барсакелмес қорығында флора және фаунаның сирек кездесетін түрі бар. Балықтар саны жылдан жылға өсуде. Жуырда Қорқыт ата атындағы мемлекеттік университеттің ғалымдары студенттермен бірлесіп экономика,экология және ботаниканы жаңартуда. Қорық бай кiтапхананы арқасында өз оқырмандары және оны табады жануартану және өсiмдiктануды табиғи лабораторияға айналып кетедi. Бүгінгі күннің басты мәселесі: 100-150 000 га және 400 000 га жерді сақтап, өсімдіктерді көбейту. Барсакелмес – республикадағы 9 қорықтың ішіндегі ең ерекшесі және оның өркендеуіне барлық қазақстандықтар қызығуы керек.

9 слайд

10 слайд
Ғылыми жұмыстар 1965 жылға дейін Барсакелмес қорығының ғылыми бөлімінде екі қызметкер жұмыс істеп келсе, қазір мұнда бес адам жұмыс істейді.Оның төртеуі ғылыми қызметкерде , тек біреуі ғана лаборант.Ғылыми бөлімнің қызметкерлері зерттеуді негізіненн екі бағытта жзүргізеді.Бір тобы мұндағы хайуанаттардың тіршілік жағдайы жан- жақты зерттеумен шұғылданса, екінші тобы – азық қорын , жайылым шөбінің құрамын анықтау жұмыстарымен айналысады.Қорықтың ғылыми бөлімінің меңгерушісі В.В.Жевнеров «Барсакелмес аралында таралған қарақұйрықтың экологиясы» деген тақырыпта зерттеу жұмыстарын жүргізіп келеді.Бұл жұмысқа Қазақ ССР Ғылым академиясының корреспондент – мүшесі, биология ғылымының докторы А.А.Слудский басшылық еткен.Мұнда қазіргі уақытта өте сирек кездесетін қарақұйрық сияқты тамаша шөл хайуанаттарының биологиялық ерекшеліктері, тіршілік жағдайы , жаңа ортаға бейімделуі терең зерттеледі.

10 слайд

11 слайд
Табиғи қоры Бүгінде құрылғанына жетпіс жылға жуық уақыт болған Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы осындай жаратқанның өзі жарқыратып жасап берген жалпақ жайуаттан жай тапқан. Қорықта бүгінде өсімдіктің 165 түрі өседі. Олардың арасында бұйырғын, жусан, адыраспан, рауғаш, итсигек, сексеуіл  секілді сортаң шөптер бар. Жануарлар әлемінен құлан, ақбөкен, қарақұйрық, ор қоян сынды арал табиғатына бейім хайуанаттар түрлері кездеседі. Заманында еліміздің жазық даласында зыр қағып жүрген “қазақ құланы” деп аталған аң да болыпты. Оның ең соңғы тұяғы 1936  жылы оспадар оқтың құрбаны болғанға ұқсайды. Сосын 1953 жылдың қысында Түркіменстанның  Бадхыз мемлекеттік қорығынан 14 құлан жеткізілді. Әкелінген жануарлар жаңа мекенді бірден жерсініп, ұрпақ жая бастады. Қорықта ұлы көш басталған 1982 жылға дейін олардың саны 300-ге жеткен екен. Өкінішке қарай, 1997-1999 жылдары Барсакелместің арал болудан қалып, тұщы су көздерінің жоғалуы бұл жануарлардың жарамдыларын түгел басқа жақтарға жөнелтуге мәжбүр етті. Сол уақыттан бастап бұл жерден ұзын-саны 250 қаралы құлан көшіріліп әкетіліп, негізгі бөлігі Алматы маңындағы Алтынемел ұлттық паркіне жіберілсе, тағы бір тобы Маңғыстау маңындағы Үстірт жоталарына аттандырылды.

11 слайд

12 слайд
Қорық жайында түсірілген фильм Қорық жайында түсірілген “Құландар аралы” деректі фильмі 2004 жылы Ташкентте өткен кинофестивальда 110-нан астам қатысушылардың арасынан жүлделі үшінші орынды жеңіп алды. Биыл сондай тағы бір деректі фильм түсірілу үстінде. Бұдан бөлек,  Алматы қаласындағы Ботаника және зоология институтымен,   Қорқыт Ата атындағы Қызылордамемлекеттік университетімен бірлескен ғылыми жұмыстар қолға алынуда. Қорық қызметкерлері Қырғызстан,  Ресей   және Германия мемлекеттерінде халықаралық семинарларға қатысып қайтты. Сондай- ақ,  Барсакелмес қорығында халықаралық деңгейде үш ғылыми  семинар өткізілді. Биылғы жылы  БҰҰ резидент-үйлестірушісі Т.С.Кертешовтің басшылығымен “Солтүстік Аралдың  сулы-батпақты өңіріндегі тіршілік әлемін сақтау” атты тақырыпта семинар ұйымдастырылмақшы.

12 слайд

13 слайд
ІЗДЕНІС СӘТТЕР

13 слайд

14 слайд
ІЗДЕНІС СӘТТЕР

14 слайд

15 слайд
Жетекші аннотациясы Жас зерттеуші Ақпейілдің Барсакелмес қорығының тарихын зерттеу барысында, өз   ауданының ең қорғалатын аймақтарына деген көзқарасын көруге болады.Ақпейілдің   жұмыс барысында көп іздеңгені көрініп тұр. Аудандық Барсакелмес мемлекеттік табиғи   қорының орталығына барып , мәліметтер жинақтауы , сондағы мамандармен сұхбат алуы ,   Арал аудандық Оқушылар Үйінде ресурстық орталық ашылу салтанатына қатысып ,   «Барсакелмес» мемлекеттік табиғи қорығы мекемесінің ғимаратында болған «Жасыл   экономика – біздің болашағымыз!» атты семинарға қатысуы ізденімпаздық қасиетін   айқындай түседі. Ақпейілдің жазу стилі , ойлау қабілеті , жас ерекшелігіне сәйкес келеді. Жас зерттеуші   келешекте бұл жұмысты әрі қарай жүргізіп , әкімшілік тарапынан қолдау тапса, әлі де   құпия жатқан мәліметтердің сырларын ашады деп сенемін.      

15 слайд

16 слайд
Ұсыныс 1.Мен Барсакелмес қорығын жан-жақты білуге қызығушылық таныттым.Осы қорыққа байланысты көпшілікетің назарын аударатындай фильм түсірілсе. 2.Бұл зерттеу жұмысын әрі қарай жалғастыру мақсатында Барсакелмес қорығын өз көзіммен көруді армандаймын.

16 слайд

17 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер 1.«Сыр елі»Қызылорда обылысы энциклопедиясы.Алматы 2005ж.   2.«Остров куланов» Муса Исаевич Исмагилов 1973ж.   3.«Арал» Алматы 2003ж   4.«Әлем таныған арал» Жұмабай Жақып 2009ж   5.Толқын газеті 9.01.2018ж 6.«Нұржан» жураналы №1 қаңтар 2017ж   7.«Арал» Қ.Атабай, Қ.Бақытжан 2003ж   8.«Қызылорда обылысының жануарлары» О.Айдаров 2013ж   9.«Балаларға дала экожүйесі туралы» А.Мырзабаев 2010   10.«Қызылорда обылысының географиясы» 2013ж  

17 слайд

18 слайд
Біз өз тарихымызды өзгелер тұрмақ, өзімізге де толық таныта алмай келе жатқан халықпыз.Зерттемесек жазбасақ, жарияламасақ кім не деп таниды? Н.Ә.Назарбаев

18 слайд