Жоғары сатыдағы споралы өсімдіктер

1 слайд
Жоғары сатыдағы спорасымен көбейетін өсімдіктерге мүктер, плаундар, қырықбуындар, қырықжапырақтар жатады. Мүктер мен қырықжапырақтардың тіршілік циклі. Гаметофит. Спорофит .Жоғары сатыдағы споралы өсімдіктер

2 слайд
Мүктәрізділер Тіршілік ортасы Ылғалы мол барлық жерде, орманның батпақты жерлерінде де кездеседі. Жер шарындағы түр саны 22 000 – 27 000 түрі бар, саны бойынша гүлдіөсімдіктерден кейін 2-ші орында. Зерттейтін ғылым бриология (гр. «брион» – мүк, «логос» – ғылым). Бриология ғылымының негізін Х VIII ғасыр соңында неміс ботанигі И. Гедвиг салды. Сипаттамасы Биіктігі – 1 мм – 60 см. Кейбір түрі жапырақ пен сабаққа бөлінбейтін қарапайым тақташа құрылысты. Көпшілігінің сабағы мен жапырағы болады. Тамыры болмайды, оның орнына ризоиді бар. Сабағының қабықшасында хлорофилдері жоқ. Қабықшасының астында жақсы жетілген фотосинтездеуші ұлпасы бар. Мына ұлпалары нашар жетілген: өткізгіш, тірек, қор жинаушы және жабын ұлпалары. Маңызы Қыста да қар астында -14 º С-де де фотосинтез жүргізеді.

3 слайд
Денесі 2 маңызды бөліктен тұрады: Сабақ, Жапырақ ➢ Құрлықта өсуге бейімделген алғашқы өсімдіктердің бірі ➢ Өткізгіш және Тірек ұлпалары қалыптаспады ➢ Аласа болады, тек ылғал жерлерде өседі ➢ Тамыры болмайды ➢ Тамырдың қызметін ризоидтар атқарады ➢ Ризоид – бірнеше жасушалардан тұратын жіңішке жіп тәрізді сыртқы қабықтың өсіндісі. ➢ Мүктер көбейеді: Спорангийде жетілетін споралар арқылы ➢ Денесі тек спорангийі бар жасыл пластинадан тұратын қарапайым формалары: Бауыр мүктер ➢ Бауыр мүктер класына жатады: Маршанциялар Қ ы с қ а д а н ұ с қ а

4 слайд
Плаунтәріздестер - тең және әр түрлі споралы өсімдіктер. Тең споралы плаунтәріздестердің кең тараған өкілі - шоқпарбас плаун. Ол қарағайлы ормандарда жиі кездеседі. Төселіп өсетін сабақтан жоғары қарай - ұсақ жапырақтары бар өркендер, ал төмен қарай қосалқы тамырлар жетіледі. Күзге қарай жоғары бағытталып, тік өсетін өркендердің ұшында екіден (сиректеу 3-5-тен) спора түзетін масақтары дамиды. Плаун сабағының ішкі құрылысы өте қарапайым. Сабақтың сыртын жұқа өң жауып тұрады. Оның астында жақсы жетілген қабық қабатты болады. Қабықтың сыртқы қабатында тірек ұлпасы бар. Сабақтың ортаңғы бөлігін шеңберлі шоқ алып жатады. Плаунтәріздестер

5 слайд
THEMUSED AGAIN AND AGAIN Venus has a beautiful name and is the second planet from the Sun. It’s hot and has a poisonous atmosphereMercury is the closest planet to the Sun and the smallest one in the Solar System—iмs only a bit larger than the Moon US 1

6 слайд
Қырықбуындар Қазіргі кезде кездесетін қырықбуынтектестерге қырықбуын туысы жатады, онда 30–35 түр бар. Қырықбуындар арамшөп ретінде егістікте, тың және тыңайған жерлерде, ормандарда, су жағасында өседі. Ол ылғалдылығы жоғары қышқыл топырақта кездеседі. Бізге көбірек тараған өкілдерінің бірі – далалық қырықбуын. Ол – ұзын, бұтақталған жерасты тамырсабағы бар көпжылдық шөптекті өсімдік. Тамырсабағының буынынан қосалқы тамырлар дамиды. Қырықбуынның жерүсті өркендері екі түрлі: көктемгі өркен және жаздық өркен. Көктемгі өркендері ерте көктемде тамырсабақтың қыстық бүршіктерінен бірінші пайда болады. 1 Оның биіктігі 20 см, бұтақтанбаған жапырақтары қоңыр түсті, қабыршақты, өркен ұшында масақтары болады. Масақтарында споралар дамиды. Қабыршақты жапырақтары өркенде топтанып орналасады. Далалық қырықбуынның көктемгі өркендері споралары пісіп жетілген соң қурап қалады. Жасыл түсті жаздық өркендерінде хлорофилл дәндері бар. Жаздық өркенде жанама бұтақтары топтанып орналасады. Ол – өсімді өркен.

7 слайд
Қырықбуындар плаундар секілді өсімді, жыныссыз және жынысты жолдармен көбейеді. Өсімді көбеюі – тамырсабақтары, түйнектер арқылы, жыныссыз көбеюі споралар арқылы жүзеге асады. Спора түзетін масақтарында көптеген споралар пісіп жетіледі де жерге шашылады. Споралардың барлығының мөлшері бірдей болғанымен, физиологиялық жағынан әр түрлі. Бір споралардан – аталық өскіншелер, ал екіншілерінен аналық өскіншелер жетіледі. Осы өскіншелерде жынысты көбею жүзеге асады. Аталық өскіншеде – аталық жыныс мүшесі, аналық өскіншеде аналық жыныс мүшесі жетіледі. Аналық және аталық жынысжасушалардың қосылуы нәтижесінде өсімдік ұрықтанады. Ұрықтан қайтадан жас қырықбуын өсімдігі жетіледі. Қырықбуындар – егістіктің арамшөптері. Олар топырақты бүлінуден сақтайды. Қырықбуындардың бірқатар түрлері – улы өсімдіктер. Дала қырықбуыны – дәрілік өсімдік. Ол халық медицинасында ертеден қолданылып келеді. Дәрілік шикізат ретінде жасыл сабақтарын жинап, кептіреді. Дәрілік шикізаты қан айналымының әлсіздігінен болатын ісікке, несеп жүргізуге қолданылады. Сонымен бірге қырықбуынның споралар түзетін масақтары мен сабақтарын тамаққа пайдаланады. 1

8 слайд
Қырықжапырақтар ● Қырықжапырақтар – тең споралы және әр түрлі споралы өсімдіктер. Қазақстанда көпжылдық шөптекті түрлері ғана кездеседі. Олардың кең тараған өкілдерінің бірі – усасыр қырықжапырағы. Ол ылғалды, көлеңкелі жерлерде, орман шетінде және сайлар мен жыраларда өседі. Усасыр қырықжапырағы – тамырсабақты өсімдік. Тамырсабақтарынан төмен қарай – қосалқы тамырлары, ал жоғары қарай жапырақтары өседі. Бізде шөптекті болып өсетін қырықжапырақтың жерүсті сабағы дамымаған. Оның есесіне жерасты тамырсабағы жақсы дамыған. Сондықтан тамырсабағын қысқарған сабақ дейді. Усасыр қырықжапырақтың жапырақтары өте баяу өседі. Фотосинтез процесі болатын жапырақтарында сағағы мен тақтасы бар. Жапырақ тақтасы қауырсын тәрізді бірнеше қайтара тілімделгендіктен, өсімдік қырықжапырақ деп аталады.Қырықжапырақтар өсімді, жыныссыз және жынысты жолдармен көбейеді. Өсімді көбеюі тамырсабақтары және өнім бүршіктері арқылы жүзеге асады. Өнім бүршіктері қырықжапырақтардың барлығында бірдей бола бермейді. Ол талақдәрі (аспленум) қырықжапырағының кейбір түрлеріне ғана тән. Мұндай бүршіктер жапырақтың негізгі жүйкесін бойлай орналасады. Олардан жапырақтың нышаны бар кішкентай қырықжапырақтар пайда болады. Олар үзіліп түсіп, тамырланып, топыраққа бекиді де нағыз қырықжапыраққа айналады. ●

9 слайд

10 слайд
● Қырықжапырақта р: ● Жоғары споралы өсімдіктерге жатады ● ➢ Ертеде жойылып кеткен Риниофиттерден пайда болуы мүмкін ● ➢ Көбісі жойылып, Таскөмір қорын түзді ● ➢ Көбею мүшесі: Спорасы бар спорангий ● Сорустар