#1 слайд
7 «Г» с ыныпКӨЛДІ АЙМАҚ, ТОҒАЙЛЫ ЖӘНЕ БҰТАЛЫ ЖЕР ЖАНУАРЛАРЫ

1 слайд

#2 слайд
Тоғай • Тоғай – шөл және шөлейт аймақтардың жайылма сулы өзен алаптарында өсетін орман. Орталық Азияның Сырдария мен Әмудария, Мургаб, Зерафшан, Вахш, Шу - Іле т. б. өзендер бойында, аралдарда кездеседі. Еліміздің солтүстігіндегі Оңтүстік Орал мен Алтайға дейінгі кең алқаптың жазық бөлігінде шағын ормандар өседі. Далалы және шөлді жерлердегі кішірек өзендер мен көлдердің жағасында шоқ тоғайлар көп.

2 слайд

#3 слайд
Бұта • Бұта  (лат.  frutex ) — топырақтын бетінде бірнеше сүректенген бүйірлік өскіндері бар, олардың арасында нақты айқындалған бұтағы жоқ көп жылдық сүректі өсімдік. Басты діңгегі тек жас өсімдіктерде ғана жақсы көрінеді, ол содан кейін жаңа діңгектер, (өскіндер) арасында көрінбей кетеді. Бұтаның биіктігі 0,8—ден 6м—ге дейін. Жекеленген діңгектердің өмір сүру ұзақтығы көбіне 10—20 жыл, ал тұтас бұтаның өмір сүріу ұзақтығы 400 жыл және одан астам

3 слайд

#4 слайд
Көл • Көл  — тікелей теңізбен қосылмаған құрлықтар өңіріндегі суға толы дербес ойыстар. Ауқымды кеңістікті қамтитын, суы ащы көл түрлері теңіз деп аталып жүр (Каспий, Арал теңіздері).  Жер шарындағы көлдердің жалпы ауданы 2,1 млн. км 2  (құрлық ауданының шамамен 1,4%-ы). Ондағы жинақталған судың көлемі 176 мың км 3 , оның 52%-ы тұщы су, 48%-ы ащы су. Көлде эндемик түрлер, кейде реликт түрлер тіршілік етеді. Жер шарының ең ірі көлі – Каспий теңізі, ең терең көлі – Байкал. Қазақстанда Каспий мен Аралды қоспағанда, 48262 көл бар, олардың жалпы ауданы 45032 км 2

4 слайд

#5 слайд
Елік • Елік  (лат.  Capreolus pygargus ) –  бұғылар тұқымдасына жататын жұптұяқты, сүтқоректі жануар. • Еліктің 3 түр тармағы (Еуропа, Сібір, Маньчжур) таралған. Қазақстанда Сібір түр тармағы ( C.c. pygargus) кездеседі. Дене тұрқы 120 – 160 см, шоқтығына дейінгі биіктігі  75 – 100 см , салмағы  30 – 55 кг . Құйрығы өте қысқа. Ешкісі мүйізсіз, текесінің наурыз – мамырда толық жетіліп, қараша – желтоқсанда түсетін 3 – 5 ашалы мүйізі (25 – 40 см) болады. Аяқтары жіңішке әрі ұзын. Қыста түгінің түсі қоңырқай сұр, жазда жирен, жас лақтарының түгінде ашық түсті теңбіл дақтары болады. ЕлікТалас, Іле, Жетісу (Жоңғар) Алатауында, Батыс және Орталық Тянь- Шаньда, Қаратауда, Тарбағатайда, Сауырда және Оңтүстік Алтайда кездеседі. Жеміс-жидек, мүк, қына және шөптесін өсімдіктердің жүзге жуық түрімен қоректенеді. Жазда жеке-жеке, ал басқа кезде топталып жүреді. Бір жарым жасында лақтайды. Шілде – тамыздан бастап 9 ай көтеріп 1 – 2, кейде 3 лақтан туады. Лақтарын 6 – 8 ай сүтімен қоректендіреді. Ешкісі 11 – 12, текесі 16 жылдай тіршілік етеді. Еті мен терісі үшін арнайы рұқсатпен ауланады. Кәсіптік маңызы бар.

5 слайд

#6 слайд

6 слайд

#7 слайд
Жабайы шошқа , қабан, доңыз • Жабайы шошқа , қабан, доңыз (лат.  Sus scrofa ) –  сүтқоректілер класының жұптұяқтылар отрядына жататын жануар. • Қызылорда облысының қамыс-құрақты қопалар мен батпақты жерлерінде, өзен аңғарларында көп кездеседі. Денесі ірі, екі бүйірі қысыңқы, мойыны жуан, басы сүйір, тұмсығы конус тәрізді көлденеңнен кесілген болып келеді. Ұшында жұп тұяғы бар, аяғы мықты, екеуі жақсы жетілген төрт саусағы болады. Құлағы үлкен және жалпақ, көзі кішкентай, танауы таңқы. Денесін қалың қылшық басқан. • Аталығының арқасында жалы болады. Жыныстық жағынан 18 – 20 айда жетіледі. Күйлеуге түсуі тамыздың ортасынан желтоқсанға дейін созылады. Аналығы (мегежіні) 4 – 10 торай туады. Тістері көп, бұдырлы. Қарыны жіктелмеген, күйіс қайтармайды. Қорек таңдамайтын жануар, топырақты қазып құрт-құмырсқа, өсімдік тамырлары, ұлулар және ұсақ тышқандармен қоректенеді. • Доңыз – кәсіптік маңызы бар аң, еті, терісі, қылшығы пайдаланылады. Орта есеппен әр Доңыз 50 кг ет, 10 кг май, 250 дм 2  тері және 0,5 кг қылшық береді. • Қабан Солүстік Африка мен Еуразияда таралған, ТМД аймағында, Балтық жағалауынан Қиыр Шығысқа дейін кездеседі. Аталықтарының азу тістері өте ірі және жоғары, сыртқа қарай қайқы. Денесін ірі қылтан қаптаған. Ересек қабан шошқаларынын түсі коңыр, торайларының терісінде ұзынан орналасқан ақ жолақтары бар. Ірі қабандардың ұзындығы 2 м, салмағы 300 кг. Топтасып өмір сүреді. Күйлеу кезінде, жекелей тіршілік етеді. Орташа 4-6 торай табады. Үй шошқасының арғы тегі. Кәсіпшілік жануар.

7 слайд

#8 слайд

8 слайд

#9 слайд
Ақ тырна • Ақ тырна  (лат.  Grus leucogeranus ) —  тырналар тұқымдасының бір түрі. Қазақстанның батыс және орталық аймақтарын көктемгі (сәуір — мамыр) және күзгі (тамыз — қазан) ұшу кезінде қоныстайды. Бұл кезде Наурызым • қорығында, Ырғыз және Торғай өзендері мен Арал теңізі жағалауында жиі кездеседі. Сирағының төменгі жағы қауырсынсыз, құйрығы қысқа. Мойны, аяғы ұзын. Қанатының қарымы 2 метрге, салмағы 10 кг-ға дейін жетеді. Қанаты ақ, қанатының ұшы қара, тұмсығы қызыл. Суат маңын, көбінесе батпақты жерлерді мекен етеді. Өсімдік дәнімен, ұсақ жәндіктермен қоректенеді. Ұясын шөп арасына, кейде тайыз су бетіне салады. Сәуір—мамырда 2-3 шұбар жұмыртқа туып, оларды мекиені 1 айға жуық басады. Жыл құсы. Қазақстанның "Қызыл кітабына" енгізілген.

9 слайд

#10 слайд

10 слайд

#11 слайд
• Сұрақтар • - Тоғай жануарлары неге алуан түрлі болады? • - Орман мен тоғайдың айырмасы қандай? • -Көлді аймақ жануарларына жатады?

11 слайд

#12 слайд
Назарларыңызға рақмет!

12 слайд