Дәріс тақырыбы:Психологиялық кеңес берудің мәні

1 слайд
ҚАЗАҚ СПОРТ ЖӘНЕ ТУРИЗМ АКАДЕМИЯСЫ ОЛИМПИАДАЛЫҚ СПОРТ ФАКУЛЬТЕТІ Дене мәдениеті және спорттың теориялық негіздері кафедрасы Пән: Психологиялық білім беру негіздері Білім беру траекториясы Дәріс тақырыбы:Психологиялық кеңес берудің мәні Оқытушы: п.ғ.м.,оқытушы Ә.К.Толқынбаева

2 слайд
 Дәріс жоспары:  Психологиялық кеңес туралы түсінік.  Кеңес берудің кеңістіктік және уақыттық аспектілері.  Психологиялық қызметті жүргізуші психолог-мамандардың құқықтары.

3 слайд
 Психологиялық кеңес – бұл психолог жұмысының жаңа аймағы. Қазіргі уақытта өз бетінше дербес жұмыс істеу сферасында жұмыс істеу формалары – ғылыми-зерттеу, психологиялық оқыту, психологиялық коррекция, психодиагностика сияқты бағыттарымен сипатталады.  Психологиялық кеңес беру – практикалық психологияның ерекше бөлімі. Ол маман психологтан кеңес түрінде немесе нұсқау жүзінде тікелей психологиялық көмекті қажет ететін адамдарға ықпал етумен байланысты.  Психолог – кеңесшіге адамдардың орташа қабаты және денсаулығының денелік және психологиялық жағдайы жоғары риск аймағындағы адамдар барады. «Жоғары риск аймағы» түсінігіне өмірлік ситуацияларға жүйкелік, дене ауруларына бейім, ауырып қалу қаупі бар адамдарды жатқызамыз. Басқа денелік-психологиялық күшті, денсаулығы мықты адамдар қандай болмасын өмірлік жағдайдан шыға алады. Олар тек шаршағандықты ғана сезінеді.

4 слайд
 Психологиялық кеңестен көмек күтетіндер - әдетте өмірге қабілеттілігі нашар және жұмысына толықтай берілмеген адамдар. Психологқа көбінесе көмек сұрауға өмірінде жолы болмаған адамдар барады және де сол мәселелері оны психологқа баруға итермелейді.  Психолог-кеңесшіні адамдар не үшін іздейді? Неліктен олар оған барады?  Кейбір адамдар өз мәселесін қалай шешу керектігін біле тұра психологқа барады. Өйткені олар психологтан эмоционалды тіректі қажет етеді. Ал кейбіреулері мәселені қалай шешуді білмей, кеңес сұрай барады. Үшіншілері - өзіне сенімсіз, берілген мүмкіндіктің қайсысын тыңдауды білмегендігінен барады. Оларды сендіріп, иландырып, дұрыс жолға қарай бағыттау керек. Төртіншілері - көбіне жалғызбасты адамдар, оларға біреуге ішін жарып, сырласу керек. Бұндай адамдарда әдетте психологиялық проблемалары жоқ, алайда олар зейін қойып тыңдайтын адамдарды іздейді.  Психологиялық кеңес - беру- бұл психологиялық м ə селелерді денелік ж ə не психологиялық жағынан дені сау адамдар шеше алады деген тұжырымға негізделген, адамдарға психолгиялық көмке көрсету болып табылады. Алайда клиент көп жағдайда өз м ə селесінің м ə нін түсінбей, оны тиімді шешу жолдарын таба алмайды. Осындай жағдайда клиентке мамани дайындағы бар кеңес беруші-психолог көмек көрсетуі қажет. Бұл психологиялық білім берудің негізгі міндеті болып табылады. Кеңес беру кезінде кеңес беруші-психолог клиентпен жұмыстану кезінде арнайы т ə сілдер мен ə дістерді қолдана отырып, аз уақыт ішінде туындаған м ə селенің шешу жолдарын іздестіреді, ж ə не осы м ə селенің шешілуі клиентке түсінікті, ж ə не қолайлы болуын қарастырады. Кеңес беруші-психолог пен клиент арасындағы ə ңгіме бір-екі кездесумен шектеліп қоймайды.Көп жағдайда туындаған м ə селелерді шешу үшін үш-төрт немесе одан да көп клиентпен кездесулер талап етіледі.

5 слайд
• Бұндай кездесулердің қажет етілуі мына жағдайларға байланысты; • - Клиенттің м ə селесі күрделі болуы мүмкін.Сондықтан оны бір-екі сияныспен шешуге болмайды. - Клиент кеңес беруші- психологқа бір емес бірнеше м ə селемен келуі мүмкін ж ə не осы м ə селелердің ə р қайсысы бөлек кеңес беруді қажет етуі мүмкін. • - Туындаған м ə селені клиент өз бетімен шеше алмайды.Сондықтан ол кеңес беруші-психологтың қолдауын қажет етеді. Бір-екі сияныстан соң кеңеғс беруші психолог клиентің м ə селелерді өзгелердің қолдауынсыз өзі шеше алатынына сенімді бола алмайды. • Кеңес беруші-психологқа көбінесе денелік ж ə не психологиялық денсаулығы жағынан нашар адамдар кеңес алуға келеді. Денсаулығы нашар адамдар қиын ситуацияларға түскенде жүйкелік, психикалық сонымен қатар денлік ауруларға ұшырауы мүмкін.Ал басқалары, денелік ж ə не психологиялық денсаулығы жағынан мықты адамдар бұндай ситуациядан жай ғана жайсыздық пен шарщауды сезінеді. Кеңес алуға ə детте өмірге жақсы бейімделмеген немесе жұмысында өз орнын таба алмаған адамдар келеді.Кеңес беруші- психологқа көбінесе дені сау, бірақ өмірде жолы шықпаған адамдар кеңес алуға келеді. Психологиялық кеңес беруде эмоционалдық ауытқушылықтары бар,өмірде көптеген 17 қиыншылықтарды көрген адамдар кездеседі. Ə детте осындай өмірлік жағдайға тап болған адамдар кеңес беғруші-психологтан м ə селенің пайда болған кезінде емес, өмірдің қиын кезеңдерінде ғана көмек іздейді. Кеңес берушіден адам пайда болған м ə селелерді өз бетімен шеше алмай, не істерін білмеген жағдайда көмек сұрайды.Сонымен бірге кеңес беруші-пихологқа ішкі күйзеліс жағдайына түскен адамдарда келеді. Кейбір клиенттер өз м ə селесінің шешу жолдарын біле отырып,кеңес беруші- психологтан жай эмоционалдық қолдауды күтеді. Басқалары м ə селесінің шешу жолдарын таба алмай, кеңес беруші-психологқа кеңес алуға келеді.Үшіншілері өз бетімен шешім қабылдай алмай, нақты мүмкіндіктерді таңдай алмайды. Төртіншілеріне жай ғана ə ңгімелесуге қасында ешкімі жоқ жалғыз адамдар кеңес беруші психологқс келеді. Ə детте оларда күрделі психлолгиялық м ə селелері болмайды, олар тек уақытымен ə ңгімелесушіні қажет етеді. Кеңес беру клиенттер арасында кеңес беруші психологқа өзне қажет емес,жалған кеңесті немесе кеңес беруші психолгты сынау үшін келеді.Кейбір адамдар шынайы кеңес беруші психологтың жұмысымен танысып келеді, басқалары кеңес беруші психологты ң маңызды емес жұмыстармен айналысады деп басқаларды сендіреді. Кеңес беруші-психологтың к ə сіби ұстанымы: Келген клиентті қандай м ə селемен, неге келгеніне қарамастан оны мұқият, сыйластықпен қарсы алу.Бұл кеңес беруші-психолгтың авторитетін сақтап қалу үшін емес, өзінің к ə сіби этика нормасына байланысты барлық кеңес алуға келген адамдарға көмек көрсету.

6 слайд
• Психологиялық кеңес беру басқа практикалық психологиялық көмектерден мына негіздерімен ерекшеленеді: • Мысалы- жеке ж ə не топтық психотерапияға қарағанда психологиялық кеңес берудегі кеңес беруші-психолгпен клиент арасындағы байланыс қысқа уақытпен анықталады. Ə р-түрлі жеке ж ə не топтық психотерапиялар ұзақ уақытқа, ə детте бірнеше жұмадан бірнеше айға, тіпті жылға да созылуы мүмкін. Психотерапияда клиенттің м ə селесін шешуде психолог маңызды роль атқарады.Ол клиент м ə селесін талқылап шешу м ə селелерін іздестіретін болса, ал клиент пассивті роль атқарады. Психологиялық кеңес беруде болса, керісінше:бұнда кеңес беруші-психолог көбіне клиентке тек ұсыныс беріп бағыттап отырады.Клиент басты роль атқарып шешімді өзі қабылдайды. Практикалық психологиялық жұмыстағы кеңес беру психотерапивтік практикадағы кеңес беруге қарағанда клиент пен психологтың өзара жеке қарым-қатынасын орнатуға мүмкіндік береді. Психологиялық кеңес берудің практикасымен байланысты негізгі психокоррекциялық жұмыс көп жағдайда клиенттің өздігінен,психологтың қатысуынсыз өтеді. • Клиенттің кеңес беру процесіне кірістірілуі. • Кеңес беру процесі тиімді болуы үшін, клиентті қабдылдау кезінде ол өзінің проблемасы бойынша көтерілген әңгімеге кірістірілгенін сезініп, кеңес берушімен талқылаған мәселелердің барлығын эмиоцияға шалыққан түрде қайтадан басынан өткеруі тиіс. Мұндай кірістірушілікті қамтамасыз ету үшін психолог өзінің диагностикалық әңгімесінің дамуын біртіндепклиенттің басынан өткізген жағдайдың барлығын бір-бірімен ұштастырып, сол оқиға болған жағдаймен логикалық жағынан байланыстырып, талдаудың мғынасы шағынушыға түсінікті болатындай етіп жүргізуі керек. Себебі, талқылаған мәселелердің барлығы клиентке түсінікті және тыңдаушылардың қызығушылығын тудыратындай болмаса ол өз оқиғасын шешу үшін үлкен шыдамдылықпен оны сараптап, нәтижесінде осы жағдайдан шығу жолдарын белсене іздеуге кіріспейді. • Клиент қабылдау кезінде оль кенеттен толқып, тақырыпқа деген қызығушылығын жоғалтып, жалығып, іштей психолог пікірімен келіспей, болған жағдай туралы ешнәрсе айтқысы келмей қалатын кездері болады.

7 слайд
 Клиенттерге жауап кершілікті өз мойнына алдыру.  Кеңес беру барсында клиенттің жауапкершілік локусы өзгелерден өзіне ауыстырылуы тиіс. Бұл міндетті шешпей қандай да бір нақты нәтижеге жету мүмкін емес. Тек қана адам өз басынан өтіп жатқан оқиғаларға өзінің жауапкершілігін сезінген кезде ғана ол өз басына қиындықтуғызған жағдайға өзі де кінәлі екенін мойындап, оны өзгертуге шынымен тырыса бастайды. Керісінше, кінәсін мойындамаған жағдайда ол айналасындағы адамдар тарапынан көмек пен жағдайды өзгертуді күтеді және талап етеді.  Жауапкершілік локусын клиенттің өзіне аудару оңай шаруа емес. Қабылдау барысында психолог жасай алатын нәрсе- бұл клиентке оның адамдармен қатынастары күрделі сипатта екендігін түсіндіріп, оны оң белгіге аударуға ықпал ететін жолдарын көрсету. Бұл жағдайда кеңес беруші өте маңызды нәтижеге қол жеткізеді, себебі адам өзінің оқиғаға жауаптылығын сезіне отырып, өз өміріде өзгерістер болуы үшін не істеу керектігі туралы өзі шешім қабылдайды. Әрине, бұл шешімді қабылдаудағы психологтың көмегі өте пайдалы.  Кеңес беруші мен клиент арасындағы қатынасты құру.  И.В.Цзен, Ю.В.Пахалов, т.б. ғаламдар клиент пен психолог қатынасы ерекшеліктерін анықтауға төрт ұстанымды атап көрсеткен: теңдік, серіктестік, жоғарыдан төменге және төменнен жоғарыға. Әртүрлі жағдайларда кеңес беруші түрлі ұстанымдарды жетекші ретінде іріктеп алады. Бірақ кеңес беруде өте дәстүрлі болып ұстанымы мен клиентке қатысты серіктестік ұстанымдары табылады. Дегенмен бұл жағдайларда да бағыттаушы және анықтаушы рөл психологқа жүктеледі. Сондықтан осы позицияны толығырақ қарстыру керек.

8 слайд
• Кеңес берудің кеңістіктік және уақыттық аспектілері. • Кеңес берудің кеңістігіне келетін болсақ, бұл жұмысты жүргізу үшін, жайлы бөлме немесе үлкен бөлмеде арнайы бөленген бұрыш болуы керек. Клиентті есікке арқаымен отырғызып, кеңес беру процесінде болатын әңгімеге назарын аудару керек. Ең ыңғайлы варианты – психолог пен клиент арасында қашықтық болу керек. Екеуінің арасындағы арақашықтық тым жақын болмағаны жөнінде олардың аяқтары еркін сыятын, керек кезінде еркін отырып тұра алатындай болу керек. • Бөлмеде устел міндетті түрде болады, онда керекті жазбалар болады. Үстелдің үстінде немесе қабырғада ілулі тұрған сағат та – маңызды атрибут. Оған қарап белсенді жұмыс жасау керектігі ескеріледі. • Сонымен, психолог бөлмесі келесі жабдықтармен жабдықталуы керек: жұмыс үстелі, 2 кресло және журналдарға арналған үстелше, орындықтар, кілем, лампа, құжаттарға арналған шкаф, сейф, компьютер (принтер), көрнекі құралдар (тестер, сұрақтар, фигуралар, приборлар) және телефон. • Сейфте «Қызметтік қолдану үшін» деген жазу болуы керек және онда келесі құжаттар сақталады: • - Психологиялық-педагогикалық тексерулердің жекелей картасы (паспорт); • - Жекелей кеңес беруді тіркеу журналы; • - Тест материалдары, олардың жауап-кілттері және олардың анализдері; • - Келіп түскен және жіберуге керек құжаттар; • Психологиялық-педагогикалық консилиум және медико-психолопедагогикалық тексеру материалдары.

9 слайд
 Психологиялық кеңес беру жұмысының бірнеше бағыттары: 1) білім алушыларға, ата-аналар мен педагогтерге олардың сұранысы бойынша консультация беру; 2) білім алушыларға, ата-аналар мен педагогтерге жеке тұлғалық, кәсіптік өзін-өзі айқындау проблемалары және қоршаған ортамен өзара қарым-қатынастар бойынша жеке және топпен консультация жүргізу; 3) күйзелістік, жанжалдық, қатты эмоционалды күйзелістік жағдайда болып табылатын білім алушыларға психологиялық қолдау көрсету; 4) тұлғааралық және топаралық жанжалдарды шешуде делдалдық жұмыстарды ұйымдастыру. 5) білім беру жүйесінде және әлеуметтік ортада психологиялық кеңес берудің ең көп қолданатын саласы мектеп оқушыларына және олардың ата – аналарына кеңестер беріледі. 6) Баланың психологиялық дамуын шешу мәселесі бойынша 7) Психологиялық көмекті қажет ететіндерге дер кезінде қажетті іс – шаралар жөнінде 8) Ата – аналарға балалармен ара қатынастарындағы қиындықтар себебі бойынша 9) Ұстаз бен шәкірт арасындағы қарым – қатынас бойынша 10) Сұраныс бойынша баланың арнайы қабілетіне жеке тұлғалық ерекшелігіне, интеллектуалдық дамуына диагностика жүргізу және ата- аналарға бағыт беру және т.б.

10 слайд
Пси...