Биология 9-сынып Тірі ағзалардың зат алмасуындағы азотты қалдықтар тұралы слайд

1 слайд
Тірі ағзалардың зат алмасуындағы азотты қалдықтар

1 слайд

2 слайд
Кіріспе Бұл презентация құрлықта, шөлде, тұщы және тұзды суларда тіршілік ететін тірі ағзалардың зат алмасуының соңғы өнімдеріне, атап айтқанда, азоты бар органикалық заттардың ыдырау өнімдері: аммиак, несепнәр, несеп қышқылына арналған. Әр түрлі тіршілік орталарындағы ағзалардың азотты қалдықтарды шығару жолдарына, олардың экологиялық маңызына тоқталамыз.

2 слайд

3 слайд

3 слайд

4 слайд
Аммиактың түзілуі және шығарылуы •Аммиак - азотты зат алмасудың улы өнімі. •Балықтар мен суда тіршілік ететін басқа да жануарлар аммиакты тікелей суға шығарады. •Аммиактың судағы концентрациясы төмен болуы керек, себебі ол улы. •Сулы ортада тіршілік ететін ағзалардың аммиакты шығаруы энергияны үнемдеуге мүмкіндік береді. •Аммиактың улылығына байланысты оны көп мөлшерде жинақтау мүмкін емес.

4 слайд

5 слайд

5 слайд

6 слайд
Несепнәрдің түзілуі және шығарылуы •Несепнәр - аммиактан бауырда түзілетін аз улы қосылыс. •Сүтқоректілер, қос мекенділер және кейбір балықтар несепнәрді негізгі азотты қалдық ретінде шығарады. •Несепнәр бүйрек арқылы шығарылады. •Несепнәрдің түзілуі энергия жұмсауды талап етеді, бірақ ол аммиакқа қарағанда аз улы. •Несепнәрдің концентрациясы жоғары болуы мүмкін.

6 слайд

7 слайд

7 слайд

8 слайд
Несеп қышқылының түзілуі және шығарылуы •Несеп қышқылы - құрғақ жерде тіршілік ететін жануарлардағы (құстар, рептилиялар) негізгі азотты қалдық. •Несеп қышқылы суда нашар ериді және кристалдар түрінде шығарылады. •Несеп қышқылының түзілуі энергия жұмсауды талап етеді, бірақ ол судың аз шығындалуын қамтамасыз етеді. •Бұл суды үнемдеуге маңызды бейімделу, әсіресе шөлді аймақтарда. •Несеп қышқылының шығарылуы аз суды қажет етеді.

8 слайд

9 слайд
Әр түрлі тіршілік орталарындағы азотты қалдықтардың ерекшеліктері•Суда тіршілік ететін ағзалар аммиакты тікелей суға шығарады. •Құрлықтағы сүтқоректілер несепнәрді бүйрек арқылы шығарады. •Құстар мен рептилиялар несеп қышқылын шығарады. •Әрбір ағзаның азотты қалдықтарды шығару жолы оның тіршілік ортасына бейімделген. •Тіршілік ортасына байланысты ағзалардың метаболизмі мен экскреция жүйесінің ерекшеліктері бар.

9 слайд

10 слайд
Азотты қалдықтардың экологиялық маңызы •Азотты қалдықтар экожүйедегі азот айналымының маңызды бөлігі болып табылады. •Азотты қалдықтар топырақтың құнарлылығын арттырады. •Бактериялар азотты қалдықтарды минералдандырады, оны өсімдіктер сіңіре алады. •Азотты қалдықтар су көздерін ластауы мүмкін. •Азотты қалдықтардың артық мөлшері эвтрофикацияға әкелуі мүмкін.

10 слайд

11 слайд
Адамдардағы азот алмасуының бұзылуы •Бүйрек жетіспеушілігі азотты қалдықтардың қанда жиналуына әкеледі. •Азотемия – қанда азотты қалдықтардың жоғары концентрациясы. •Уремия – азотты қалдықтардың қандағы жоғары деңгейінен туындаған улану. •Бұл жағдайлар диализ немесе бүйрек трансплантациясы арқылы емделеді. •Дұрыс тамақтану және су режимі азот алмасуын реттеуге көмектеседі.

11 слайд

12 слайд
Азотты қалдықтардың шығарылуының эволюциялық аспектілері •Әр түрлі организмдердің азотты қалдықтарды шығару жүйесінің эволюциясы олардың тіршілік ортасына бейімделуімен байланысты. •Сулы ортада тіршілік ететін ағзалар аммиакты шығаруға бейімделген. •Құрлықта тіршілік ететін ағзаларда несепнәр немесе несеп қышқылын шығару механизмдері дамыған. •Азотты қалдықтардың түрі және шығарылу жолы энергия жұмсалуы және судың қолжетімділігіне байланысты. •Эволюция барысында әр түрлі организмдерде азотты қалдықтарды шығарудың тиімді механизмдері қалыптасқан.

12 слайд

13 слайд
Қорытынды Презентацияда әр түрлі тіршілік орталарында тіршілік ететін ағзалардың азотты зат алмасуының соңғы өнімдері: аммиак, несепнәр, несеп қышқылы қарастырылды. Әрбір ағзаның азотты қалдықтарды шығару жолы оның тіршілік ортасына және физиологиялық ерекшеліктеріне бейімделген. Азотты қалдықтар экожүйедегі азот айналымында маңызды рөл атқарады.

13 слайд