Ғылыми жоба .Қазақтың мақал мәтелдері

1 слайд
«ҚАЗАҚТЫҢ МАҚАЛ- МӘТЕЛДЕРІ» тақырыбындағы ғылыми жоба   Жұмыстын авторы: 9 «Г» сынып оқушысы Шиязова Шолпан  

2 слайд
Мақал-мәтелдер құрылысы  жағынан  сырттай   ұқсас  болып  келгенімен,  олардың  мазмұнды  түйіндеуінде,ойды  шешуінде өзіндік  ерекшеліктері, айырмашылықтары  бар.  Мақал-мәтелдердің  тақырыптары әр алуан болып келеді.

3 слайд
Мақал  –  мәтелдердің     құрылымдық     ерекшеліктері. Біріншіден, мақал-мәтелдер – фразеологизм сияқты тілдік құбылыс. Екіншіден,пайымдау мен ой –пікірдің түйіні ретінде логикалық тұлға. Үшіншіден,келелі   ой, кең мазмұнды қысқа айтып, қорытынды   жасаудың  тамаша  үлгісі.

4 слайд
Мақал   – мәтелдердің өзара айырмашылығы • Достарымның ойылары. • ИхсановаАружан Мақал  - түсінікті тілде жазылған, тікелей айтылған мақалдар. Мысалы, күлме досқа келер басқа, ашу - дұшпан, ақыл - дос, ақылыңа ақыл қос, адамды досына қарап таны, жақсыдан үйрен, жаманнан жирен Мәтел  - түсінігі қиындау, астарлы тілмен айтылған мәтелдер. Мысалы, Оң көзіңе Сол көзің қарауыл болсын, Жыланның уы басында, Бейқамның жауы қасында, Алажағым кетсе де, Айташағым кетпесін, аузы күйген айранды да үрлеп ішер, Бір кісі мың кісіге олжа салар, Ер мойынында қыл арқан шірімес, Екі жарты – бір бүтін.

5 слайд
Фазылова Альсина Мақал –нақыл сөз. Ол өмірдегі түрлі құбылысты,түйіп,ықшамдап беріп,бір не екі тармақтан тұратын,алдыңғы жолдарында пайымдап,соңғы жолдарында қорытылған ой айтатын халықтық бейнелі поэтикалық жанрдың бір түрі,ғасырлардан екшелеп жеткен терең мазмұнды,тақырып аясы кең сөз мәйегі.Мақалдар көбіне өлең үлгісінде кейде қара сөзбен де айтылады Мәтел  — өзінің негізгі түйіндеуін кесіп айтпайтын, бір-бірімен тендестіруі жоқ, қорытындысы тұспалды, қысқа да нұсқа нақыл сөз. Мақалға өте жақын.Мәтел сыңар тармақ болып келеді. Сөз үстемелене келіп,мақалға айналады.Менің ойымша мәтел біраз қысқа да түсініксіз болып көрінбек.Мақалдың мәні/ұйқасы болса,мәтел өте қарапайым және аяқталмаған күйде күйде жазылмақМақал   – мәтелдердің өзара айырмашылығы

6 слайд
Мақал  Құрылысы жағынан екі, үш бөлімді Әке – асқар тау, шеше – қайнар бұлақ, бала – жағасындағы құрақ Ой неғұрлым ашық айтылады   Батыр туса – ел ырысы, жаңбыр жауса – жер ырысы. Ақыл, өсиет түрінде келеді   Бірлігі күшті ел озады, бірлігі жоқ ел тозады.

7 слайд
Мәтел Көбіне бір бөлімді болып келеді Кәрі түлкі қақпанға түспес Ой-пікір ишара, тұспал түрінде беріледі Көп түкірсе – көл. Көбіне эмоциялық реңк басым. Қызым, саған айтам, келін, сен тыңда

8 слайд
1.Төрт түлік мал, егіншілік,аңшылық,қолөнер 2.Отан, туған жер, өскен ел, атамекен   3.Оқу, өнер, білім , еңбек 4.Ынтымақ, бірлік, татулық   5.Денсаулық, отбасы, үнемшілдік  Мен осы өз жұмысымда мақал-мәтелдердің тақырыптарын төмендегідей топтадым

9 слайд
1. Мақал – мәтелдерді күнделікті өмірде қолданасын ба? 2.Мақал –мәтелдерді қайдан аласыз? 3.Мақал –мәтелді не үшін қолданасыз?Орал қаласындағы А.С.Макаренко атындығы №6 жалпы орта білім беретін мектебінің 9 «АБВ» сынып оқушыларына сауалнама жүргіздім. 

10 слайд
Сауалнама қорытындысы бойынша :  Мақал – мәтелдерді күнделікті өмірде қолданасын ба? Сынып Оқушы саны үнемі кейде қолданбаймын   9 А 25 5 10 10   9 Б 25 8 15 2   9В 25 5 8 12   Жалп ы 75 18/24 % 33/44 % 24/32%  

11 слайд
Сауалнама қорытындысы бойынша :Мақал –мәтелдерді қайдан аласыз? Сынып Оқушы саны оқулық ата-ана мұғалім 9 А 25 10 5 10 9 Б 25 10 6 9 9В 25 12 6 7 Жалп ы 75 32/42,6 7% 17/22,6 7% 26/34,67%

12 слайд
Сауалнама қорытындысы бойынша :Мақал –мәтелді не үшін қолданасыз? Сынып Оқушы саны ақыл айту үшін әдемі сөйлеу үшін Білімді болу үшін 9 А 25 6 7 12 9 Б 25 7 7 11 9В 25 7 4 14 Жалпы 75 20/26,67% 18/24% 37/49,33%

13 слайд
Қортындысы Тест жұмысы Сынып Оқушы саны 5 4 3 2 сап а үлгерімі 9 А 25 5 8 10 2 52 92 9 Б 25 10 10 5 - 80 100 9В 25 7 10 6 2 68 92 Жалпы 75 22 28 21 4 66, 67 94,67

14 слайд
«Мақал-логикалық, образдық  ойдың  қос  қанаттасқан ғажап табысы,тәжірибеден туған философиялық сөздер.Сөздің ұйтқысы ең алдымен мақалдан іздеу керек.Онда этикалық,философиялық , ұжымдық мазмұн бар.Мақалдың қорытындыларын халық еш уақытта теріске шығара алмайды» Мақал – мәтелдердің  тақырыптарын зерттей келіп,өз ойымды ғалым Ә.Қоңыратбаевтың сөзімен аяқтағым келіп тұр.  

15 слайд
Сау болыңыз Рахмет