Халықтар демографиясы

1 слайд
Халық демографиясы

1 слайд

2 слайд
ЖОСПАР :  Халық демографиясының шығу тарихы  Жалпы халықтар демографиясы туралы  Халықтар демографиясының категориялары  Дүниежүзі елдерінің халық санақтары

2 слайд

3 слайд
Әр түрлі елдердің көне жазбаларында, саяхатшылардың, көпестердің, дипломаттардың аңыз-әңгімелерінде , авторлар: табиғат-халық шаруашылық мәселелеріне сипаттама беруге тырысты. 1-ші ғасырда Страбонның (17 кітап) «Географиясы», 2-ші ғасырда Птоломейдің «Географиясы» шықты. Бұл тек қана географиялық емес, сонымен қатар этнографиялық болып та табылады. Осындай комплекстік жан- жақты географиялық жазбаларда негізінен халықтарға назар аудару мәселесі орта ғасырда да болған еді. XVIII ғ басында дифференциация басталып, халықтарды зерттеуде демография және этнография пайда болды. ХІХ ғ аяғында антропогеография ерекшеленіп, (Германияда) оның негізі географиялық детерменизм жағдайы болды. Ол деген табиғи ортаның жеке адам мен халықтардың жаны мен денесіне әсер етуін анықтау. Осының ірге тасын қалаған неміс ғалымы Фридрих Ратцильдің айтуынша, табиғаттың бір қалыпты климат жағдайы адамдарды қозғауға, құрылыс салуға, ақыл айтуға, психология негізін қалыптастыруға, қоғамда адамның белсенділігі қажет , үлкен кеңістік адам ақыл-ойын оятып, бір үлкен шешім қабылдауға, кішкене кеңістік кері әсерін тигізеді. Кейіннен бұл теория фашистердің геополитика концепциясын құруға негіз болды.

3 слайд

4 слайд
Халықтар географиясы Халықтар географиясы халықтарды орналастыру құрамын, халықтарды тұрғылықты жерге орналастыру динамикасын зерттейді. Бұл – экономикалық және әлеуметтік ғылымдардың бір бөлігі. Халықтар географиясы адамдардың жиынтығымен айналысады, ал экономикалық география негізінен әр түрлі аймақтың түрлері мен экономикалық қызмет-процесімен және осы қызметтің нәтижелерімен айналысады. Сондықтан бірқатар шетелдік және отандық ғалымдар физикалық және экономикалық географиямен қатар, халықтар географиясын географияның үшінші бөлімі ретінде қарады. Халықтар географиясы мен экономикалық географияның жақындасуына кейінгі кезде экономикалық географияны экономикалық және әлеуметтік география деп атайтын жайғай себеп болады. Біз түсіне бастағанымыздай адамдар, халық бұл тек қана бүкіл адамзаттың бірінші өндіруші күші емес, тек қана «алтын қолдар емес», экономик-географ Баранскийдің айтуы бойынша, халықтар өндіруші және тұтынушы екенін ұмытпау керек. Сондықтан экономика халықтарымен басынан аяғына дейін байланыста деп айтуға болады.

4 слайд

5 слайд
Халықтар географиясы экономикалық географияның дербес тармағы ретінде біздің елімізде тек 40-жылдардың басында дами бастады, бұл ең алдымен Н.Н. Баранскиймен, Р.М.Кабоның еңбегі нәтижесінде. Қазіргі жағдайда халықтар географиясы георафияны бүтіндей қарайтындардың бірі ретінде қарастырыла алады: бірінші бөлімде халықтар географиясы немесе физикалық географияны алады, екінші бөлімде адам географиясы , антропогеография немесе адамдардың қызметі менөмірі арқылы жер шарына енгізуді қарастыратын әлеуметтік география .

5 слайд

6 слайд
Халықтар мен тұрғылықты жерлерге орналастыруы, құрамы, динамикасы келесі категорияларды бекітеді : Әлем халықтарының этникалық құрамы Адам нәсілдерінің географиясы Халықтарды қайта құру географиясы Әлем дінінің географиясы Әлеуметтік құрылым және еңбек ресурстары (қорлары) Әлеуметтік құүрылым және еңбек ресурстары (қорлары)

6 слайд

7 слайд
Классиктердің айтқан сөздерін қайталауға болады: әр ғылымдардың классификациясы шартты, және олар бір- бірімен ғылымда тығыз байланысты. Халық географиясымен пән аралық байланыстары мынандай: шаруашылық географиясы және экономикалық, әлеуметтанумен, табиғи ресурстар географиясымен, физикалық географиямен, картография байланысты . Халық географиясының сонымен қатар , мынандай ғылымдармен байланысы бар: Демография Антропология . рекрациялық география ЭкологияСоциология Этнография

7 слайд

8 слайд
Халықтарды тіркеу, халықтар санағының динамикасы Халықтарды тіркеу жұмысы экономикасы дамыған елдерде үнемі негізгі екі бағытта жүргізіледі: а) Жалпы мерзімдік санақ түрі (саны, құрамы, орналасуы ). в) Ағымдық санақ түріне халықтың қозғалысы (туу, өлу, көшіп-қону) жатады. Сонымен қатар, халықтар санағы мен жалпы санақ арасында таңдаулы тексерулер жүргізіліп отырады .

8 слайд

9 слайд
Африка. Едәуір халықтардың өсуі жөнінен жоғары қалыпта , жылына 3%-ды құрайды (мысалы: Мозамбикте 4,6%). Кейінгі кезде ғана өсу қарқыны төмендеуде. Шетелдік Азия. Бұл елдер қатарына Үндістан және Қытай жатады. Бұл елдер туу деңгейін төмендетуге арналған демографиялық саясат құрған. Өсу қарқыны төмендегенмен, 2%-ға дейін жоғары (Ауғаныстан бойынша – 5,2%).

9 слайд

10 слайд
Латын Америкасы. бұл аймақтарда, әсіресе, Бразилия, Аргентина, Мексика елдерінде өсу қарқыны жоғары (сондықтан да, оларды экономикасы дамыған елдер қатарына жатқызуға болмайды), ғасырдың аяғына дейін өсу қарқыны 2%-ды құрайды . Солтүстік Америка. АҚШ пен Канада халықтар саны көшін келушілердің арқасында өсуде. Тек әр жыл сайын көшіп-қонушылардың өсу саны 450 мың адамды құрайды. Әлемдегі халықтар санының өсуі тек 6 мемлекетте ғана жоғары деңгейде және әлемнің жартысынан көбі осы елдерде тұрады (1995жыл). Қытайда – 1209 млн, Үндістанда – 918, АҚШ-та – 261, Индонезияда – 195, Бразилияда – 154, Ресейде – 148 млн халық мекендейді.

10 слайд

11 слайд
. Ағымдық тіркеу: заңды түрде азаматтық тіркеу жұмысы арқылы жүргізіледі, туу, өлу, неке және ажырасу, яғни АХАЖ (ЗАГС)-ды айтамыз. Механикалық қозғалысты реттейтін полиция органдарының көшіп-қонуына байланысты бөлімшесі тіркейді. Халықтар санағын сараптау бүкіл елдерде барлық территориялық бірлікте (халықтардың бөлек, жәке пунктерінде) егжей-тегжей жүргізіледі. Бірінші қаңтарда туылған немесе өлген, көшіп келген мен кеткендер де барлығы санаққа енеді. Сондықтан, халықтар санағында негізгі және тиімді болып халықтардың жалпы санақ формасы есептеледі. Бұл санақ жүйесі көптеген елдерден бастап ең аз дегенде 10 жылда бір өткізіледі (БҰҰ шешімі бойынша). Алғашқы санақ АҚШ-та (1790ж) болды,одан кейін Швеция мен Финляндияда (1800ж) болды. Алғашқы жалпы халықтар санағын жүргізу Ресейде 1897 ж болды, және де ол бүгінгі күнге дейін жүргізіліп келеді. Барлығы 6 рет жүргізілген (1926, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989жж).Сонымен, көптеген ақша шығыны мен ұйымдастырудың қиындығына қарамастан келесі санақ алу жұмысы ХХІ ғ 2001 ж жүр гізіледі.

11 слайд

12 слайд

12 слайд