Көру қабілеті зақымдалған балалардың сипап сезуінің сипаты

1 слайд
КӨРУ ҚАБІЛЕТІ ЗАҚЫМДАЛҒАН БАЛАЛАРДЫҢ СИПАП СЕЗУІНІҢ СИПАТЫ Орында ған: Жайлаубек Ш. Е. Тексерген: Мирзахмедова У.А.

2 слайд
Бірқатар ғалымдардың жүргізген зерттеулері, сипап-сезудің тек соқырлықтың ғана емес,нашар көрудің орнын толтыра алатын, күшті құрал екендігін д ə лелдейді. Оқу мен еңбек үдерісінде олар сипап-сезу мүмкіндігін көбірек пайдаланады. Ə рине, мұндай н ə зік сезімталдық, іс- ə рекетке қатынатын тері аймақтарында көп болады. Мысалы, саусақ терісінің сезімталдығына орай, рельефті-нүктелі Брайль шрифтінмеңгерге болады. М. И. Земцова Ю. А. Кулагин Л. И. Солнцева В. М. Воронин

3 слайд
Брайль кодтарын меңгеру үшін, жоғары деңгейдегі ой-өріс қабілеті қажет, себебі оқудың бұл ə дісі, ə р белгінің құрылымдық талдауын ғана емес, белгілердің біртұтас бейнесін жасауды, яғни сенсорлық таным актісіне талдау- жинақтау ə рекетін енгізуді талап етеді. Мұнда қимыл- қозғалыс ж ə не сипап-сезу дағдыларының дамуы, өте қажет болады: екі қолдың қимылының дұрыс координациясы, сұқ саусақ пен өзге саусақтардың сезімталдығы, ə ріптер кескіндерін жеңіл, д ə л басу дағдысы, саусақтарды солдан оңға қарай, ептілікпен жылжытып отыру дағдысы т.б. .≫

4 слайд
Балалардың сипап сезу арқылы ересектерге еліктеуі, соқырлардың заттар туралы ұғымдарын қалыптастырады. Мектепке дейінгі жастағы балалардың заттық іс- ə рекеті тежеледі (қайшыны, қарындашты пайданалу, б ə теңкенің бауын байлау т.б.), соған орай, бұл балалардың қоршаған орта туралы ұғымдары, сау балалардан анағұрлым өзгеше қалыптасады. Соқыр балаларда, ə сіресе, мектепке дейінгі жаста, тұрмыстық жағдайларға қажетті дағдыларды қалыптастыру өте маңызды. Себебі, олар ересектердің іс- қимылдарына өз беттерімен еліктей алмайды. Соқыр баланы үйрету, ересек адамның көмегімен, ал кейінірек сөздік нұсқаумен жүзеге асады. Мысалы, қасықты ұстау, оны ауызға апару, алдымен сипап-сезу арқылы үйретіледі, одан соң есту арқылы түсіндіріледі.

5 слайд
Қоршаған ортаны тану ж ə не қабылдау, соқыр балаларда негізінен, тактильдік ə діс арқылы жүзеге асатыны белгілі. Сипап-сезудің өзі ə ртүрлі сезіледі: жанасу, қысым, қоғалыс, температура, ауырсыну, материалдың фактурасы, т.б. сондай-ақ, заттың пішіні, өлшемі, салмағы т ə різді қасиеттері ажыратылады. Заттарды сипап-сезу немесе тактильдік сезіну негізінде, оның пішіні, көлемі, өлшемі, сапасы туралы түсінік алуға болады.

6 слайд
Бұларды көру қабілеті зақымдалғандардың рельефті бейнелерді қабылдау мысалында келтірейік. Релъефті бейнелерді қабылдау кезінде саусақ қозғалысының анализі қозғалыстың неше түрлісі болатынын көрсетті. Олардың ең біріншісі жұмыс орнының төңірегінде бағдарлануына және парақ бетінен бейнелерді іздеуге бағытталған. Бұл қозғалыстар жоғары жылдамдықта сипатталады.

7 слайд
Сипап сезуді тексеру процесіндегі нәтижелісі – қос қолдық. Ол негізгі үш фазадан тұрады: 1. Сипап сезу өрісінде объектінің орналасуын қозғалыс анықтайтын кездегі - бағдарлану фазасы. 2.Нысананы сипап сезу фазасы (мұнда контурдың егжей-тегжейін талдайды) 3.Сипап сезуінің сигналы синтезделген уақытта тұтас кеңістік бейне қалыптасады. Ол - объектіні сипап сезу фазасы.

8 слайд
Балаларды сипап-сезу арқылы үйретуде, тері сезімталдығының тактильдік, температуралық, вибрациялық, ауырсыну түрлері ескерілуі керек. Тері арқылы сезінудің барлық түрлерін қолданғанда, олардың зат, құбылыс туралы түсініктері кеңейеді, толыға түседу. Сонымен бірге ол тек қана танымдық мақсатта ғана емес, денсаулықты сақтау мақсатында пайдалы. Мектепке оқитын соқыр ж ə не нашар көретін балалар, заттық-т ə жірибелік ə рекеттермен өзгеше түрде танысады. Арнайы мектеп оқушылары, сипап-сезу негізінде, айналаны қабылдауға .йренеді, осылайша, білім қоры жылдан жылға молая түседі.

9 слайд
Сипап сезу қабылдауының жалғыз қолды (мономануалды) және қос қолды (бимануалды) деген түрлері бар. Қабылдаудың кез келген түрінде сипап сезу арқылы заттың бейнесі пайда болады. Күрделі объектілерді бір қолмен сипап сезу кезінде сигналдардың тұрақсыздығы, объектілердің бөлшектерінің арасындағы пропорционалды қатынастарының бұзылуы байқалады, қос қолды қабылдаумен бір қолды қабылдауды салыстырғанда, екіншісінде жылдамдықтың төмендеу екендігі анықталды.