буланумен конденсация 10 сынып презинтация

1 слайд
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ШҚО Білім басқармасы «Шығыс Қазақстан технология колледжі» КМҚК Физика п әнінің оқытушысыБ ерікқалиева Мақпал Жанахметқызы

2 слайд
Сабақтың тақырыбы: : Булану мен конденсация. Қаныққан бу және оның қасиеті. Ауаның ылғалдығы Сабақтың мақсаты : 10.2.4.1 - гигрометрдің және психрометрдің көмегімен ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау

3 слайд
Үй тапсырмасын қайталау 1. Макроскопиялық денелердің күйін қандай шамалар сипаттайды? Жауап: қысым- P, көлем- V, температура- T 2 . Күй теңдеуі деп нені атайды? Жауап: үш макроскопиялық параметрді байланыстыратын теңдеу идеал газ күйінің теңдеуі деп аталады

4 слайд
Процесс Атауы Изотермиялы қ процесс Изобаралық процесс Изохоралық процесс Тұрақты шамалар Т = const p = const V = const3. Қандай процестер Изопроцестер деп аталады? Жауабы : Өзгермейтін мәнмен жүретін процестер параметрлердің бірі изопроцесс деп аталады. Келесі изопроцестерді қарастырыңыз:

5 слайд
Р т V TP V Изохоралық Изотермиялық Изобаралық

6 слайд
Б у л а н у ж ә н е к о н д е н с а ц и я .

7 слайд
Табиғаттағы су айналымы.

8 слайд
Белгілі бір жағдайларда кез – келген зат әртүрлі агрегаттық күйлерде болуы мүмкін-қатты, сұйық және газ тәрізді. Бір күйден екінші күйге ауысу фазалық ауысу деп аталады. Булану және конденсация фазалық ауысулардың мысалы болып табылады. Барлық нақты газдар (оттегі, азот, сутегі және т.б.) белгілі бір жағдайларда сұйықтыққа айнала алады. Алайда, газдың сұйықтыққа айналуы белгілі бір критикалық Ткр температурасынан төмен температурада ғана пайда болуы мүмкін.Мысалы, азот үшін 126 к (- 147 ᶛ С), оттегі үшін154,3 К ( -118 ᶛ С). Бөлме температурасында (≈300 К) су сұйық және газ тәрізді күйде болуы мүмкін, ал азот пен оттегі тек газ түрінде болады.

9 слайд
Сұйық тық Газ Булану конденсация Қайнау Булану Будың пайда болуы - заттың сұйық күйден газ тәрізді күйге ауысуы ( Q) Конденсация -заттың газ тәрізді күйден сұйық күйге ауысуы ( Q бөлумен) т = const кезінде

10 слайд
Булану қалай жүреді? Судың буы Сұйықтықтың Молекуласы Булану кезінде сұйықтық салқындатылады. Q Ең жылдам молекулалар сұйықтықтың бетінен ұшады, олардың кинетикалық энергиясы сұйықтықтың қалған молекулаларымен байланыс энергиясынан асады

11 слайд
Булану түрлері: 1. Булану -кез-келген температурада ең жылдам молекулалар сұйықтықтың бетінен ұшатын процесс; 2. Қайнау – бұл сұйықтың тек үстіңгі бетінен ғана емес, сонымен бірге оның ішінде де бу көпіршіктерінің пайда болуымен жүретін қарқынды булану процесі.

12 слайд
Булану жылдамдығы неге байланысты?  Сұйықтың құрамына байланысты: эфир баяу Сұйықтықтың булануы Су Молекулалары бір-біріне аз күшпен тартылатын сұйықтық тез буланып кетеді. жылдам  Сұйықтықтың температурасына байланысты су су t 1 >t 280 ° С 45 ° С Сұйықтықтың температурасы не ғұрлым жоғары боласа Булану тезірек жүреді,

13 слайд
 Сұйықтық бетінің ауданынан байланысты су су v 1 = v 2 Сұйықтықтың беткі ауданы неғұрлым үлкен болса, соғұрлым тез булану жүреді  Желге байланыст ы жел Жел бу молекулаларын алып кетеді. Булану тезірек жүреді .s 1 >s 2s 1 s 2

14 слайд
конденсация қалай жүреді? Конденсация кезінде бу молекулаларының бір бөлігі сұйықтыққа оралады.Q

15 слайд
Т а б и ғ а т т а ғ ы К о н д е н с а ц и я :П А Й Д А Б О Л У Ы Ш ы қ Б Ұ Л т жа ңб ы р Т ұ М а Н

16 слайд
Қаныққан және қанықпаған бу

17 слайд
Еске түсірейік Сұрақ: Тәжірибелі бақылаушының көзімен тұман дегеніміз не? Жауап : жер бетіне немесе су бетіне жақын жерде белгілі бір жағдайларда пайда болатын ұсақ тамшылардың жиналуы. Тұман судың немесе жердің үстінен жайылып, қалыңдығы метрден ондаған метрге дейін, кейде жүздеген метрге дейін қабат түзеді.

18 слайд
  . Тұман қайда және қай уақытта пайда болады? Ауа жеткілікті ылғалды жерде: ойпаттарда, жартастарда, батпақтарда; судың үстінде - теңіз және өзен тұмандары. Таңертең, кешке, күн батқаннан кейін, кейде күні бойы тоқтамайды. Қандай жағдайда тұман пайда болады? Ауада конденсация орталықтарының жеткілікті көп саны болуы үшін,конденсация жүретін жерде бу: иондар, су тамшылары, шаң бөлшектері,күйе бөлшектері, ұсақ ластанудың барлық түрлері.

19 слайд
Жабық ыдыста Сұйықтық пен оның буы динамикалық тепе-теңдік күйінде болуы мүмкін, егер сұйықтықтан шығатын молекулалардың саны будан сұйықтыққа оралған молекулалардың санына тең болса, яғни булану мен конденсация процестерінің жылдамдығы бірдей болса. Осындай жүйені екіфазалы деп аталады .Сұйықтықпен тепе-теңдікте болатын бу қаныққан деп аталады.

20 слайд
Молекулалардың саны, Молекулалардың саны Сұйық бетінен қайтуы будың сұйықтықа уақыт бірлігі үшін уақыт бірлігі үшін 100 20 Қанықпаған 100 60 бу 100 90 100 100 Қаныққан бу

21 слайд
Температураның жоғарылауымен булану және конденсация процестері арасындағы динамикалық тепе-теңдікті орнату бу молекулаларының жоғары концентрациясында жүреді. Газдың (будың) қысымы оның концентрациясы мен температурасымен анықталатындықтан, қорытынды жасауға болады: қаныққан будың қысымы p қ.б бұл зат тек оның температурасына байланысты және көлеміне байланысты емес.

22 слайд
Булану тек бетінен ғана емес, сонымен қатар сұйықтық көлемінде де пайда болуы мүмкін. Сұйықтықта әрқашан ең кішкентай газ көпіршіктері болады. Егер сұйықтықтың қаныққан буының қысымы сыртқы қысымға тең болса (яғни көпіршіктердегі газдың қысымы) немесе одан асып кетсе, сұйықтық көпіршіктердің ішіне буланып кетеді. Бумен толтырылған көпіршіктер кеңейіп, бетіне шығады. Бұл процесс қайнау деп аталады.

23 слайд
Осылайша, сұйықтықтың қайнатылуы оның қаныққан буларының қысымы сыртқы қысымға тең болатын температурада басталады. Атап айтқанда, қалыпты атмосфералық қысым кезінде су 100 ° C температурада қайнайды. Тауға көтерілгенде атмосфералық қысым төмендейді, сондықтан судың қайнау температурасы төмендейді (әр 300 метр биіктікке шамамен 1 ° C). 7 км биіктікте қысым шамамен 0,4 атм құрайды, ал қайнау температурасы 70 ° C дейін төмендейді.

24 слайд

25 слайд
Анықтамасы Белглі бір температурада сұйықтықтың бүкіл көлемінде будың көпіршіктері пайда болатын сұйықтықтың буға қарқынды ауысуы қайнау деп аталады

26 слайд
Қайнау температура t қайнау 373К Температура кезінде сұйықтық қайнайды

27 слайд
Қайнау кезінде сұйықтықтың температурасы өзгермейді Судың қайнауы 8 15 18 t , мин100t, 0 С

28 слайд
Сұйықтықтың қайнау температурасы неге байланысты : 1. Қысым байланысты : 1. Қысым неғұрлым аз болса, қайнау температурасы соғұрлым төмен болады. 2.. Теңіз деңгейінен биіктігіне:

29 слайд
Қайнау Температурасы Зат Температура, 0 С Сутегі -253 Оттегі -183 Сүт 100 Эфир 35 Спирт 78 Су 100 Сынап 357 қорғасын 1740 мыс 2567

30 слайд
Буланудың меншікті жылуы L 1 кг сұйықтықты температураны өзгертпестен буға айналдыру үшін қанша жылу қажет екенін көрсететін физикалық шама. Q L = m

31 слайд
Q - булану үшін қажет немесе конденсация кезінде шығарылатын жылу мөлшері. Мұнда L - буланудың меншікті жылуы m - масса Q=Lm

32 слайд
Өзінді тексер! 1. Неліктен шомылғаннан кейін, тіпті ең қатты ыстықта да адам салқын сезінеді? Жауап : Адам денесінің бетінен буланған су онымен бірге белгілі бір жылу алады.

33 слайд
2. Аяз күні терезені ашсаң неге үйге қалың бу кіреді? Жауап : Суық ауа онымен жанасатын бөлменің ауасын салқындатады, сондықтан бөлмедегі булар қанық болады: тұман пайда болады.

34 слайд
5. Неліктен көктемде таңертең тұман пайда болады? Неге тұман күннің бірінші сәулесі шыққанда жағалып кетеді, тұманды құрайтын ұсақ тамшыларға не болады? Жауап : Ең кішкентай булар көрінбейді, бірақ салқындаған кезде олар үлкен су тамшыларына конденсацияланады - көрінетін "тұман"пайда болады. Қызған кезде тұман тамшылары қайтадан көрінбейтін су буына айналады: тұман шашырайды

35 слайд
3 . Егер әйнекке қарап дем алсаңыз, әйнек жұқа ылғал қабатымен жабылады неге? Жауап : Өкпе шығаратын қанықпаған бу суық затпен байланысқан кезде қаныққан болады және әйнекте шық пайда болады.

36 слайд
Ауа ылғалдығы Uchim.net

37 слайд
Су жер шарының 70,8% құрайды.Тірі ағзаларда судың 50-ден 99,7% - на дейін болады.Атмосферада шамамен 13-15 мың текше км су бар. Атмосферадағы су қайнау Су буы Кристалды қар Атмосферадағы су буының көздері: мұхиттардың, теңіздердің, су объектілерінің, ылғалды топырақтың, өсімдіктердің бетінен судың булануы. Атмосферадағы белгілі бір температурада болатын булардың санына байланысты ауа құрғақ және ылғалды болып бөлінеді. Ылғалды ауа - су буы бар ауа. Uchim.net

38 слайд
Ауадағы су буының құрамын сипаттайтын шамалар Абсолютті ылғалдылық Су буының қысымы Салыстырмалы ылғалдылық ρ – 1 м 3 ауаның құрамындағы су буының массасына санмен тең шама (осы жағдайларда ауадағы су буының тығыздығы). p — Бұл жерде су буының қысымы деп оның  үлестiк қысымын  айтады, яғни атмосфераны құрайтын – азот, оттегi және т.б. компоненттерi жоқ , болғандығы су буының жасайтын қысымы.  Ауаның  салыстырмалы ылғалдылығы   φ  деп ауадағы су буының қысымы  p -ның атмосфералық температурадағы судың қаныққан буының қысымы  p k  – ға қатынасына тең шаманы айтады .   3 м кг     . . . ст рт мм p  % 100 0      RT M p RT M m pV     Uchim.net

39 слайд
Салыстырмалы ылғалдылық неғұрлым аз болса, бу қанығудан алыс болса, булану соғұрлым қарқынды болады. Қаныққан будың қысымы p 0 берілген температурасы кезінде — кестедегі шамасы . Су буының серпімділігі (демек, абсолютті ылғалдылық) шық нүктесімен анықталады. T1 температурасында p1 су буының серпімділігі болсын, P, t диаграммасындағы будың күйі а нүктесімен бейнеленеді. TP температурасына дейін изобарлы салқындату кезінде бу қаныққан болады және оның күйі в нүктесімен бейнеленеді.Су буы қаныққан tp температурасы шық нүктесі деп аталады.Шық нүктесінен төмен салқындаған кезде булардың конденсациясы басталады: тұман пайда болады, шық түседі, терезелер тұманға айналады. Шық нүктесі T1 температурасында ауада орналасқан P1 су буының серпімділігін анықтауға мүмкіндік береді. Uchim.net

40 слайд
Ауаның ылғалдылығын анықтауға арналған аспаптар Психрометры Гигрометры Uchim.net

41 слайд
Конденсациялық гигрометр-бұл алдыңғы қабырғасы жақсы жылтыратылған а металл қорабы. Қораптың ішіне оңай буланатын сұйықтық құйылады және термометр енгізіледі. Резеңке алмұрт G көмегімен қораптан ауа өтіп, эфирдің қатты булануына және қораптың тез салқындауына әкеледі. Термометрде к қабырғасының жылтыратылған бетінде шық тамшылары пайда болатын температура байқалады. Қабырғаға іргелес аймақтағы қысымды тұрақты деп санауға болады, өйткені бұл аймақ атмосферамен байланысады және салқындату арқылы қысымның төмендеуі бу концентрациясының жоғарылауымен өтеледі. Шықтың пайда болуы су буының қаныққанын көрсетеді. Ауа температурасы мен шық нүктесін біле отырып, су буының ішінара қысымы мен салыстырмалы ылғалдылықты табуға болады . Ылғалдылықтың өзгеруіне сезімтал бөлшекті адам шашының майсыздандырылған гигрометр і [1]. Ол бекітілген жоғарғы бөлігінде аспаптың [2], обернут айналасында ролик [3] және арнайы таңдалған жүк [4]. Бейнеге көрсеткі бекітілген [5]. Салыстырмалы ылғалдылықтың жоғарылауымен шаш ұзарады және роликтің жебемен айналуына әкеледі. Шкала бойынша қозғалатын көрсеткі ауа ылғалдылығының пайызбен көрсетілген мәнін көрсетеді. Uchim.net

42 слайд
Психрометр екі термометрден тұрады, олардың біреуінің шары матамен оралған, оның төменгі ұштары тазартылған суы бар ыдысқа түсірілген. Құрғақ термометр ауа температурасын, ал ылғалды — буланған судың температурасын тіркейді. Сұйықтық буланған кезде оның температурасы төмендейді. Ауа неғұрлым құрғақ болса, ылғал матадан су соғұрлым қарқынды буланып, оның температурасы соғұрлым төмен болады. Сондықтан құрғақ және дымқыл термометрлердің көрсеткіштері арасындағы айырмашылық ауаның салыстырмалы ылғалдылығына байланысты. Температураның осы айырмашылығын біле отырып, ауаның салыстырмалы ылғалдылығын арнайы психрометриялық кестелермен анықтаңыз. Сухой термоме тр , °C Разность показаний термометров , °С 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Относительная влажность, % 10 8 8 7 6 6 5 5 4 4 4 34 2 4 14 5 12 8 9 7 8 6 8 5 7 4 8 38 2 9 20 1 1 14 8 9 7 9 7 0 6 0 5 1 42 3 4 25 1 7 16 9 0 8 1 7 1 6 2 5 4 45 3 7 30 2 2 18 9 1 8 2 7 3 6 5 5 6 49 4 1 34 2 7 20 9 1 8 3 7 4 6 6 5 9 51 4 4 37 3 0 22 9 2 8 3 7 6 6 8 6 1 54 4 7 40 3 4 24 9 2 8 4 7 7 6 9 6 2 56 4 9 43 3 7 26 9 2 8 5 7 8 7 1 6 4 58 5 1 46 4 0 28 9 2 8 5 7 8 7 1 6 4 58 5 1 46 4 0 28 9 3 8 5 7 8 7 2 6 5 59 5 3 48 4 2 30 9 3 8 6 7 9 7 3 6 7 61 5 5 50 4 4 Uchim.net

43 слайд
Ылғалдылықтың маңызы Ауа райын болжау Мата, қағаз, конфет т.б өндіру. Кітапханалар Мұражайлар Қалыпты ылғалдылық 40- 60 % Көкөніс,жемістерді және сақтау т.б.Аурухана, дәріханалар

44 слайд
Қайнау барысында берілген э не ргия неге жұмсалады? Судың меншікті булану жылуы 2,3*10 6 Дж/кг дегенді қалай түсінесің? 78 0 С-тағы спирт буының конденсациясы кезінде қанша жылу бөлінеді? Конденсация кезінде энергияның бөлінетінін тәжірибеде қалай дәлелдеуге болады? СҰРАҚТАРҒА ЖАУАП БЕРІҢДЕР

45 слайд
Сұйықтың булануы кезіндегі салқындауы ылғалдылықты өлшейтін құр...