ХІХ-ХХ ғасырлардағы дін ғұламалары

1 слайд
ХІХ-ХХ ғасырлардағы дін ғұламалары. Абай мен Шәкәрімнің діни мұралары

1 слайд

2 слайд
Бекет Мырзағылұлы  ( Бекет ата ) ( 1750 ,  Құлсары  —  1813 ,  Оғыланды ) — қазақтың әйгілі батыры, ағартушы, сәулетші. Халық әулие тұтқан. Өзі тұрғызған  Оғыланды мешітіне  жерленген.  Байұлы  тайпасының  Адай  руынан шыққан. Хорезмдегі  Пақыржан қажыдан оқып, діни білім алған. Бекет жастайынан білмекке құмар болып,  алғырлық   зеректігімен  көзге түскен. Ол ат жалын тартып мінген, оң-солын тани бастаған кездің жаугершілігі мол болған. Содан да ел қамы, халық тағдырына қатысты істерге ерте араласып, парасат-пайымымен, ерлік-табандылығымен жұрт көзіне ертерек түскен. Ол, әсіресе, медресе-мешіттер салдыртып, халықты  имандылыққа , кісілікке, ауызбірлікке баулуға айрықша көңіл бөлген. 40 жасында ол суфий мәртебесіне иеленіп, балаларды сауаттылыққа үйретіп, жерасты құрылымдар салуды бастаған. Бекет ата салдыртқан мешіттер  күні бүгінге дейін біршама тәуір сақталған. Әсіресе, өзінің сүйегі қойылған  Үстірттің  Маңғыстау жақ ойысындағы Оғыланды мешіті үш бөлме етіп ойылған қалпы әлі тұр.

2 слайд

3 слайд
Марал'  Ишан Құрманұлы ( 1769 , Нұрымбет ауылы, қазіргі  Солтүстік Қазақстан облысы  Жамбыл ауданы Ақбалық ауылының маңы – 1841, Қызылорда облысы Қармақшы ауданы) – имам, жерді отарлауға қарсы халық қозғалысын ұйымдастырушы. Батыс Сібірдің бас имамы болған. Бірақ  патша  тәртібінің күшеюіне байланысты  1807  жылы отарлаушыларға қарсы қарулы күрес ұйымдастырды. Марал Ишан  Кенесары Қасымұлының  туған нағашы ағасы. Ханның ұлт-азаттық көтерілісін қолдаған. Көтерілісте жеңіліске ұшырағаннан кейін Қызылорда облысы Қармақшы ауданында өмір сүрген. Марал Ишанның көріпкелдігі болған, кейбір оқиғаларды алдын-ала болжап, айтып отырған.

3 слайд

4 слайд
Бекасыл Биболатұлы (1822-1915) – Шымкент топырағында ғұмыр кешкен діни ғұлама. Шымкент өңірі ол кісіні құрметтеп, Бекасыл әулие деп атайды. Оның “Нұрлы өрнектер” атты сегіз томдық еңбегі “Нұрлы әлем” баспасынан 2013 жылы жарыққа шықты. Мұнда Бекасыл әулиенің астрономияға, медицинаға, психологияға, этнографияға және дінтануға қатысты айтқан көптеген құнды ой-тұжырымдары бар. Бекасыл әулие Бұхарадағы “мір Араб” медресесін бітіріп, білімін Дамаскіде жалғастырған. Ол кісі өз заманының ғұламасы, араб, парсы, түркі, шағатай тілдерін еркін меңгерген.

4 слайд

5 слайд
Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы  (1858—1931,  Павлодар облысы ,  Баянауыл ауданында  туған) — ойшыл, фольклор танушы, этнограф, тарихшы, философ, қазақ мәдениеті мен әдебиетінің белгілі тұлғасы.  Арғын  тайпасы  Сүйіндік  руы Күлік бөлімінен шыққан. Мәшһүр-Жүсіп араб және парсы тілдерін жетік білгенімен қоймай, көп тілді білген ғұлама. 10-15 жасынан бастап-ақ өлең жазып, хат жазарлық болғаннан-ақ Мәшһүр Жүсіп халық әдебиетін ел ау зы нан да, қағаз бетінен де жинау мен айналысады. 1887 жылы 29 жасында Мәшһүр Жүсіп Бұхара, Ташкент, Түркістан, т.б. шаһарларға сапарға шығады. Ол заман да негізгі көлік қатынасы түйе мен ат болғанын ескерсек, бұл сапа рының өзі 2-3 жыл уақытты қамтыса керек. Мәшһүр Жүсіп бір жыл Бұхарада тұрып оқып, білімін толық тырады. Араб, пар сы, шағатай, түркі тілдерін үйренеді. Өз бек, тәжік, және т.б. тілдерді де біледі, әдет-ғұрпын түсінеді. Көптеген ғылыми кітаптарды оқып, танысады.

5 слайд

6 слайд
Абай Құнанбайұлы  (1845-1904) – қазақ халқының ұлы ойшылы, ақын. Абай шығармасы – мұсылман дінінің көкейкесті, зәру мәселелеріне арналған құнды туынды. Оның ислам дінінің негіздері, оларды түсіндіруі, насихаттау жөніндегі жиған тергендері өзара тығыз байланысқан сан- салалы тақырыптарды қамтиды. Абайдан қалған мол рухани мұраны өлеңдері мен аоэмалары, аудармалары және ақынның өзіне ғана тән өзгеше жанрда жазылған қарасөздері құрайды.   Ислам дініне  өзінше сенген діни таным жайындағы философиялық көзқарастарын да өлеңмен жеткізеді. Абайдың дүниетанудағы көзқарасы XIX ғасырдың екінші жартысында Қазақ халқының экономикасы мен ой-пікірінің алға ұмтылу бағытта даму ықпалымен қалыптасты. Дүниетану жолында сары- орыстың төңкерісшіл демократтарының шығармаларын оқып, өз дәуірінің алдыңғы қатарлы ой-пікірін қорытып, басқаларға қазақ өміріндегі аса маңызды мәселелерді түсіндіруге қолданады. Дүниетану өңірінде екі қасиеттің — сезім мен қыйсынның , түйсік пен ақылдың қатынасын таразылайды. Сондықтан да: «Ақыл сенбей сенбеңіз, Бір іске кез келсеңіз» деп жазады.

6 слайд

7 слайд
Шәкәрім Құдайбердіұлы  (1858-1931) – ақын, жазушы, дін білгірі, тарихшы, философ. Оның қазақ халқының рухани азығына айналған шығармаларының көбі ХХ ғасырдың басында жарық көрді. 1911 жылы Орынборда Шәкәрімнің «Мұсылмандық шарты» еңбегі басылып шықты. Шәкәрім бұл еңбегінде ислам дінінің басты қағидаларын, иман ғибадаттарын қазақ тілінде қарапайым халыққа түсінікті қылып жазып шығуды мақсат етеді. Онда ол ең әуелі иман шарттарына тоқтаған. Алла тағаланың барлығына, бірлігіне ақылмен ойлап иман келтіруге ерекше мән береді. Құраннан, ғұламалардың пікірлерінен мысал келтіре отырып, адам кәлиманы айтқанымен, мағынасын түсінбесе, иманға есеп емес екенін ескертеді.

7 слайд

8 слайд

8 слайд