Ғылыми жоба тақырыбы: “ДИФФУЗИЯНЫҢ ҚҰПИЯСЫ”

1 слайд
Ғ.Қайырбеков атындағы орта мектебі КММ Ғылыми жоба тақырыбы: “ДИФФУЗИЯНЫҢ ҚҰПИЯСЫ” Бағыты:”Ғылыми-техникалық прогресс- экономикалық өсудің негізі” Авторы: Сағитова Айым 8 -сынып оқушысы Жетекші: Ахатова Мирамкүл Физика пәні мұғалімі

2 слайд
Бұл ғылыми жобада оқушылар диффузия құбылысының пайдалы және зиянды жақтары y пайдалану мәселесін жан-жақты қарастырады. Оқушы диффузия құбылысының деңгейін анықтау мақсатында тәжірибелер жасап, себептері мен салдарларын тұжырымдайды Ізденуші әр түрлі тәжірибелер жасай отырып жалпы диффузияның алатын орны ерекше екенін байқайды. А Н Н О Т А Ц И Я

3 слайд
В этой научной работе ученики всесторонно пересмотривает о пользе и вредности при употреблений диффузионных явлений. Ученики делая практических работ,уточняют уровень диффузионных явлений. Исследователь делая разные практические работы,уточняет того, что диффузия имеет особые значение

4 слайд
In this work pupils comprehensively reconsiders about advantage and harm at the uses of the diffusive phenomena. To investigate doing different practical works, specifies the fact that diffusion matters special.

5 слайд
МАҚСАТЫМ: Бұл ғылыми ізденіс жұмысы табиғаттағы диффузиялық әрекет , денелердің қозғалыс туралы айтылып, және зерттеу әдістері қолданыла отырып, диффузияның пайдасын айқындап, қарама-қайшы зиянды жақтарын да ашып көрсету МІНДЕТІМ: • Құбылыс ретінде диффузия туралы көзқарас қалыптастыру; Қатты денелердің, сұйықтардың және газдардың өздігінен араласуы ; Молекулалардың үздіксіз және ретсіз (бейберекет) қозғалысы; Диффузияның маңызы туралы көзқарас қалыптастыру; Қорытынды жасау, логикалық ойлауды қалыптастыру ;

6 слайд
ТАҚЫРЫПТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ Ғылыми-техникалық жаңалықтарды ашуда физиканың маңызды екеніне көз жеткізе отырып, физика ғылымының салаларын дамыту керектігін дәлелдеу . Күтілетін нәтиже: Оқушының физика пәніне деген қызығушылығын оята отырып, келешекте ғылымға жаңалықтар енгізуге талпыныс жасау.

7 слайд
І.Кіріспе бөлі м Табиғат және физика ІІ.Неізгі бөлім а) Үздіксіз қозғалыс ә) диффузиялық құбылыс ІІІ.Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер МАЗМҰНЫ

8 слайд
КІРІСПЕ Бізді қоршаған орта: адамдар, жан-жануарлар мен өсімдіктер, Жер мен Ай, Күн мен табиғат деген ұғымды білдіреді. Адам-табиғаттың ажырамас бөлігі. Сондықтан халқымызда «Жер-Ана» деген егіз ұғым қалыптасқан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу Ата қостаған салтымыз. Табиғатта үздіксіз өзгерістер болып жатады. Мысалы, жаңбыр жауғанда кемпірқосақтың пайда болуы, найзағайдың ойнауы, судың булануы немесе мұзға айналуы, қардың еруі табиғаттағы өзгерістерді көрсетеді. Аспан денелерінің үнемі қозғалып, орын ауыстыруы, гүлдердің шешек атуы, ағаштың жайқалып өсуі, өзен мен көлдердің тартылып суалуы-осылардың барлығы да қоршаған ортадағы өзгерістер.

9 слайд
.   Табиғаттағы құбылыстар бір-бірімен тығыз байланысты. Табиғат құбылыстарын физика, астрономия, география, геология, биология сияқты ғылымдар зерттейді. Әрбір ғылымның табиғатты зерттеу жөнінде өз мақсаты, өз әдістері бар. Мысалы, физика негізінен механикалық, жылу, электр, жарық құбылыстарына ерекше мән береді. Осы құбылыстардың бәрі физикалық құбылыстар деп аталады.

10 слайд
• Негізгі бөлім Көптеген тәжірибелер заттар мен денелерді құрайтын бөлшектердің үздіксіз қозғалыста болатынын дәлелденді. Мысалы, өткір иісті затты бөлмеге алып кірсе, оның иісі сол уақытта ягни тез арада бөлме ішіне таралып кетеді. Бұдан затты құрайтын ұсақ бөлшектер үздіксіз қозғалыста болады деп жорамалдауға болады.  Дүниеде өзгермейтін, қозғалмайтын дене болмайтыны секілді, қозғалыс табиғаттағы, қоғамдағы барлық өзгерістерді түгел қамтиды. Қозғалыс – жалпы өзгеріс, нысандардың бір-біріне әрқалай әсер етуі және олардың қалпының ауысуы. Ол – материяның ажырамас, өмір сүру тәсілі. Қозғалыссыз материяның болмайтыны секілді, материясыз қозғалыстың болуы мүмкін емес. Қозғалыс сан алуан болып келеді. Әрбір қозғалыстың өз иесі, өз тасымалдаушысы, яғни түпкі негізі болады.

11 слайд
Сондай- ақ  өсімдік  бойындағы  органикалық заттар , адамның қан тамырларындағы қан үнемі козғалыста болады. Заттарды құрайтын молекулалар  мен  атомдар  да үздіксіз қозғалыста болатынын білеміз. Диффузия (лат. dіffusіo – таралу, жайылу) –молекулалардың жылулық қозғалысы салдарынан шеқаралас орналасқан әр түрлі заттардың бір-біріне өту құбылысы. Диффузия дененің бүкіл көлеміндегі концентрация мөлшерінің бірте-бірте теңелуін, сөйтіп оның бірқалыпты сипат алуын қамтамасыз етеді.Диффузия жылдамдығы температураға тікелей байланысты, алайда бүл процесс газдарда өте тез, сүйықтарда одан гөрі баяу, ал қатты заттарда өте баяу өтеді. Диффузия құбылысы барлық агрегаттық күйде, диффузияланатын заттың сол ортадағы шоғырлануы теңелгенге дейін жүре береді. Газ немесе сұйықтың молекулаларының бір орыннан екінші орынға ауысуы арқылы өз ішінде диффузиялануы өздік диффузия деп аталады. Диффузияның өту шапшаңдығы — диффузияланатын заттың тегіне және оның қандай жағдайда болуына байланысты анықталатын шама — диффузия коэффициентімен сипатталады. 

12 слайд
. Диффузия  құбылысы кез-келген заттарда -  газда, сұйық заттарда, қатты денелерде  де болады. Молекулалардың ара - қашықтығымен,  бір біріне деген  тартымдылығының  өте әлсіз болуы  себебінен, бұл құбылыс газдарда тез өтеді.Сұйық заттарда , молекулалары өте тығыз орналасқандықтан ,газга қарағанда ,диффузия  баяу өтеді. Себебі бірінің арасынан бірі өтуі неғұрлым қиындау. Енді ..қатты денелер туралы ,айтпаса да, түсінікті болуы керек. Айта кететін жағдай, температураның  көтерілуі  арқылы,  диффузия процесі жылдамдап үдей түседі.Себебі жылу күшейгенде,  молекулаларда  жылдам қозғала бастайды.Сондықтанда  қант, салқын шайдан көрі, ыстық шәйда тез ериді.

13 слайд

14 слайд
Диффузияның рөлі мен оның қолданылуы Адам организміндегі диффузияның мәні зор.Оттек ауадан өкпенің қан тамырларына диффузия жолымен альвеол [ауа қапшықтары] қабырғалары арқылы жеңіл өтеді,одан кейін онда ери отырып,бүкіл организмге тарайды.Көмірқышқыл газы араласу арқылы қан қылтамырларынан өкпенің ауа талшықтарына өтеді.Тағамдағы қоректік заттар жасушаның ішінде араласады. Түтікшелі қалқа осмос арқылы өтетін сұйықтардағы диффузия құбылысы жануарлар мен өсімдіктер тіршілігінде маңызды рөл атқарады.Ол өсімдік тамырларының суды сіңіріп,өсімдіктер мен жануарлардың қоректі қорытуына және олардың жасушаларынан қалдықтардың шығуына әсер етеді. Диффузияның әсерінен планеталар атмосферасының химиялық құрамы бірдей болмайды. Диффузия құбылысының практикада қолданылу аясы өте кең.Металдары дәнекерлеу мен балқытып пісіру процестері пісірілген металдардың немесе негізгі металл мен дәнекердің диффузиясына негізделген.

15 слайд
Қант қайнату зауыттарындағы қызылшадан қантты шығарып алу да диффузия құбылысына негізделген. Қызылша сумен немесе концентрациясы аз қант ерітіндісімен жуылады.Бұл кезде қант молекулалары қызылшадан ерітіндіге өтеді.

16 слайд
. Табиғатта және өндірістік практикада диффузияның маңызы. —  Диффузия салдарынан жер бетінде ауаның құрамындағы газдар біркелкі орналасқан. —  Өсімдіктер мен жан-жануарлардың қоректенуінде маңызы зор. —  Қызылшадан қант өндіретін қант заводтарында диффузия құбылысын пайдаланады. —  Компот жасау, тосап қайнату, көкөніс тұздау диффузия құбылысына негізделген. —  Қатты денелердегі диффузия құбылысы техникада қолданылады.

17 слайд
Сұйықтардағы диффузия құбылысы Шыны ыдыстағы тотияйын ерітіндісінің ерітіндісінің үстіне жайлап жайлап таза су құяйық.Сонда қоңырқай көкшіл түсті ерітінді мен мөлдір судың ара жігі айқын көрініп тұрады.Біраз күн өткеннен кейін ыдыстағы ерітіндінің бір түске енгенін көреміз.Себебі тотияйын бөлшектерін су молекулалары үздіксіз әрі ретсіз қозғалууға мәжбүр етеді.Сондықтан тотияйын бөлшектері судығ барлық көлеміне таралып,араласып кетеді.Бұл тыныштықта тұрған ыдыстағы сұйық молекулаларының да үздіксіз әрі ретсіз қозғалыста болатынын дәлелдейді

18 слайд
Газдардағы диффузия құбылысы Сұйықтық, әтір, буға (газға) айналады, газ молекулалары қозғалады; газ молекуларының жылдамдығы өте үлкен; Ауа құрамындағы газ молекулалары арасында бос кеңістік бар, молекулалар қозғалысынан заттар араласады .

19 слайд
Жазу керек Қатты денелердегі диффузия Қатты денелерде де диффузия құбылысы байқалады.Түйісетін беттері мұқият тегістелген қорғасын мен алтынды бір-біріне беттестіре қысып,бірнеше жыл өткеннен кейін қарағанда олар бір- бірімен тұтасып қалған, 5 жыл ішінде түйісіп тұрған беттегі алтын мен қорғасын бөлшектері бір-біріне 1 мм тереңдікке дейін өтіп кеткен.

20 слайд
Жазу керек Табиғаттағы диффузияның пайдалы жақтары

21 слайд
Диффузияның пайдалы жағына тоқталатын болсақ : мысалы, ауадағы оттегі суға диффузия арқылы өтетіндіктен, ондағы жануарлар дем алып, тіршілік ете алады,осындай жолмен ауадағы оттегі адам терісінен өтіп, оның организмін сауықтырады. Міне, сондықтан адам денесі терісінің үнемі таза болуы денсаулыққа жақсы әсер етеді. Қоректік заттар диффузия арқылы жануарлардың қарнынан, ішегінен өтіп, қанға беріледі. Одан әрі қан тамырларының қабырғаларынан етіп, бүкіл денеге тарайды .

22 слайд
Ас үйдегі диффузияДиффузияның пайдасы

23 слайд
Қызылшаға сірке қышқылын тамызғандағы құбылыс

24 слайд
Саңырауқұлақты тұздау кезіндегі диффузия

25 слайд
Компот пен тосап дайындау кезіндегі диффузия

26 слайд
Диффузияың көмегімен қияр тұздау Шай демдеу

27 слайд
Диффузияның зиянды жақтарына келер болсақ, ауру тарататын микробтар, әр түрлі улағыш заттар (темекі түтіні, арақ пен есірткі молекулалары) адам организміне оңай сіңіп, зор зиян келтіреді. Темекі түтінін қанша рет ішке жұтқанда адамның сонша ғұмыры қысқарады. Мысалы: тұмау тигенде үнемі маска киіп жүру керек себебі адам сөйлегенде түшкіргенде тұмау вирустары ауа молекулалары арқылы келесі адамға жұғады. Диффузияның зиянды жақтары

28 слайд
Диффузияның адам ағзасына зияны

29 слайд
Сонымен қатар өндіріс орындары мен көліктерден шыққан түтіндер ауаға тарап нәтижесінде қоршаған ортаға жалпы адамзат баласына үлкен зиян келтіреді

30 слайд
Сыныптастарыммен бірге жасаған тәжірибелерден Диффузия құбылысыны ң құпиялары

31 слайд
Сабақ кезінде жасалған эксперименттік тапсырмалар

32 слайд
Бейне көрсетілім Диффузия құбылысына тәжірибелер жасаймын

33 слайд
Диффузия құбылысы молекулалар өздігінен араласуы арқылы жүреді немесе біз өзіміз араластыру арқылы да жүреді, яғни молекулалар үздіксіз, бей- берекет қозғалады және бір- бірімен соқтығысады Тәжірибелерден нәтижесінен кейін жасалған қорытынды

34 слайд
Қорытынды Тәжірибе нәтижелерін былайша корытындылаймын: Диффузия құбылысы- молекулалар өздігінен араласуы арқылы жүреді немесе біз өзіміз араластыру арқылы да жүреді, яғни молекулалар үздіксіз, бей- берекет қозғалады және бір- бірімен соқтығысады Осы жұмысты жазу барысында физика пәні туралы көп мағлұмат алдым. Физикалық тәжірибелерді жасауды үйрендім. Диффузияның пайдалы және зиянды жақтарына тәжірибе нәтижесінде көзімді жеткіздім. Физика адам өміріне, ғылымға керек екенін ұғындым. Бізді қоршап тұрғанның бәрі физика екеніне көзім жетті.

35 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ! !