Материалдар / Генетиканың даму тарихы

Генетиканың даму тарихы

Материал туралы қысқаша түсінік

Генетиканың даму тарихы. ортасына белгілі көзқарастар және студенттердің дүниетанымын дамыту. Еркін сөйлеу, салыстыра білу, қабілеттерін дамыту.

Сағат Ардақ Қасымханқызы

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

23 Қаңтар 2022

635

0 рет жүктелген

Жаңартылған бағдарлама Презентация Басқа

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

1 / 35

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Материалдың қысқаша түсінігі

1 слайд
Ж ҮРЕКТЕН ЖҮРЕККЕ

1 слайд

Ж ҮРЕКТЕН ЖҮРЕККЕ

2 слайд

3 слайд
 1 - топ: Моногибридтер  2 – топ: Дигибридтер  3 – топ: Полигибридтер

3 слайд

 1 - топ: Моногибридтер  2 – топ: Дигибридтер  3 – топ: Полигибридтер

4 слайд
ҮЙ ЖҰМЫСЫ Тақырып: Генетиканың даму тарихы.

4 слайд

ҮЙ ЖҰМЫСЫ Тақырып: Генетиканың даму тарихы.

5 слайд
“ САНДАР С ӨЙЛЕЙДІ” 190 1 жы л 1906 жыл 1909 жыл 1914 жыл 1865 жыл

5 слайд

“ САНДАР С ӨЙЛЕЙДІ” 190 1 жы л 1906 жыл 1909 жыл 1914 жыл 1865 жыл

6 слайд
 1-топ: Иттердегі жүннің қара болуы, қоңыр түске қарағанда доминантты, жүннің қысқа болуы ұзын болуына қарағанда доминантты. Екі белгісі арқылы гетерозиготалы иттен қандай күшіктер дүниеге келуі мүмкін?  2-топ: Асбұршақтың түсінің сары болуы, жасыл түске қарағанда доминантты, сырты тегіс болуы кедір бұдырлы болуына қарағанда доминантты. Екі белгісі арқылы гетерозиготалы асбұршақтан қандай ұрпақ алынады?  3-топ: Раушангүлділердің түсі ақ болуы, қызыл түске қарағанда доминантты, сырты тікенекті болуы тікенексіз болуына қарағанда доминантты. Екі белгісі арқылы гетерозиготалы раушангүлділерден қандай ұрпақ алынады? Есептер шы ғару

6 слайд

 1-топ: Иттердегі жүннің қара болуы, қоңыр түске қарағанда доминантты, жүннің қысқа болуы ұзын болуына қарағанда доминантты. Екі белгісі арқылы гетерозиготалы иттен қандай күшіктер дүниеге келуі мүмкін?  2-топ: Асбұршақтың түсінің сары болуы, жасыл түске қарағанда доминантты, сырты тегіс болуы кедір бұдырлы болуына қарағанда доминантты. Екі белгісі арқылы гетерозиготалы асбұршақтан қандай ұрпақ алынады?  3-топ: Раушангүлділердің түсі ақ болуы, қызыл түске қарағанда доминантты, сырты тікенекті болуы тікенексіз болуына қарағанда доминантты. Екі белгісі арқылы гетерозиготалы раушангүлділерден қандай ұрпақ алынады? Есептер шы ғару

7 слайд

8 слайд
Адам генетикасы және оның әдістері

8 слайд

Адам генетикасы және оның әдістері

9 слайд
 Сабақтың мақсаты: Тіршілік ортасына белгілі көзқарастар және студенттердің дүниетанымын дамыту. Еркін сөйлеу, салыстыра білу, қабілеттерін дамыту.  Білімділік – Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеудің негізгі генеалогиялық , цитогенетикалық, егіздік, онтогенетикалық, популяциялық, биохимиялық әдістері туралы түсінік беру және адам генетикасының ерекшеліктерімен таныстыру. Адамда тұқым қуалайтын аурулардың пайда болуын болжау және ерте анықтау үшін генетикалық білім қажеттілігі туралы айту.  Дамытушылық – студенттерге денсаулықтың генетикалық негіздері туралы білімдерін тереңдете отырып, ойлау қабілетін дамыту. Ойларын салыстыруға, анализдеуге, тұжырым жасауға және қорытындылауға үйрету.  Тәрбиелік – студенттерге тұқым қуалайтын ауруларды зерттеу тәсілдерін және олардың маңызын түсіндіре отырып, салауатты өмір салтын қалыптастыруға тәрбиелеу.

9 слайд

 Сабақтың мақсаты: Тіршілік ортасына белгілі көзқарастар және студенттердің дүниетанымын дамыту. Еркін сөйлеу, салыстыра білу, қабілеттерін дамыту.  Білімділік – Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеудің негізгі генеалогиялық , цитогенетикалық, егіздік, онтогенетикалық, популяциялық, биохимиялық әдістері туралы түсінік беру және адам генетикасының ерекшеліктерімен таныстыру. Адамда тұқым қуалайтын аурулардың пайда болуын болжау және ерте анықтау үшін генетикалық білім қажеттілігі туралы айту.  Дамытушылық – студенттерге денсаулықтың генетикалық негіздері туралы білімдерін тереңдете отырып, ойлау қабілетін дамыту. Ойларын салыстыруға, анализдеуге, тұжырым жасауға және қорытындылауға үйрету.  Тәрбиелік – студенттерге тұқым қуалайтын ауруларды зерттеу тәсілдерін және олардың маңызын түсіндіре отырып, салауатты өмір салтын қалыптастыруға тәрбиелеу.

10 слайд
 Адам генетикасы. Адамның тұқымқуалаушылық және өзгергіштік қасиетін зерттейтін генетика ғылымының бір саласын антропогенетика деп атайды. Адамның биологиялық пісіп – жетілуі, мінез –құлық қасиеттері тұқымқуалайтын гендердің бақылауында болады. Адамның денесі 500 триллиондай жасушадан тұратын болса, оның әрбір дене жасушасы 46 хромосомадан, ал жыныс жасушаларында 23 хромосома болады. Адамның генетикалық объект ретіндегі ерекшелігі – оның генетикасын зерттеуді қиындататын көптеген қайшылықтар бар. Олар: жыныстық жағынан кеш пісіп жетілетіндігі; әр отбасынан тарайтын ұрпақ санының аздығы; барлық ұрпақтың тіршілік ортасын теңестірудің мүмкін еместігі; хромосома санының көп болатындығы; адамға тәжірибе жасауға болмайтындығы және басты бір қайшылық – адамның кейбір тұқым қуалайтын қасиеттерінің, мысалы, қабілеті мен мінез-құлқының дамып қалыптасуына кедергі келтіретін ұлтшылдық, нәсілшілдік сияқты әлеуметтік теңсіздіктің болатындығы. Осы аталған қиыншылықтарға қарамастан, кейінгі кездерде адам генетикасы жедел қарқынмен дамуда. Ең соңғы жаңалықтардың бірі – ХХІ ғасырдың басында адамның генетикалық кодының шешілуі.

10 слайд

 Адам генетикасы. Адамның тұқымқуалаушылық және өзгергіштік қасиетін зерттейтін генетика ғылымының бір саласын антропогенетика деп атайды. Адамның биологиялық пісіп – жетілуі, мінез –құлық қасиеттері тұқымқуалайтын гендердің бақылауында болады. Адамның денесі 500 триллиондай жасушадан тұратын болса, оның әрбір дене жасушасы 46 хромосомадан, ал жыныс жасушаларында 23 хромосома болады. Адамның генетикалық объект ретіндегі ерекшелігі – оның генетикасын зерттеуді қиындататын көптеген қайшылықтар бар. Олар: жыныстық жағынан кеш пісіп жетілетіндігі; әр отбасынан тарайтын ұрпақ санының аздығы; барлық ұрпақтың тіршілік ортасын теңестірудің мүмкін еместігі; хромосома санының көп болатындығы; адамға тәжірибе жасауға болмайтындығы және басты бір қайшылық – адамның кейбір тұқым қуалайтын қасиеттерінің, мысалы, қабілеті мен мінез-құлқының дамып қалыптасуына кедергі келтіретін ұлтшылдық, нәсілшілдік сияқты әлеуметтік теңсіздіктің болатындығы. Осы аталған қиыншылықтарға қарамастан, кейінгі кездерде адам генетикасы жедел қарқынмен дамуда. Ең соңғы жаңалықтардың бірі – ХХІ ғасырдың басында адамның генетикалық кодының шешілуі.

11 слайд
АДАМ ГЕНЕТИКАСЫН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ ГЕНЕАЛОГИЯЛЫҚ ӘДІС ЦИТОГЕНЕТИКАЛЫҚ ӘДІС ЕГІЗДІК ӘДІС ОНТОГЕНЕТИКАЛЫҚ ӘДІС ПОПУЛЯЦИЯЛЫҚ ӘДІС БИОХИМИЯЛЫҚ ӘДІС

11 слайд

АДАМ ГЕНЕТИКАСЫН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ ГЕНЕАЛОГИЯЛЫҚ ӘДІС ЦИТОГЕНЕТИКАЛЫҚ ӘДІС ЕГІЗДІК ӘДІС ОНТОГЕНЕТИКАЛЫҚ ӘДІС ПОПУЛЯЦИЯЛЫҚ ӘДІС БИОХИМИЯЛЫҚ ӘДІС

12 слайд
Генеалогиялық әдіс Адамда болатын түрлі белгілер мен қасиеттердің немесе аурулардың тұқым қуалауын, оның шыққан тегіне қарай зерттейді. Бұл әдіс бойынша туыстық қатынастарды, туыстар арасындағы аурулардың бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау сипатын, оның шыққан тегіне шежіре құрастыру арқылы зерттеп анықтайды.

12 слайд

Генеалогиялық әдіс Адамда болатын түрлі белгілер мен қасиеттердің немесе аурулардың тұқым қуалауын, оның шыққан тегіне қарай зерттейді. Бұл әдіс бойынша туыстық қатынастарды, туыстар арасындағы аурулардың бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау сипатын, оның шыққан тегіне шежіре құрастыру арқылы зерттеп анықтайды.

13 слайд
Генеалогиялық әдіс Шежірені құрастырудағы негізгі шартты белгілер: 1 — ер адам; 2 — әйел адам; 3 — жынысы анықталмаған; 4 — зерттеліп отырған белгі кездесетін адам; 5 — зерттеліп отырған рецессивті геннің гетерозиготалытасымалдаушысы; 6 — неке; 7 — ер адамның екі әйелмен некесі; 8 — туыстық неке; 9 — ата-анасы, балалары және олардың туылу реті; 10 — екі жұмыртқалық егіздер; 11 — бір жұмыртқалық егіздер.

13 слайд

Генеалогиялық әдіс Шежірені құрастырудағы негізгі шартты белгілер: 1 — ер адам; 2 — әйел адам; 3 — жынысы анықталмаған; 4 — зерттеліп отырған белгі кездесетін адам; 5 — зерттеліп отырған рецессивті геннің гетерозиготалытасымалдаушысы; 6 — неке; 7 — ер адамның екі әйелмен некесі; 8 — туыстық неке; 9 — ата-анасы, балалары және олардың туылу реті; 10 — екі жұмыртқалық егіздер; 11 — бір жұмыртқалық егіздер.

14 слайд
 Генеологиялық әдіспен көптеген аурулардың тұқым қуалайтындығы анықталған. Соның бірі — гемофилия.

14 слайд

 Генеологиялық әдіспен көптеген аурулардың тұқым қуалайтындығы анықталған. Соның бірі — гемофилия.

15 слайд
 Осы ауру бойынша ағылшын королевасы Виктория әулетінің шежірелік сызбанұсқасы жасалған.  Сонда Виктория мен оның зайыбы мұндай аурумен ауырмаған. Олардың арғы тегінде де ешкім гемофилиядан зардап шекпеген. Бірақ Викторияның ата-анасының біреуінің жыныс жасушасында мутация пайда болған болу керек. Соған байланысты королева Виктория гемофилияның генін тасымалдаушы болып, өзінің көптеген ұрпақтарына таратқан. Сөйтіп, Викториядан мутантты гені бар Х хромосоманы алған барлық ер жынысты ұрпақ гемофилиямен ауырған.

15 слайд

 Осы ауру бойынша ағылшын королевасы Виктория әулетінің шежірелік сызбанұсқасы жасалған.  Сонда Виктория мен оның зайыбы мұндай аурумен ауырмаған. Олардың арғы тегінде де ешкім гемофилиядан зардап шекпеген. Бірақ Викторияның ата-анасының біреуінің жыныс жасушасында мутация пайда болған болу керек. Соған байланысты королева Виктория гемофилияның генін тасымалдаушы болып, өзінің көптеген ұрпақтарына таратқан. Сөйтіп, Викториядан мутантты гені бар Х хромосоманы алған барлық ер жынысты ұрпақ гемофилиямен ауырған.

16 слайд
Гемофилия ауруының тұқым қуалауы

16 слайд

Гемофилия ауруының тұқым қуалауы

17 слайд
Цитогенетикалық әдіс Сау немесе ауру адамның кариотипіне ( хромосома жиынтығына ) цитогенетикалық талдау жасалады. Бұл әдісті қолдану адамның дене және жыныс жасушаларында пайда болатын хромосомалық өзгерістерді байқауға мүмкіндік туғызады. Мұндай өзгерістер түрлі аурулардың тууына себепкер болады. Сондықтан бұл әдіс медицинада диагностикалық мақсатта қолданылады.

17 слайд

Цитогенетикалық әдіс Сау немесе ауру адамның кариотипіне ( хромосома жиынтығына ) цитогенетикалық талдау жасалады. Бұл әдісті қолдану адамның дене және жыныс жасушаларында пайда болатын хромосомалық өзгерістерді байқауға мүмкіндік туғызады. Мұндай өзгерістер түрлі аурулардың тууына себепкер болады. Сондықтан бұл әдіс медицинада диагностикалық мақсатта қолданылады.

18 слайд
Цитогенетикалық әдіс Хромосомалық өзгерістердің нәтижесінде туындайтын аурулар: Клайнфельтер синдромы, Тернера-Шерешевский, Даун, Патау, Эдвардс синдромы және т.б.

18 слайд

Цитогенетикалық әдіс Хромосомалық өзгерістердің нәтижесінде туындайтын аурулар: Клайнфельтер синдромы, Тернера-Шерешевский, Даун, Патау, Эдвардс синдромы және т.б.

19 слайд

20 слайд

21 слайд

22 слайд

23 слайд

24 слайд
Егіздік әдіс 1 — бір жұмыртқалық егіздер 2 — екі жұмыртқалық егіздерБелгі қасиеттердің дамып қалыптасуы үшін тұқым қуалаушылық пен сыртқы ортаның әсрін зерттейді, сонымен қатар адамның кейбір тұқым қуалайтын ауруларға бейімділігін алдын ала анықтауға көмектеседі.

24 слайд

Егіздік әдіс 1 — бір жұмыртқалық егіздер 2 — екі жұмыртқалық егіздерБелгі қасиеттердің дамып қалыптасуы үшін тұқым қуалаушылық пен сыртқы ортаның әсрін зерттейді, сонымен қатар адамның кейбір тұқым қуалайтын ауруларға бейімділігін алдын ала анықтауға көмектеседі.

25 слайд
Егіздік әдіс

25 слайд

Егіздік әдіс

26 слайд
Егіздік әдіс Белгілері Ұқсастығы, % Бір жұмыртқалы Екі жұмыртқалы Қалыпты Қан топтары(АВ0) 100 46 Көзінің түсі 99,5 28 Шашының түсі 97 23 Патологиялық Бронхиальды астма 19 4,8 Туберкулез 37 15 Эпилепсия 67 3 Шизофрения 70 13

26 слайд

Егіздік әдіс Белгілері Ұқсастығы, % Бір жұмыртқалы Екі жұмыртқалы Қалыпты Қан топтары(АВ0) 100 46 Көзінің түсі 99,5 28 Шашының түсі 97 23 Патологиялық Бронхиальды астма 19 4,8 Туберкулез 37 15 Эпилепсия 67 3 Шизофрения 70 13

27 слайд
ОНТОГЕНЕТИКА ЛЫҚ ӘДІС Адамның онтогенезі барысында тұқым қуалайтын өзгерістердің бар – жоғы анықталады.

27 слайд

ОНТОГЕНЕТИКА ЛЫҚ ӘДІС Адамның онтогенезі барысында тұқым қуалайтын өзгерістердің бар – жоғы анықталады.

28 слайд
Популяциялық әдіс Түрлі тұқым қуалайтын өзгерістердің адам популяциясына таралу жиілігі зерттеледі.

28 слайд

Популяциялық әдіс Түрлі тұқым қуалайтын өзгерістердің адам популяциясына таралу жиілігі зерттеледі.

29 слайд
Биохимиялық әдіс Қандай генетикалық өзгерістерден зат алмасудың ауытқуы болғанын осы әдіспен анықтайды. Бұл әдіс тек нәтижесінде ферменттер қызметі бұзылатын ауруларға ғана қолданылады.

29 слайд

Биохимиялық әдіс Қандай генетикалық өзгерістерден зат алмасудың ауытқуы болғанын осы әдіспен анықтайды. Бұл әдіс тек нәтижесінде ферменттер қызметі бұзылатын ауруларға ғана қолданылады.

30 слайд
 Моногибридтер тобы: генеалогиялық әдіс.  Дигибридтер тобы: егіздік әдіс.  Полигибридтер тобы: популяциялық әдіс. «Постер» әдісі

30 слайд

 Моногибридтер тобы: генеалогиялық әдіс.  Дигибридтер тобы: егіздік әдіс.  Полигибридтер тобы: популяциялық әдіс. «Постер» әдісі

31 слайд
«Аквариум әдісі »

31 слайд

«Аквариум әдісі »

32 слайд
 Жер бетінде тіршілік ететін барлық адам баласы бір ғана полиморфты түр – саналы адам болып есептелінеді. Адам генетикасы классикалық генетика заңдылықтарына негізделіп, молекулалық, жасушалық, организмдік және популяциялық құрылым деңгейлеріндегі тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктердің құбылыстарын зерттейді. Қорытынды

32 слайд

 Жер бетінде тіршілік ететін барлық адам баласы бір ғана полиморфты түр – саналы адам болып есептелінеді. Адам генетикасы классикалық генетика заңдылықтарына негізделіп, молекулалық, жасушалық, организмдік және популяциялық құрылым деңгейлеріндегі тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктердің құбылыстарын зерттейді. Қорытынды

33 слайд
 Адам генетикасы және оның әдістері.  Әрбір студент өз жанұясының шежірелік картасын құру. Үйге тапсырма:

33 слайд

 Адам генетикасы және оның әдістері.  Әрбір студент өз жанұясының шежірелік картасын құру. Үйге тапсырма:

34 слайд
Назарларыңызға рахмет!

34 слайд

Назарларыңызға рахмет!