Буллинг

1 слайд
БУЛЛИНГ ЖӘНЕ КИБЕРБУЛЛИНГ: АЛДЫН АЛУ ӘДІСТЕРІ МЕН КҮРЕСУ ЖОЛДАРЫ «АДАМНЫҢ ҮЙЛЕСІМДІ ДАМУЫ ҰЛТТЫҚ ИНСТИТУТЫ» КеАҚ

1 слайд

2 слайд
Буллинг қатысушылары *күрделі жағдайларда буллинг топтық қылмыстың кейбір белгілерін қабылдауы мүмкін. Буллинг (баланы жәбірлеу ) – қорлау сипатындағы жүйелі (екі және одан көп) әрекеттер, қудалау немесе қорқыту, оның ішінде қандай да бір әрекетті жасауға немесе жасаудан бас тартуға мәжбүрлеуге бағытталған әрекеттер (1 тарау, 1 бап, 4-1 тармақ, ҚР 2002 жылғы 8 тамыздағы № 345-ІІ Заңы, 2022.14.07. өзгерістер мен толықтырулармен) байқаушы (бақылаушы) Буллинг деген не? жәбірлеуші (агрессор ) жәбірленуші (буллинг құрбаны)

2 слайд

3 слайд
Буллинг түрлері Физикалық буллинг– қасақана итеру, соғу, тепкілеу, ұрып-соғу, денеге басқа да зақым келтіру және т.б. Психологиялық буллинг– психикаға әсер етумен байланысты зорлық-зомбылық, әдейі моральдық қасірет келтіретін, ауызша қорлау немесе қорқыту, қудалау арқылы психологиялық жарақаттар туғызу. Олардың ішінде: кибербуллинг, экономикалық, әлеуметтік оқшаулау, гомофобтық, нәсілдік, таптық, адамның сырт келбетіне қатысты, дінге қатысты, ксенофобтық, мүгедектерге қатысты.

3 слайд

4 слайд
UNICEF мәліметі бойынша Қазақстанда: 2018 жылғы зерттеу мәліметі бойынша: • балалардың 66%-ы мектептегі зорлық-зомбылық пен кемсітушілікке (дискриминация) бой алдырған; •44%-ы мектепте зорлық-зомбылықтың құрбаны болған; •24%-ы мектептегі басқа балаларға қатысты жасалған зорлық- зомбылық және кемсітушілік әрекеттеріне ұшыраған. UNICEF-тің Қазақстандағы зерттеуі де мектептегі зорлық-зомбылық кезінде қорлау мен бопсалауды бастан өткерген балалардың суицидтік мінез-құлық қаупі жоғары екенін көрсетеді.

4 слайд

5 слайд
Кибербуллинг дегеніміз не? •Бұл интернет, әлеуметтік желі мен әртүрлі мессенджерлер арқылы адамды қорлау/бопсалау мақсатында жүйелі түрде әдейі жасалатын психологиялық зорлық-зомбылық. *Ұлттық экономика министрлігінің 2018 жылғы мәліметі бойынша, 6 мен 15 жас аралығындағы балалардың 72,9%-ы кибербуллингке ұшыраған.

5 слайд

6 слайд
Білім беру ортасындағы буллинг белгілері ТОП МҮШЕЛЕРІНІҢ БІРІНЕ ФИЗИКАЛЫҚ ЗОРЛЫҚ ЖАСАУ Топ мүшелерінің агрессиясы жәбірленушіні қасақана итеру, ұрып-соғу, тепкілеу және басқа да дененің ауырсынуын тудыратын әдістер арқылы көрсетіледі. БУЛЛИНГ ҚҰРБАНЫНА АЙТЫЛҒАН МАЗАҚ, ҚОРЛАЙТЫН ЛАҚАП АТТАР, ЫМ-ИШАРА Психологиялық зорлық-зомбылық оқушының ар-намысы мен қадір-қасиетін қорлайды, өзін түкке тұрғысыз екенін сезінуге мәжбүрлейді, ұят сезімін тудырады. БУЛЛИНГ ҚҰРБАНЫНЫҢ БЕДЕЛІНЕ ЗИЯН КЕЛТІРУ Мақсаты – жәбірленушіні көпшілік алдында ұятқа қалдыру Жасөспірімнің жасамаған әрекеттері туралы өсек, жала жабу, айыптау мен шағымдар тарату. БУЛЛИНГ ҚҰРБАНЫНЫҢ ЖЕКЕ ЗАТТАРЫНА ЗИЯН КЕЛТІРУ Жеке заттарға зиян келтіру психологиялық тұрғыдан физикалық зорлықпен бірдей қабылданады. Үлкендердің алдында өз заттарын сақтай алмауынан ұялу мен қорқу сезімі бірге жүреді. 1 2 3 4

6 слайд

7 слайд
ТОП МҮШЕЛЕРІНІҢ ЖӘБІРЛЕНУШІНІ ҚОРҚЫТУЫ Жәбірленуші болған мәселе туралы ересек адамға айтуға тырысқанда, оны ұрып-соғу қаупі туындауы мүмкін. Нәтижесінде жәбірленуші басқалардың қолдауы мен қорғауын алу мүмкіндігінен айырылады. ТОП МҮШЕЛЕРІНІҢ ЖӘБІРЛЕНУШІНІ ЖАЛҒЫЗ ҚАЛДЫРУЫ, ОҚШАУЛАТУЫ Жәбірленушіге топтық іс-шараларға қатысуға рұқсат бермейді, көмек көрсетуден бас тартылады, топтық мәселелерді шешуде оның пікірімен санаспайды. Бұл жәбірленушіні мүлдем елеусіз қалдырады. БОПСАЛАУ Топтық зорлық-зомбылық қорлау мен бопсалауға айналуы мүмкін. Жәбірлеушілер қорлықты тоқтатамыз деп жәбірленушіден ақша немесе басқа да материалдық құндылықтар талап етеді. Жәбірленуші ұсыныстан бас тартса, бопсалаушы топ күш көрсетумен қорқытуы мүмкін. ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ ҚҰРБАНДАРЫНЫҢ МЕКТЕПКЕ БАРМАУЫ Мектеп – баланың қауіпсіздігіне тұрақты түрде қауіп келтіретін жерге айналады. Сондықтан оқушы жағдайды ата-анасына айтуға қорқып, сабақтан себепсіз қалуға мәжбүр болады. Білім беру ортасындағы буллинг белгілері 5 6 7 8

7 слайд

8 слайд
Интернеттегі оқушылар арасындағы буллинг белгілері Вербалды (қорқыту, балағаттау т.б.) агрессия. Баланы ұжымдық қорлау мақсатында бейнехабарлама жазылады. БАЛАҒАТТАУ СӨЗДЕРІ БАР ПІКІРЛЕР МЕН ХАБАРЛАМАЛАР Кибербуллинг құрбандары жиі әдепсіз фотосуреттерді, аудио және бейне файлдарды (дене бөліктерінің ұятсыз фотосуреттері, порновидеодан үзінділер және т.б.) алады. Бұл әрекеттер оқушының эмоционалдық жағдайын нашарлатуға бағытталған. БУЛЛИНГ ҚҰРБАНЫНЫҢ ӘДЕПСІЗ АҚПАРАТ АЛУЫ Ол жәбірленушіні жеке аккаунттардағы «қара тізімге» қосу және әлеуметтік желілердегі қауымдастықтардан шығару түрінде көрінуі мүмкін. Сонымен қатар виртуалды оқшауландыру оқушынының жалғыздық, пайдасыздық және дәрменсіздік сезімін арттырады. ҚҰРБАНДАРЫН ЖАЛПЫ ХАБАРЛАРДАН ЖӘНЕ ҚОҒАМДАРДАН ШЫҒАРЫП ТАСТАУ

8 слайд

9 слайд
Жәбірленушінің интернеттегі профилін бұзу немесе балағаттау хабарламаларын жіберу, оларды әлеуметтік желілерде жаппай тарату үшін жалған фотосуреттер мен ұятсыз хат жасау. БЕДЕЛГЕ ЗИЯН КЕЛТІРЕТІН АҚПАРАТТАР ЖІБЕРУ Жеке өмірінің шекарасын дөрекі бұзу: Интернеттегі әртүрлі сайттарда телефон нөмірін, тегі мен аты-жөнін, мекенжайын ашық түрде жариялау. Азап шегудің ең күрделі жолы – жасөспірімнің жеке құпиясын ашу. ЖЕКЕ ДЕРЕКТЕР МЕН ЖЕКЕ МӘЛІМЕТТЕРДІ ЖАРИЯЛАУ Кибербуллинг құрбанына хабарламаларды жүйелі түрде жіберу кез келген қылмыстық әрекетке алып келуі мүмкін. Бұл жерде төбелестің күнін, орны мен уақытын, зиян келтіру тәсілдерін көрседі, нақты физикалық зорлық-зомбылық жасаймын деп қорқытады. ФИЗИКАЛЫҚ ҚОҚАН- ЛОҚЫ КӨРСЕТУ Кибербуллинг ішінде: троллинг, хейтинг, флейминг, киберсталкинг, грифинг, секстинг және т.б. Интернеттегі оқушылар арасындағы буллинг белгілері *4 тарау, 18-4 бап: Интернет-ресурстардағы балаға қатысты кибербуллинг фактілерін қарау мәселелері бойынша өтініштер (үәкілетті органға жазу) (ҚР Заңы 03.05.2022 № 118-VII, өзгерістер мен толықтырулар)

9 слайд

10 слайд
Білім беру ортасында буллинг мәселесінің алдын алу ОҚУ ТОБЫНДА БУЛЛИНГ МӘСЕЛЕСІ БАРЫН ТҮСІНУ ЖӘНЕ ҚАБЫЛДАУ. БУЛЛИНГ ФАКТІЛЕРІН НАҚТЫ АНЫҚТАУ. ПЕДАГОГТІҢ БУЛЛИНГ/КИБЕРБУЛЛИНГ ҚҰРБАНЫМЕН ӘҢГІМЕЛЕСУІ. ПЕДАГОГТІҢ ЖӘБІРЛЕУШІМЕН ӘҢГІМЕЛЕСУІ. ЗАҢДЫ САҚТАУ – БУЛЛИНГПЕН ЖҰМЫС ЕТУДІҢ МАҢЫЗДЫ ШАРТЫ. ЖӘБІРЛЕНУШІНІҢ АТА-АНАСЫ БАЛАСЫМЕН СӨЙЛЕСІП, БОПСАЛАУ ЖАҒДАЙЫНЫҢ ЕГЖЕЙ-ТЕГЖЕЙІН БІЛУІ. ЖӘБІРЛЕУШІНІҢ АТА-АНАСЫ БАЛАСЫМЕН СӨЙЛЕСІП, ОНЫҢ ТӘРТІБІНДЕГІ СЕБЕПТЕРІН БІЛУІ. МЕКТЕП ПСИХОЛОГІНІҢ БУЛЛИНГ ҚАТЫСУШЫЛАРЫМЕН ӘҢГІМЕЛЕСУІ ОҚУ ОРНЫНДА АЛДЫН АЛА БУЛЛИНГ ПЕН КИБЕРБУЛЛИНГКЕ ҚАРСЫ ІС-ШАРАЛАР ӨТКІЗУ. БУЛЛИНГ ЖӘНЕ КИБЕРБУЛЛИНГКЕ ҚАТЫСУШЫЛАРДЫҢ ТӘРТІБІ МЕН ІС-ӘРЕКЕТТЕРІН ҚАДАҒАЛАУ. * Буллинг мәселесін сезген немесе анықтаған оқушы міндетті түрде ата-анасына, мұғаліміне, жақын адамына хабарлауы ұят емес екенін түсінуі керек! Өйткені, сол жағдай туралы бөлісу шағымдануға жатпайды, керісінше буллинг мәселесінен сақтайды!

10 слайд

11 слайд
Оқу тобында буллинг мәселесі барын түсіну және қабылдау Буллинг және кибербуллинг мәселесі күшейіп, орны толмас қасірет болмай тұрғанда, яғни бастапқы кезеңде жұмыс істеу оңайырақ. Топтық буллинг мәселесін шешуге міндетті түрде мұғалімдер, оқу орнының психологі, оқушылардың ата-аналары қатысады. Қажет болған кезде, буллинг/кибербуллинг жағдайы туралы білім беру мекемесінің басшылығына хабарлау қажет. 1

11 слайд

12 слайд
Буллинг фактілері н нақты анықтау Жәбірленушімен жеке сөйлесіп, мына мәселелерді білу маңызды: 1) нақты не болғанын; 2) оқиғаның орны мен болған уақыты; 3) бопсалауға қатысқандарды; 4) жәбірленушінің айтуы бойынша бопсалаудың себебін. Ары қарай жәбірлеушілермен жеке әңгімелесу. Егер жәбірлеушілер саны бірнеше болса, онда әңгіме жеке- жеке жүргізіледі. Оқу тобының алдында жәбірлеушіні ұятқа қалдыруға және келемеждеуге болмайды. Буллинг әлеуметтік медиа кеңістігінде жүзеге асырылса, шабуылдар мен қорлауды скриншот түсіру немесе бейне және аудио хабарламаларды сақтау арқылы дәлел жинау керек. 2

12 слайд

13 слайд
Педагогті ң буллинг құрбаным ен сөйлесуі Жәбірленушімен әңгімелесудің мақсаты –құқықтардың бұзылуы туралы айта білуді және қалыпты түрде көмек сұрау қабілетін дамыту. Буллингтің құрбаны болған баланы психологиялық жарақаттың алдын алу мақсатымен мамандандырылған психологқа жүгіну. Ал кибербуллинг жағдайынан шығудың бір жолы ол жәбірлеушіні елемеу . Жәбірлеушілердің аккаунттарын, телефон нөмірлерін және электрондық пошталарын бұғаттау, сондай-ақ әлеуметтік желілердің техникалық қолдау қызметіне хабарласу тиімді жолдардың бірі. 3

13 слайд

14 слайд
Педагогті ң жәбірлеу шімен сөйлесуі Жәбірлеушінің әрекетін дұрыс емес екендігін талқылау. Оның барлық қатысушылары үшін қорлаудың салдары туралы айтыңыз, қорлық көргендердің орнында жәбірлеуші өзін елестетуін сұраңыз. Әңгімелесу барысында қорлау басқа адамға зиян мен қасірет әкелетінін және мұндай мінез-құлыққа білім беру мекемесінде жол берілмейтінін және жазаланатынын атап өтіңіз. Жәбірлеушілермен болған жағдайды, жәбірленуші оларды қалай ренжіткенін немесе ашуландырғанын талқылаңыз. Буллинг орын алғанына жәбірленушіні кінәламау маңызды. Егер буллинг бастапқы кезеңдерінде анықталса, жәбірлеушілерден жағдайды түзетудің қандай жолдарын көретінін және бұл үшін не істеуге дайын екенін білу қажет. 4

14 слайд

15 слайд
Заңды сақтау – буллингпен жұмыс істеудің маңызды шарты 111-ге хабарласу («Аманат» партиясының жанындағы отбасы әйелдер мәселелері және балалар құқығын қорғау жөніндегі байланыс орталығы) 150-ге хабарласу (Дағдарыс орталығының одағы) Оқушылардың агрессивті мінез-құлқы заңнан асып кетсе, полицияға хабарлау керек. Бұл оқиғаларды жасыру немесе елемеу әрекеті неғұрлым ауыр зардаптарға, соның ішінде заңдық жауапкершілікке немесе білім беру ортасындағы барлық қатысушыларының өмірін немесе денсаулығын жоғалтуға әкелуі мүмкін. 5

15 слайд

16 слайд
Ата- анасының жәбірленуш імен сөйлесуі Ата-аналар баланы қорғайтынын және туындаған мәселені бірлесіп шешетінін көрсетуі керек. Егер баланың эмоционалдық жағдайы теріс болса, сабаққа баруды талап етудің қажеті жоқ. Буллингпен күресте табысқа жетудің кілті - ата-аналар мен педагогтердің ынтымақтастығы. Сондай-ақ, буллинг құрбаны немесе бүкіл отбасы психологке баруы міндетті. 6

16 слайд

17 слайд
Ата- анасының жәбірлеуші мен сөйлесуі Баламен сенімді қарым-қатынас орнату маңызды. Жәбірлеушіге жаза ретінде зорлық-зомбылықты қолдануға болмайды. Жәбірлеуші өз іс-әрекетінің теріс сипатын түсінуі, айналасындағыларға қайғы-қасірет келтірместен өз эмоциялары мен пікірлерін дұрыс айтуды үйренуі. Жәбірлеушімен мұқият және тиімді әңгімелесу үшін психолог маманына жүгіну керек. 7

17 слайд

18 слайд
Есіңе сақта: Ешкімнің сені қорлауға құқығы жоқ. Буллингті тоқтатуға және өзіңді бағалауға үйрен.

18 слайд

19 слайд
Буллинг жағдайынан кейінгі алдын алу шаралары БУЛЛИНГ пен КИБЕРБУЛЛИНГ – бұл оқу тобының барлық мүшелеріне әсер ететін әлеуметтік-психологиялық құбылыс, сондықтан келесі шараларды ұйымдастыру ұсынылады: •тұлғааралық толеранттылықты, жанжалда өзара әрекеттесу дағдыларын және топтың бірігуін дамытуға арналған тренингтер өткізу •құқықтық сананы, оның ішінде оқушылардың жауапкершілігін дамытуға арналған сынып сағаттарын жоспарлау •оқиға қайталанса немесе бопсалаудың психологиялық салдары пайда болса, жедел әрекет ету үшін буллинг пен кибербуллингке қатысушылардың барлығын бақылауға алу

19 слайд

20 слайд
Сауалнамаға ауыл мектебінің 276 қатысқан оқушыларының 32,6% ұл, 67,4% қыз; 11-14 жастағылар 70%, 15-17 жастағылар 30%. Сауалнамаға қатысқан оқушылардың 80% («жақсы» және «өте жақсы» жауаптары) өздерін мектепте жайлы сезінеді, яғни олардың физикалық, психологиялық денсаулықтарына қауіп жоқ. Қатысқандардың 15% сыныптастарынан өздерінің намысына тиетін сөздер естиді екен. Осы жерде, ауыр сөздер айту буллинг мәселесінің күрделі түріне айналып кетуі мүмкін, сондықтан мектепте алдын алу шараларын өткізу қажет. Мектепте ақша талап ету фактілері бар екендігін оқушылардың 2%, ал буллинг (қорқыту) мәселесі бар екендігін 11% көрсеткен. Кибербуллинг - 7%, күш көрсету - 2,7%, психологиялық - 15,7%, экономикалық - 0,9% бар екендігін білдік. Оқушылардың 13,3% буллинг қорлығын сыныптастарынан, 3,7% жоғары сынып оқушыларынан көргендерін мәлімдеді. Оқушылар қиын жағдай немесе түсініспеушілік болған жағдайда ата-аналарынан және достарынан көмек сұрайтындары мәлім болды. Оқушылардың жауаптары бойынша мұғалімдерге деген сенімдері аз, сондықтан бұл мәселеге де көңіл аудару қажет. Мектепте оқушылардың (булинг және кибербуллинг) қаншалықты жиі қатыгездікпен немесе әділетсіз қарым-қатынаста болатындарын анықтау

20 слайд

21 слайд
құрбаны болуға бейім балалар мазасыз, өзіне сенімсіз, тұйық; депрессияға және жылауға бейім; өзін-өзі төмен бағалау, өз ...

21 слайд