Cүт өнімдері

1 слайд
Нұрғалиқызы Айару ҒЫЛЫМИ ЖҰМЫСЫ Жетекшісі:Абишева Гульмира

2 слайд
Тақырыбы:

3 слайд
Мазмұны 1. К іріспе 2. Негізгі бөлім 2.1. Сүт – табиғаттың құнды өнімі 2.2. С үттің денсаулыққа пайдасы 2.3. Ана сүті 2.4. Айран ж әне мәйек 2.5.Пастерленген сүт. Сүт өндіретін зауыттар 3 . Қорытынды 4. Пайдаланылған әдебиеттер

4 слайд
Біздің жобамыздың басты мақсаты— сүттің пайдасын зерттеу, оның өнімдерінің ағзаға пайдасын түсіндіру, түрлерімен таныстыру. Міндеттері: • Сүттің пайда болу тарихымен танысу; • Сүттің жасалу технологиясымен танысу; • Сүттің құрамын оқып-білу; • Сүттің түрлерін анықтап білу.

5 слайд
Зерттеу нысаны - адам Зерттеу заты - сүт Зерттеудің өзектілігі - біз сүт және оның өнімдерін күнделікті өмірде жиі қолданылғанымен,оның көптеген пайдасын,өзіне тән ерекшеліктерін біле бермейміз. Зерттеудің болжамы - егер біз сүт жайлы көбірек оқып білсек, онда сүттің көптеген сырларын ашар едік. Зерттеу әдістері - ғылыми әдебиеттердегі анықтамалармен танысу; - бақылау; - зерттелген нәтижеге талдау жүргізу.

6 слайд
КІРІСПЕ Қазақ халқы асты өте жоғары бағалаған әрі қастерлеій білген. Ел - жұрт жадында мәңгі жатталып қалған «ас - адамның арқауы» деген қағида осындай терең ұғымның қалтықсыз түсінігі болып қалыптасқан. Халқымыз адам өмірінде тамақтың орнын тіршілікке қажетті құндылықтардың бәрінен де жоғары қойған. Бұл ғылыми жобада сүттің түрлері, ағзаға пайдасы туралы айтылады. Сүт тағамдарын қазақ халқы бір сөзбен “ақ” дейді. Ақтан тағамдар әзірлеуде бірнеше мыңдаған жылдар бойы халық аса бай тәжірибе жинақтай отырып, одан жүзден астам тамақ түрлері мен дайындау әдістерін жасаған. Сиыр сүтінен сұйық, қою, қоймалжың, ащы, тұщы, жұмсақ, қатты, ұнтақ түріндегі ұлттық тағамдар жасаса, ешкі сүтін емге қолданған. Бие сүтін ашытып қымыз, түйе сүтінен шұбат жасап, оларды әр түрлі ауруларға ем ретінде де пайдаланған. Сүт тағамдарының құрамы ақуыз, май және көмірсуларға өте бай, олар адам организмінде оңай қорытылады әрі сіңімді болады. Кейбір Сүт тағамдарында түзілетін сүт қышқылы адамның ас қорыту жүйесіндегі шіру процестерінің дамуын тежеп отырады. Ол денсаулыққа пайдалы және қоректік қасиеті мол. Сүт төрт түлік малдың аттарына қарай бие сүт; түйе сүті; қой – ешкі сүті; сиыр сүті делінеді. Ал, жас төлдеген малдың алғашқы бір – екі күнгі сүті уыз болады. Сиыр көктемгі және жаз айларында күніне үш рет, күзге қарай суала бастаған кезде екі рет сауылады. Қой тал түсте қосақталып бір-ақ рет, бие сағат сайын, тіпті одан да жиі сауылады. Інгеннің сауымы да бие тәрізді деуге болады, бірақ биеден гөрі сиректеу сауылады.

7 слайд
Мал шаруашылығымен айналысқан ата - бабамыздың негізгі асы - ет пен сүт болған. Етті қуырып, асып жеген. Ал сүттен көптеген астар дайындаған. Басқа тағамға қарағанда, сүттің алатын орны ерекше. Себебі, сүт және сүттен жасалатын тағамдар денсаулыққа өте пайдалы. Ол ас қорытыу бездерінің жұмыс істеу қабілетін үнемі жақсартып отырады. Оның үстіне сүт өнімдерінің дәрулік қасиеті де бар екен. Олар емдеу, алдын алу, диеталық тағам ретінде де қолданылады. Сүт - химиялық құрамы жағынан тамаша тағам. Оның құрамында адам ағзасының қалыпты жетілу үшін барлық заттар бар. Соған орай оған физилолгиялық құндылығы жағынан бірде бір азық тең келе алмайды. Сүт басқа өнімдердің биологиялық құндылығын көтереді. Ас қорыту бездерінің жұмыс істеу қабілетін үнемі жақсартып отырады. 2.1. Сүт- табиғаттың құнды өнімі

8 слайд

9 слайд
2.2. Сүттің денсаулыққа пайдасы Адам – сауылған сүтті ішетін сүт қоректілердің ішінен жападан-жалғызы. Адамзат баласы өзінің қайталанбас көп әдетінің ішінен дәл осы әдетін сақтағаны дұрыс. Уэльс ғалымдарының тың зерттеуі бойынша, күніне жарты литр сүт ішкен ер адам өзін диабет дертінен, жүрек ауруынан және т.б. сырқаттан қорғай алады. Кардифф университетінің ғалымдары 20 жылдан ұзақ уақыт бойы 2 мыңнан астам ер адамның қандай азық-түлікті ішіп-жегенін, оның ішінде сүт өнімдерін қорек еткенін бақылады. Ғалымдардың көз жеткізгені: күніне жарты литр немесе одан да көп сүт ішкен ер адам метаболикалық дертке 62 пайызға кем шалдығады. Метаболикалық дерт түрлеріне диабет, қан қысымының артуы, қандағы холестерин деңгейінің аз болуы және диабет пен жүрек ауруына жиі соқтыратын семіздік жатады.

10 слайд
Йогурт, ірімшік сынды өзге азық- түлікке қарағанда сүттің аз да болса артықшылығы бар көрінеді. Сүттің өзін емес, өзге сүт өнімдерін көп пайдаланатын ер кісілер әлгіндей дерт түрлеріне 56 пайызға кем душар болады. Осы зерттеуге қарай отырып, сүт коктейльдерін көп ішуге түрткі болуы мүмкін. Ғалымдардың зерттеуі бойынша, күніне қосымша сүт өнімдерін ішіп-жеген адам метаболикалық дертке 21 пайызға кем ұрынады. Сүттің құрамында “ D” витаминімен бірге сүйекті қатайтын кальций көп. Бірақ сүттің құрамына май да көп қосылады. Майы көп сүт жүрек ауруына соқтырады. Ал соңғы ізденіс сүттің пайдасын асыра бағалаған бірінші зерттеу емес.

11 слайд
Ана сүті – жаңа туғн сәби үшін ең таудалы және жалғыз ғана тағам. Бұл оның ас қорыту жүйесіне қолайлы құрамда болғанымен ғана шектеліп қоймайды. Ол баланы ауру- сырқаулардан қорғап, бүкіл өмірлік денсаулығының алғашқы негізін салушы. Ана сүтін еміп өскен сәбилер рахит, анемия, дисбактериоз, өкпе қабынуы және әртүрлі инфекциялық ауруларына өте сирек шалдығады. Оларда аллергия, іш өту, құлақ ауруы болмайды, ал мерзімінен ерте туған сәбилер жылдам ет алып, салмақ қосады. Ана сүтінің құрамында жүздеген компоненттер бар. Сүттің құрамы бала қажеттілігіне сай үнемі өзгеріп тұрады. Ал бастапқыда анадан шығатын уыз, ақуыздар мен минералды заттарға бай. Емізіп жүргеніне біраз уақыт болған ананың сүтінде майлар мен көмірсулар көп болады. Бұл сусынның құрамы қайталанбайды оны басқа ешқандай сусын, тамақ түрімен алмастыру мүмкін емес! Баланың ағзасы сүтті оңай сіңіреді. Ана сүтінің құрамындағы гормондар тобы баланың бір жасқа дейінгі өсіп, дамуын реттейді, ал ондағы дәрумендер бала ағзасының қажеттіліктерінің барлығын қамтамасыз етеді. 2.3. Ана сүті

12 слайд
2.4. Айран ж әне мәйек Айран – сүттен жасалатын ағарған. Айранның адам ағзасына пайдасы мен қасиеті мол. Мәселен, адам түрлі тамақтардан уланған кездерде де айранды қолданады. Себебі бұл өнім ағзаны тазартып қана қоймай, өзінің дәрумендерімен емдеп жазады. Ауруға қарсы тұру қажырын көтереді. Медицина тілімен айтқанда «жедел жәрдем ас». Ал бұл сүт өнімін арнайы ашытқы арқылы дайындайды. Анығырақ айтсақ, сүтке қамжылы кезінде ұйытқы салып, 3-4 сағат жылы жерге қояды. Айранның ұйытқысы қою болғаны жөн Айран – Қазақстанды, Орта Азияда, Қырымда, Кавказда кеңінен тараған тағам. Сондықтан болса керек, бұл тағамның шығу тарихын әр ел өзіндерімен байланыстырып алған. Бірақ анағында айранның нағыз төркіні – қазақ елі. Айранның құрамы сүтке ұқсағанымен, ұйытылған соң пайдалы дәрумендерінің саны ағағұрлым арта түседі. Сондықтан болса ерек, шөлімізді қандырады әрі тойымды тамақ. Қазақтың ең танымал ұлттық тағамдарының бірі – айран қасиетін барша қазақ біледі. Кешкі астан соң, міндетті түрде 1 кесе айранды тұтынған. Бұл асты қорытуға көмегін тигізеді екен. Кішкентай нәрестелерге де айран берген, ауру-сырқаудан сақ болсын деп. Жүкті әйелге де осы тағамды тұтынуға кеңес берген. Кез келген тағаммен бірге қонақ алдына да ағарған айранын ұсынған. Бұл қонақжайлылықтың белгісі.  Осылайша қазақтың  дастарханыннан айран үзілмей келеді. Ұзақ жолға шығар кезде де айранның рөлі ерекше болған. Тіпті үйге жылан кіргенде де басына ақ құйып шығарып салған.

13 слайд
Мәйек Мәйек- жас төлдің ұлтабарынан алынып, сүттен ірімшік жасауға пайдаланылатын ұйытқы ашытқы. Айран мен сүзбені сүт қышқылды бактериялар арқылы, яғни Мәйек қосу арқылы ұйытқы жасауға болады. Мәйек - түсіндірме сөздіктегі мағынасы — жас төлдің ұлтабарынан алынып, сүттен ірімшік жасауға пайдаланылатын іріткіш. «...өзінен көп кейін оянған әйелі намазын оқып, сиырын сауып, сүтіне мәйек салып та үлгерді» (Ғ. Мұстафин, Дауыл). Е. Бекмұхаметов «қазақ тіліндегі араб-парсы сөздері» деген кітабында бұл сөздің парсы тілінен ауысқандығын көрсете отырып, мағынасын дәл жоғарыдағыдай қалыпта түсіндіреді. Ал Н. Оңдасыновтық «Парсыша- қазақша түсіндірме сөздік» атты еңбегінде бұл сөз парсы сөзі есебіне алынбаған. Ертедегі түркі жазба ескерткіштері сөздігінде майе — мән ; негізгі бастама мағынасында беріледі де, парсы тілінен деп белгіленеді. Шын мәнісінде бұл сөз араб және парсы тілінде де кездеседі. Сондай- ақ мағыналары да бірдей. Арабша майеғ—1. ағатын, сұйық ; 2. сұйықтық; парсы тілінде майеғ— 1. сұйық, ағатын; 2. Сұйықтық. Осы деректерге қарағанда, «мәйек» сөзінің алғашқы мағынасы араб, парсы тіліндегілер де, түркі тілдеріндегі мағыналар туынды, ауыспалы деуге болады. Тағы бір еске алатын жайт Мәйек - араб тілінде «муййе» сөзі «су» мағынасын береді. Осыған қарағанда, бұл тілдегі майеғ» сөзінің түп төркіні — « су» мағынасындағы «муййе» сөзі болуы да ғажап емес. Өйткені ағатын сұйық түрінің алғашқысы «су» екенін теріске шығару қиын

14 слайд
2.5.Пастерленген сүт. Сүт өндіретін зауыттар Пастерленген сүт  – белгілі бір режимде жылумен өңделген  (пастерленген), онан соң салқындатылған сүт. Оны майсыз және 1,5; 2,5; 3,2; 3,5; 6,0% майлылықпен шығарады. Ол ақ түсті, біртекті сұйық, аздап сарғыш түспен; таза және иісі саумал сүтке тән. Пастерленген сүт даярлау үшін II- сорттан төмен емес, мемлекеттік стандарт 13264-ке сәйкес  шикізат қолданылады. Патерленген сүтті дайындау біртіндеп орындалатын операциялар келесі: шикізатты қабылдау және дайындау, тазалау, нормалдау (нормалданған сүт өндіргенде), қоспа даярлау (қоспа және толтырғыш қосқан сүт), пастерлеу және салқындату, витаминдеу (витаминделген сүт өндіргенде), құю, орау, маркілеу, сақтау және тасымалдаудан тұрады. Сатуға әзірленген сүттің әр партиясын араластырған соң, одан сынама алып, майлылығын, қышқылдығын және тығыздығын анық-тайды. Суретте пастерленген сүт өндірудің технологиялық сұлбасы көрсетілген.

15 слайд

16 слайд
Сүт өндіретін зауыттар «ФудМастер»   компаниясының  тарихы-  1995 жылдан  бастау алады. Бұған себеп жас кәсіпкерлерді сүт өнімдерінің алуан түрі бар  Қазақстанда  неліктен,  йогурт  секілді пайдалы әрі нәрлі сондай–ақ дәмді сүт өнімін неге өндірмеске деген сұрақ толғандырады. Осындай мақсатпен компания  Есік қаласындағы  сүт зауытын жалға алып, алғашқы боп Қазақстанда Йогуртты жарыққа шығарған. Бүгінгі күнде компанияның 16 филиалында  ірі 4 зауыты және екі сүт-тауарлы  фермасы  бар.«ФудМастер» компаниясы Қазақстан нарығында сүт өнімдерінің арасында көшбасшы саналады.Компания отандық өндірушілер арасында ең үлкен өнім тізбегін жарыққа шығарып, халықтың ұсынысы мен талғамын барынша қанағаттандыруға тырысады.Тұтынушылар сұранысы көп ие болған өнімдер:айран, қаймақ,үй сүзбесі,Дольче йогурты,БИО-С Имун қоютылған сүті және т.б. Қазіргі таңда компания зауыты 100-ге жуық атаумен сүт өнімдерін шығарады.Жылсайын компания өнімдерінің түпжиының жаңарта отырып,Қазақстан халқына жаңа, сапалы әрі дәмді өнімдерін ұсынады. 2004 жылдан  бастап «ФудМастер» компаниясы әлемде жоғары сапалы сүт өнімдерінің өндіретін, дүниежүзінің 200-ден астам мекемелерін біріктіретін халықаралық  Лакталис (Франция)  тобына кірген. «ФудМастер» компаниясының негізі мақсаты, Қазақстандағы сүт өнімдерін тұрақты дамуы мен тұрғындарды табиғи қоспалардан жасалған, әлемдік сапа  стандартына  сай  өнімдермен  қамтамасыз ету.

17 слайд

18 слайд
Менің сиыр фермасына саяхатым

19 слайд
Қорыта келгенде, сүт – массалы және күнделікті тұтынуда ең қажетті өнім. Сүттің тағамдық құндылығы ең алдымен, оның балалар тамақтануындағы мәнімен сипатталады. Емшектегі бала үшін сүт қалыпты өсу мен дамуды қамтамасыз ететін негізгі тамақ көзі. Сүтте өсіп жатқан организмнің алғашқы периодында қажетті барлық құрамдас бөліктерден тұрады. Сүт және сүт өнімдерінің сіңімділігі 95 – 98 % дейін ауытқиды. Сүтте аминқышқылдық құрамы бойынша толық құнды белоктардан, емдәмдік және биологиялық маңызды қасиеті бар сүт майынан тұрады. Сүт – маңызды минералды заттар, микроэлементтер мен витаминдердің көзі. Сіздерге берер кеңесім – сүт өнімін кунделікті қолданыңыздар!Қорытынды

20 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Кенжеахметұлы С., Қазақтың дарқан дастарқаны, Алматыкітап 2007 ж. 2. Анфимова Н. А., Татарская Л. Л. Аспазшылық, Просвещение 2002 ж. 3. Ермакова В. И. Аспазшылық, Просвещение 1993 ж. 4. Матюхин З. П. Тамақтану, гигиена және физиология негіздері, Просвещение 1999 ж.   5. http ://www.foodmaster.kz/ru/about/garland/

21 слайд
Назар аудар ғандарыңызға ! рахмет