Климат шәкилләндүргүчи амиллар 8 синип

1 слайд
Дәрисниң мавзуси: Климат шәкилләндүргүчи амиллар 8.3.2.1 - климат шәкилләндүргүчи амилларни таллайду

1 слайд

2 слайд
• Мәлум бир территорияға тән һава райиниң узақ жиллар бойи қайтилинип туридиған жиғиндиси климат дәп атилиду.

2 слайд

3 слайд
Климат түзгүчи амиллар Географиялик кәңлик Атмосфера циркуляцияси Йәр рельефиниң һалити Океанлар вә деңизлар Йәр бетиниң үстки йепинчиси Йәр бетигә келип чүшидиған күн радиациясиниң мөлчәрини ениқлайду Һава массилириниң типлири. Қисим бәлбеғи вә қисим мәркәзлири. Атмосферилиқ фронтлар. Бесим шамаллар Рельефниң абсолютлуқ вә селиштурма егизлиги. Тағ қирқилириниң йөнилиши Океан вә деңизларниң жирақ яки йеқинлиғи океанлиқ иссиқ вә соғ еқинлар Йәр бети йепинчисиниң күн шолисини қайтуруш мүмкинчилиги

3 слайд

4 слайд
• Һәрқандақ йәрниң географиялик орни вә һәрхил кәңликләрдә орунлишиши Күн шолисиниң чүшүш булуңиға мәлум тәсир йәткүзиду. Йәр рельефиниң шәкилигә бағлиқ Күн шолисиниң чүшүш мөлчәри экватордин қутапларға қарап пәйдин-пәй азийиду. Йәр бетигә келип чүшкән Күн иссиғи Күн иссиғи радиацияси дәп атайду

4 слайд

5 слайд
Күн радиацияси уттур чачилаңғу Жиғинда радиация

5 слайд

6 слайд
• Че чилаңғу радиация үлүшигә тәхминән Күндин келидиған радиация 25%-ға йеқин тәәллуқ. • Жиғинда радиацияниң жиллиқ мөлчәри Күн шолилириниң йәр бетигә чүшүш булуңиға, атмосфериниң сүзүклигигә (һаваниң зичлиғи вә нәмлиги) һәм йоруқ узақлиғиға беқинда болиду.

6 слайд

7 слайд
• Күн шолисиниң чүшүш булуңи Йәрниң өз оқи әтрапида тәвликлик айлиниши вә орбита бойи билән жиллиқ қозғилишиғиму бағлинишлиқ. Болупму мөтидил бәлбағлар вә қутуплар әтирапидики күн радиациясиниң мөлчәри жил мәзгиллиригә қарап, күнниң чүшүш узақлиғиға бағлиқ кемип туриду

7 слайд

8 слайд
• Йәр бетиниң Күн шолилирини кейин қайтуруши альбедо дәп атилиду, униң көрсәткүчи Йәрниң йепинчисиниң һалитигә бағлиқ болиду

8 слайд

9 слайд
Уттур күн радиацияси Жутулған күн радиациясиЧеқилишқан күн радиацияси (альбедо) Чечилаңғу күн радиацияси Жиғинда күн раидицияси

9 слайд

10 слайд
90% 35-40 %

10 слайд

11 слайд
• Тәсир қилиш дәрижиси жәһәттин атмосфера циркуляциясиниң өзигә хас һәрикәтлири, өава масилириниң типлири, қисим мәркәзлири, бесим шамаллири (ғірип шамаллири, пассатлар, муссонлар) атмосферилиқ фронтларниң қозғилиш вә шәкиллиниш мәркәзлириниң тәсириму алаһидә болиду. Һәрбир һава массисиниң өзигә тән температуриси, нәмликлиги болиду. Қисим мәркәзлири қуруқлуқ вә океан үстидә қатар шәкиллиниду.

11 слайд

12 слайд
• Материклар климатиниң шәкиллинишигә наһайти күчлүк тәсир қилғучи амилларниң бири-Атмосфера циркуляцияси

12 слайд

13 слайд
• Материклар климатиға тәсир қилидиған материклиқ қисим мәркәзлиригә Мәркизий Азия, Шималий Америка вә Антарктида максимумлирини (антициклон) ятқузиду. Материкларниң климатиға океан үстидә шәкиллинидиған жуқури қисимлиқ мәркәзләр- Азор, Гавай максимумлири, төвән қисимлиқ мәркәзләр-Исландия, Алеут минимумлириниму интайин күчлүк тәсирини йәткүзиду

13 слайд

14 слайд
• 1 тапшурма • Күн радиациясиниң түрлирини ениқлаңлар

14 слайд

15 слайд
1 2 3 4 5

15 слайд

16 слайд
2 тапшурма • Климат түзгүчи амилларни йезиңлар • Йәр релефи климатқа тәсир қиламду

16 слайд