Далалық өркениеттің тарихи және мәдени ескерткіштері

1 слайд
10 сынып Қазақстан тарихы « Мәдениет, білім және ғылымның дамуы» бөлімі Сабақ тақырыбы: § 57 «Далалық өркениеттің тарихи және мәдени ескерткіштері»Қазақстан тарихы пәні мұғалімі Икрам Нұрасыл Сүлеймен Демирель атындағы лицей

2 слайд
О қу мақсаттарымыз: Сіз бүгінгі тақырыптан біле аласыз: 10.4.1.5 -«Дала өркениетінің» белгілі тарихи және мәдени ескерткіштеріне шолу жасаймыз Сіз осы сабақта меңгересіз: 10.4.1.6 -типологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, тарихи және мәдени ескерткіштерді классификациялауды, яғни жіктеуді үйренеміз

3 слайд
Жаңа тақырып бойынша мағынаны ажыратуға қажетті ақпарат көздері: Видео, интернет-ресурстарға, оқулық беттеріне сілтемелер: 1. «Қазақстанның киелі жерлер географиясы» бойынша қандай 186 нысан жалпыұлттық маңызға ие деп танылды? https://youtu.be/0v1zWrjs7Q0 2. Еліміздегі қандай ескерткіштер ЮНЕСКО тізіміне енген? https://youtu.be/wkVvKaJQoOo 3. Оқулық З. А. Джандосова. Қазақстан тарихы. 10-сынып. Алматы: Мектеп, 2019 § 57 оқу (215-220 беттер)

4 слайд
Тірек сөздер • Тарихи және мәдени ескерткіштер- тарихи және саяси оқиғалармен, ауызша тарихи іліммен, халықтық мәдениетпен байланысты ескерткіштер • Сакральді нысан (қасиетті орын, нысан)- мифологиямен, дәстүрлі діни сеніммен байланысты ерекше құрметтелетін қасиетті нысан, сондай-ақ, мәдени мұраның, сәулет өнерінің және тарихи мәні бар ерекше құрметтелетін ескерткіштер, табиғи ландшафт • Рухани қасиетті орын- рухани салт-дәстүрлерге байланысты құрметтелетін киелі орын • Қажылық- «қасиеттi жерге баруды ниет ету» • Тарихи жады- ұрпақтан- ұрпаққа берілетін, халықтың жағымсыз тәжіирибесін қоса алғандағы өткен заман оқиғалары туралы аңыз- әңгімелері мен мифтері, тарихи хабарламалары • Мәдени-генетикалық код- бір этнос, ұлт немесе өркениет адамдарын байланыстыра отырып, тіл мен нышандардың көмегімен ұрпақтан- ұрпаққа берілетін тарихи рухани құндылықтар мен түсініктер, тәжірибе мен дәстүрлер жиынтығы • Ұлттық бірегейлік- адамның белгілі бір ұлтқа тиесілі екендігін ұғынуы

5 слайд
Ұлттық рухани қасиетті жерлерді не үшін білу керек? Ұ л т т ы қ қ ұ н д ы л ы қ т а р ( х а л ы қ т ы қ с а н а + м ә д е н и е т ) Т а р и х и ж а д ы ( е с к е р т к і ш т е р + а д а м + ұ л т т ы қ б і р е г е й л і к ) Қ а с и е т т і о р ы н д а р ғ а қ ұ р м е т ( ұ л т т ы қ д ә с т ү р + ұ л т т ы қ е р е к ш е л і к + к и е л і с а н а ) « Қ а з а қ ы и с л а м » ( и с л а м н е г і з д е р і + а т а - б а б а а р у а ғ ы н а с и ы н у + к е с е н е л е р ) « М Ә Д Е Н И - Г Е Н Е Т И К А Л Ы Қ К О Д » = е л і м і з б е н ж е р і м і з д і б о л а ш а қ ұ р п а қ қ а а м а н а т е т у

6 слайд
Қазақстанда 700-ге жуық нысандар қасиетті орындар болып саналады

7 слайд
«Сакральды Қазақстан жобасы» (2017 жыл мамыр) 2- топ. Макросакральды орындар – жалпыұлттық маңызы бар 100 нысан тізіміне енген киелі жерлер • «Ерекше қорғалатын табиғи мұра ескерткіштері» санаты бойынша тізімге 9 орын - Ұлытаудағы Ақмешіт Әулие биігі, «Хан Тәңірі» шыңы, Алтайдағы Мұзтау шыңы, Шарын каньоны, Қазығұрт тауы, Жамбақы тауындағы және Абай ауданындағы «Қоңыр әулие» үңгірлері, «Отпан тау» тарихи-мәдени кешені, «Бектау ата» тауы және үңгірі және Жылаған-ата үңгірі енгізілді. • «Археологиялық және архитектуралық ескерткіштер» бойынша 11 орын - «Бозоқ» ортағасырлық қалашығы, «Боралдай сақ қорғандары», «Есік-сақ» қорғаны, Таңбалы (Тамғалы) археологиялық кешені, Теректі әулие, «Беғазы» археологиялық кешені, Ботай қонысы, Берел қорымы, Шілікті қорымы, Мерке- Жайсан түркі ғұрыптық кешені, Қосбатыр - Қумай ескерткіші (шамамен VI-VIII ғғ.) және Ақыртас бекінісі ( VIII-IX ғғ.) іріктеліп алынды. • «Діни және ғибадат орындары» болып табылатын Қазақстанның 32 орны енгізілді: Қ.А.Яссауи кесене- кешені , Ибраһим ата кесенесі ( XI-XII ғғ.), Қарашаш ана кесенелері ( XI-XII ғғ.), Қарабура кесенесі, Баба Түкті Шашты Әзіз кесенесі, Бәйдібек би кесенесі, Домалақ ана кесенесі, Үкаш ата мазары (ІХ-Х ғғ.), Исмайл-ата сәулет кешені (ХІ-ХІХ ғғ.), Шопан ата (Х-Х I Х ғғ ) және Бекет ата жерасты мешіті (Х VIII ғғ.), • Тарихи тұлғаларға қатысты киелі 20 орын - Жиренқопадағы «Қобыланды батыр» мемориалдық кешені, Есім хан кесенесі (Х V ІІ ғ.), «Абылай хан» алаңы, «Хан моласы» мемориалдық кешені ( XVIII ғ. Әбілқайыр хан), «Абылай хан резиденциясы» кешені, «Қабанбай батыр» кесене-қорымы, «Райымбек батыр» кесенесі, Тама Есет Көкіұлы кесенесі (Х V ІІІ ғ.), Қарасай және Ағынтай батырлардың мемориалдық кешені, Махамбет Өтемісұлының кесенесі, және т.б.1-топ. Микросакральды орындар - белгілі бір өңірдегі немесе ауыл тұрғындары үшін маңызы бар және солар ғана баратын киелі де қасиетті орындар (мысалы Әулие Ырғызбай ата кесенесі)

8 слайд
Қасиетті орындардың 4 тобы • Әулие Ақмешіт тауы (Қарағанды облысы) • Хан тәңірі шыңы (Алматы облысы) • Қоңыр әулие үңгірі (Шығыс Қазақстан облысы) • Қазығұрт тауы (Түркістан облысы ) және т.б. • Ботай қонысы • Беғазы –Дәндібай • Тамғалы жартастары • Шілікті, Берел ескерткіштері • Қозы Көрпеш- Баян сұлу ескерткіші • Тараз, • Отырар, • Сығанақ, т.б қалалары • Есім хан кесенесі • Орбұлақ шайқасы • Аңырақай шайқасы • Бұланты шайқасы өткен жерлер • АЛЖИР және КарЛаг лагерьлері • «Өлімнен де күшті» монументі (Семей) • «Астана-Бәйтерек» және т.б.• Қожа Ахмет Йассауи кесенесі • Арыстан баб кесенесі • Домалақ ана кесенесі • Қарахан кесенесі • Айша бибі кесенесі • Бекет ата жер асты мешіті және т.б Табиғи- ландшафтылы орындар Археологиялы қ және сәулет өнерінің ескерткіштері Тарихи тұлғалар мен саяси оқиғаларға байланысты жерлерҚасиетті діни қажылық орындары

9 слайд
Жаңа тақырып бойынша мұғалімнің сұрақтары: 1- сұрақ: 2017 жылы «Сакральді Қазақстан» картасы жасалған болатын. Бұл картаның ерекшелігі неде?

10 слайд
2- сұрақ: Маңызы бойынша сакральды орындар неге макросакральді және микросакральді деп бөлінеді?

11 слайд
3- сұрақ: Өз үлгісі бойынша қасиетті орындар қандай 4 топқа бөлінеді?

12 слайд
4- сұрақ: Оқулық материалы және ғаламтор ресурстарын пайдаланып, өз өңіріңіздегі макросакральды және микросакральды жерлерді атап көріңіз

13 слайд
Өздік жұмыс Оқулықтағы тапсырмалар мен интербелсенді тапсырмалардың сілтемелері: 1. «Атамекен»-Қазақстан картасы» этнопаркі туралы қысқаша хабарлама әзірлеңіз https://youtu.be/VghgNB6z_RI немесе интернет ресурс болмаса 2. Оқулықтан тапсырма- З. А. Джандосова. Қазақстан тарихы. 10-сынып. Алматы: Мектеп, 2019 §57 оқу, 220 бет. №2,3,4 тапсырмалар