ЕСЕПТЕРДІ ӘР ТҮРЛІ ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ

1 слайд
Тақырыбы : ЕСЕПТЕРДІ ӘР ТҮРЛІ ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ Ш.Н

2 слайд
ЗЕРТТЕУДІҢ ӨЗЕКТІЛІГІ Білім беруді қоғамның әлеуметтік-экономикалық, мәдени құндылықтарынан, ұлттық дәстүр, рухани негізден бөле-жара қарауға болмайды, сонымен қатар онда ғылым мен техниканың, педагогиканың соңғы жаңалықтары да барынша ескерілуі тиіс. Мектеп пәндерінің ішінде математикалық білімнің орны ерекше. Математиканы оқыту процесін ұйымдастыруда мазмұнды есептердің ішінде экономикалық мазмұнды есептер шығару негізінде оқушылардың экономикалық ойлауын қалыптастыру бүгінгі өмір талабына сай азамат тәрбиелеудің негізгі жолдарының бірі деуге болады.

3 слайд
Зерттеу жұмысының мақсаты Есептер шығарудың жалпы әдістерін оқытуда теориялық тұрғыдан негіздеу.

4 слайд
Зерттеу жұмысының міндеттері O Мектепте есептер шығарудың жалпы әдістерін оқытудың мүмкіндіктерін анықтау. Мектепте есептер шығарудың жалпы әдістерін оқытуда пайдалану, жетілдіру және соның негізінде әдістемелік ұсыныстар беру.

5 слайд
ЕСЕП ШЫҒАРУ ТӘСІЛДЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ Есеп шығару процесінің құрылымы 1.Есепті талдау 2. Схема жасау 3.Тәсілді табу 4.Есепті шығару 5.Шы- ғарылуын тексеру6.Есепті зерттеу7.Жауабын табу 8.Талдау жасау

6 слайд
Есептерді шешудің жалпы әдістері Математикалық есептерді шешуде талдау мен біріктіру кең түрде қолданылады. Талдау – ізделіндіден берілгенге қарай көше отырып, талқылау жолы. Біріктіру – берілгеннен бастап ізделіндіге көшу жолы. Бұл екі әдісте бір-бірімен тығыз байланыста болады. Мәселе есеп деп бұл арада берілгендері тек математикалық мазмұннан тұрмай, сонымен бірге басқа да сюжеттен тұратын есептерді айтады. Алгебраның есептері (теңдеулер құруға берілген есептер, теңдеулер, олардың жүйелері мен жиынтықтары,  теңсіздіктер , олардың жүйелері мен жиынтықтары) тек талдау не тек біріктіру қолданылып шешіледі. Құрама есеп, бір есептердің ізделінді шамалары екінші есептердің берілген шамалары болатындай байланыстағы бірқатар жай есептерден тұрады.

7 слайд
ҚҰРАМА ЕСЕП O Құрама есеп, бір есептердің ізделінді шамалары екінші есептердің берілген шамалары болатындай байланыстағы бірқатар жай есептерден тұрады. Құрама есепті шығару, оны бірнеше жай есептерге жіктеу және ретімен оларды шығару болып табылады. Сонымен, құрама есепті шығару үшін берілген шамалар мен ізделінді шамалар арасындағы бірқатар байланыстарды анықтау керек, соған сәйкес арифметикалық амалдарды таңдап алуға, содан кейін шығаруға болады.

8 слайд
ҚҰРАМА ЕСЕПТЕРМЕН ЖҰМЫС O "Мектепте 8 қыз бала кезекші болды, ал балалардың одан 2-уi артық. Мектепте қанша бала кезекші болды?" Бұл есеп екі жай есептен тұрады: 1. Мектепте 8 қыз бала кезекші болған, ал кезекші болған ұл балалардың одан 2-уi артық. Мектепте қанша ұл бала кезекші болған? 2. Мектептe 8 қыз бала, 10 ұл бала кезекші болған. Мектепте барлығы қанша бала кезекші болған? Бірінші есепте ізделінді болған сан (ұлдар саны) екінші есепте берілген шама (10 ұл бала) болғанын көріп отырмыз. Бұл есептерді ретімен шығару құрама есепті шығару болып табылады: O 1) 8+ 2= 10; 2) 8+ 10 = 18.

9 слайд
ТЕҢДЕУ O Теңдеу  құру арқылы  шығарылатын  есептер алғырлыққа, салыстыруға,  белгісіз шамаларды  анықтауға, есептің нәтижесін тексере білуге  тәрбиелейді. Теңдеу құруға берілген есептерді шығару үшін төмендегі шарттарды орындау керек.  O Есептің мәтінін анықтау. O Белгісіз шамаларды анықтау. O Теңдеу құру. O Теңдеуді шешу. O Теңдеудің шешімдерін зерттеу. O Есепті тексеру. O Есептің толық жауабын жазу.

10 слайд
ТЕҢДЕУ АРҚЫЛЫ ШЫҒАРЫЛАТЫН ЕСЕПТЕРМЕН ЖҰМЫС Еркін әкесі 36-ға келген кезде туылған болатын. Қазір оның жасы әкесінің жасынан 5 есе кіші. Еркіннің әкесі қазір нешеде болғаны?   Шешуі: Х  жылдан кейін әкесінің жасы баласының жасынан 5 есе кіші болады деп тұжырымдаймыз да, оның сандық мәнін іздейміз. Ол үшін тапсырма шартына сәйкес теңдеу құрамыз. 5*(0+Х)=36+Х 5*Х-Х=36 5*Х=36+Х 4*Х=36 Х=36:4 Х =9 5*(0+9)=36+9 45=45 Баласы 9 жаста болса, онда әкесінің жасын табу үшін: 36+9=45   Жауабы: Әкесі қазір 45 жаста.

11 слайд
ШАМАЛАР Шамалар және олардың өлшемі тұрғысынан алғанда ұзындық, масса және сыйымдылық жайында түсініктер беріледі. Бұрыннан белгілі шама - ұзындықты және оның бірліктерін пысықтай келе, ұзындықты өлшеудің жаңа бірілігі-метрді енгізудің тұрмыстық қызметтегі мен мұқтаждығынан туындайтынын көрсетіп берген жөн. Сондай-ақ, ұзындықтың, сантиметр, децеметр және метр сияқты бірліктердің сандар нумерациясындағы сәйкес бірліктердің, ондықтардың және жүздіктердің баламасы болатыны да ескерілген. Ұзындықты өлшеу бірліктерінің ара қатынасы – ондық санау жүйесіндегі сәйкес разряд бірліктерінің ара қатынасындай. Ендеше, олардың қатынастарына қарастырылуы өте орынды. Ұзындық - затттың қасиетін сипаттайтын шама екені оқушыларға бірнеше сыныптан белгілі. Сондықтан «Масса» және «Сиымдылық» ұғымдары мен терминдері өтілетін сабақтарды алдымен оқушылардың сәйкес шама туралы түсінік деңгейлерін анықтау керек. Мәселен : өлшемдері бірдей екі заттың адамның қолына әсері әр түрлі болуы, өлшемдері әр түрлі ыдысқа құйылатын сұйықтықтардың мөлшері әр түрлі болатыннын көз мөлшер мен байқау және т.б. осыдан кейін біртекті шамалар салыстырылады (сезіну, көз мөлшермен, беттестіру арқылы, лайықтап алынған шартты өлшеуіштер көмегімен және т.б. арқылы ). Айталық, массаны салыстыруды – таразымен, ал сиымдылықты салыстыруды - стандарт шыны т.б. ыдыстарға құйылған сұйықтар және бір ыдыстағы суды басқа ыдыстарға қайтарып құю арқылы жүзеге асырудың мүмкіндігін көрсетіп беруге болады. Әр қарай шаманың негізгі өлшеу бірлігі таңдалып аланады да, онымен таныстырылады және өлшеу құрал- жабдықтары көрсетіледі. Мәселен, массаны өлшеу үшін қолданылатын таразы түрлері және кіртастары, негізгі өлшем бірлігі – килограмм, ал сиымдылықты өлшеу үшін қолданылатын іштілігі әр түрлі ыдыстар және литрлік ожау мен банка, негізгі өлшеу бірлігі- литр .

12 слайд
ШАМАЛАРДЫ ТАБУҒА АРНАЛҒАН ЕСЕПТЕРМЕН ЖҰМЫС «Өрнекте» Бұл тапсырма шамалардың өлшем бірліктерін сәйкестендіру білімін бекіту және оларды бір өлшемге келтіру дағдысын дамытуға негізделген. 9дм 1см = см 80 мин= сағ мин 564 кг= ц кг 2 сағ 20 мин= мин 7 м 6дм = см 400ц= кг Сәйкес келетін өлшем бірліктерді жаз: 5м 2дм 5см=52 5 3м 6дм 9см=359 245см = 2 4 5 587ц=58 7

13 слайд
ҚОЗҒАЛЫС Қозғалысқа байланысты есептер, яғни жылдамдық, уақыт, қашықтық шамаларына қатысты есептер төртінші сыныпта қарастырылады. Жылдамдық – уақыт -   қашықтық шамалары арасындағы байланыстарды анықтау басқа пропорционал шамалар арасындағы байланыстарды анықтау әдістемесімен жүргізіледі. Осы жұмыстың нәтижесінде балалар мынадай байланыстарды ұғынулары тиіс: O егер қашықтық пен жүрілген уақыт белгісі болса, онда жылдамдықты бөлу амалы бойынша табуға болады; O егер жылдамдық пен жүрілген уақыт белгілі болса, онда қашықтықты көбейту амалымен табуға болады; O егер қашықтық пен жылдамдық белгілі болса,онда жүрілген уақытты бөлу амалымен табуға болады. Бұдан әрі қарай, осы білімдерге сүйене отырып, балалар құрама есептерді, соның ішінде төртінші пропорционал шаманы табуға, пропорционал бөлуге, жылдамдық пен уақыт шамаларын және екі айырма бойынша белгісіз шамаларды табуға берілген есептерді шығарады. Осы есептермен жұмыс жасағанда сызба түрінде иллюстрацияны жиірек пайдалану керек, өйткені сызба есепте айтылған өмірде болатын жағдайды адамның көз алдына келтіруге көмектеседі. Аталған есептерді шығарумен қатар төртінші сыныпта кездесу қозғалысына және қарама-қарсы бағыттағы қозғалысқа арналған есептер енгізіледі. Осы есептердің әрқайсысы берілген мәліметтер мен ізделінді шамаларға байланысты үш түрлі болады: 1 түрі — денелердің әрқайсысының жылдамдығы және қозғалыс уақыты берілген, ізделінді шама-қашықтық; 2 түрі — денелердің әрқайсысының жылдамдығы және қашықтық  берілген, ізделінді шама-қозғалыс уақыты; 3 түрі – қашықтық, қозғалыс, уақыты және денелердің біреуінің жылдамдығы берілген, ізделінді шама –екіншісінің жылдамдығы.

14 слайд
ҚОЗҒАЛЫСҚА БЕРІЛГЕН ЕСЕПТЕРМЕН ЖҰМЫС   Мысалы: 630 км  жолды жылдамдықтары 70км/сағ және 90 км/сағ екі машинаның қайсысы бұрын жүріп өтеді ? Межелі жерге қайсысы қанша уақыт бұрын жетеді ? Шарты: Шешуі: S=630 км                         630:70=9(сағ) U =70км/сағ                   630:90=7(сағ) U=90км/сағ                     9-7=2(сағ) t-? Жауабы: 2 сағат

15 слайд
ҚОРЫТЫНДЫ Қазақстан Республикасы жалпыға білім беру мемлекеттік стандартында: "Оқушы белгілі бір қажетті біліктер мен дағдылардың иесі, оқу әрекетінің субъектісі, әр түрлі мәдениеттермен өз көзқарасы тұрғысынан диалогқа түсетін автор және жас ерекшелігіне сәйкес өз жолын қалыптастыруға күш жұмсап еңбектенетін бала" - деп қарау міндеті анықталған. Бұл міндеттің негізгі мақсаты - балаларға білім беру екендігі қазіргі кезде бір жақты, жеткіліксіз деп есептеледі. Себебі, мектеп білім берумен қанағаттанып, сол білімді нақты тәжірибеде қолдануға үйретпесе, онда бұл жеткіліксіз болар еді. Демек есеп шығарудың әр алуан әдістерін үйрену маңызды да жауапты міндеттердің бірі. Есеп шығару барысында, әдіс-тәсілдерді қолдануды одан әрі байытып, өрістету, оған қатысты дербес жағдайларды тұжырымдау, сөйтіп танымдық қабілеттерін қалыптастыруда, математикалық ойлау дербестігін дамытуда айрықша роль атқарады. Есеп шығару математиканы оқытудың ажырамас бөлігі, себебі есеп шығару математикалық ұғымдарды қалыптастырып байытуға, математикалық ойлауын өрістетуге, білімдерін практикада қолдануга, табандылық, ізденгіштік, еңбек сүйгіштік қасиеттерін тәрбиелеуге жол ашады.