Курстық жұмыс Тақырыбы: Бастауыш сыныпта мазмұндама мен шығарма жұмыстарын ұйымдастырудың тиімді жолдары

1 слайд
Курстық жұмыс Тақырыбы: Бастауыш сыныпта мазмұндама мен шығарма жұмыстарын ұйымдастырудың тиімді жолдары

2 слайд
І ТАРАУ. БАСТАУЫШ СЫНЫПТА МАЗМҰНДАМА МЕН ШЫҒАРМА ЖҰМЫСТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ МАЗМҰНДАМА ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ ШЫҒАРМА ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖАЗУ САБАҚТАРЫНЫҢ МАҚСАТЫ, ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР, ОЛАРДЫҢ СИПАТЫ МАЗМҰНДАМА ЖӘНЕ ШЫҒАРМА ЖҰМЫСТАРЫНДАҒЫ ҚАТЕМЕН ЖҰМЫС МАЗМҰНДАМА ЖӘНЕ ШЫҒАРМА ЖҰМЫСТАРЫН БАҒАЛАУ МӨЛШЕРІ ҚОРЫТЫНДЫ Мазмұны

3 слайд
Тақырыптың өзектілігі: Методиканы зерттеудің алғашқы жылдарынан бастап жазба жұстарына ерекше көңіл бөлініп келді. Себебі сауаттылықтың негізі жазба жұмыстарында жатқандықтан оған көңіл бөлмеу мүмкін де емес еді. Жазу тілі көзбен қабылданады, қолмен іске асады. Ал ауызша сөйлеу, есіту инестезиялық нерв байланыстары арқылы өтеді. Жазу тілі ауызша сөйлеуден кейін шықты, сондықтан да ол үнемі ауыз тілге сүйеніп отырды. Жазудың құрамына алфавит, графика және орфография енеді. Жазба тілінің өзіне тән ерекшеліктері бар. Бастауыш сыныпта жүргізілетін мазмұндама, шығарма жұмыстарының барысында оқушылардың білімдері бекіп, өз беттерімен жұмыс жасау дағдылары қалыптасады, яғни зейін қойып тыңдай білу, белгілі бір жобалар бойынша сөйлем мүшелеріне талдай алу, сұрақ қоя білу, қажетті деректерді теріп алу, сөздікпен жұмыс істей алуға үйренеді

4 слайд
Зерттеудің мақсаты: Бастауыш мектептің I-IV сыныптарында мазмұндама, шығарма жұмыстары арқылы тіл дамыту, сауаттылыққа үйрету әдістерін жинақтау, талдау және тиімді түрлерін негіздеу, ұсыныс жасау. Зерттеудің міндеттері: -бастауыш сыныптарда жүргізілетін жазу сабақтарының мақсатын, қойылатын талаптарын зерделеп, сауат ашу кезеңінде жүргізілетін әдістәсілдерді, жұмыс түрлерін көрсету; - оқушыларды сауатты жазуға үйретудің әдістемелік жолдарын, жұмыс түрлерін мысалдарын көрсетіп, оқушылардың грамматика мен емле бойынша білімдерін бағалау және жіберген қателермен жұмыс істеудің практикалық жолдарын баяндау; - үлгілі сабақ жоспары негізінде тәжірибелік сынақ жүргізу. Зерттеудің кезеңдері: І.Мазмұндама және шығарма жұмыстарында жіберген қателерімен жүргізілетін жұмыстар және оны жетілдіру амалдары. 2.Оқушыларды ез пікірі бар, дара түлға етіп тәрбиелеу. 3.Біліміне сай келетін бағдарды, мамандықты өзі тандап алатындай дәрежеге жеткізу. Зерттеудің болжамы: Жұмыс нәтижесі бастауыш сыныптардың қазақ тілі сабақтарында сауатты жазуға үйретуге байланысты тақырыптарда оқушылардың дағдылары мен икемділіктерін қалыптастыруда жалпы оқушыларды сауатты жазуға үйретуде бастауыш мектеп ұстаздары үшін әдістемелік құрал ретінде пайдалануы мүмкін. Зерттеу әдістері: Бұл жұмыста іс-тәжірибе, әдебиеттер жинау, оларды талдау-жинақтау, салыстыру әдістері пайдаланылды. Зерттеу пәні : Қазақ тілін оқыту әдістемесі.

5 слайд
Мазмұндама және оның түрлері Мазмұндама дегеніміз белгілі бір шығарманың, мәтіннің мазмұнын ауызша немесе жазбаша түрде баяндап беру. Мазмұндамамен шығарма жазуға қазақ тілі cабағынан арнайы сағаттар бөлінеді. Шамамен алғанда, әрбір он-он бес күнде 1 сағат бөлінеді. Бастауыш сыныптарда жаздыруға болатын мазмұндаманын мынадай түрлерін көрсетуге болады: 1. Дайын әңгіме бойынша мазмұндама. 2. Сурет бойьшша мазмұндама. 3. Кино, диафильм бойынша мазмұндама.

6 слайд
Шығарма және оның түрлері Шығарма дегеніміз оқушылардың тілдік және әдебиеттік білімдері мен өзінің таным, түйсік, көзқарасының тәжірибелеріне сүйене отырьш өз ойын жүйелі, әдеби тіл қалыбында бере білуге машықтандыратын жазбаша тәжірибелік жұмысынын бірі. Әдебиеттік оқу пәндерінен шығарма жаздырудың мақсаты мен міндеті осы мазмұннан туындайды. Бастауыш сыныптарда балалардың жазатын шығарма мынадай топқа жіктеуге болады: 1) Оқушылардың оқыған яки естіген әңгімелеріне байланысты; 2) Экскурсия бойьшша; 3) Өнер саласына (сурет, кино, қуыршақ театрының спектакльдері, т.б.) байланысты; 4) Оқушының іс-әрекетіне (ойын, еңбек, т.б.) байланысты тақырыптар,

7 слайд
Оқушылардың жазған шығармаларының көлемі шамамен: 1-сыныпта 20-30 сөз. 2-сыңьшта 30-60 сөз. З-4-сыныпта 60-130 сөзге дейін барады. Бастауыш сынып мүғалімдері оқушылардың оқыған, яғни естіген әңгімелерінің мазмүны бойынша шығарма жаздыруды түрліше үйымдастырып жүр: 1) Оқушылар оқыған немесе естіген әңгімелерінің мазмүнын сақтай отырып, өз сөздерімен еркін шығарма жазады. 2) Оқыған немесе естіген әңгімелерінің үлгісіне еліктеп, өздері ойдан шығарып жазады.

8 слайд
Шығарма жұмысына байланысты мынадай кемшіліктерді атап өтуге болады: l) шығарма белгілі бір жүйеге негізделмеген; 2) жұмыста көктемнің кейбір белгілері ғана сараланған; 3) шығарманың ойдағыдай шықпауы жүмыс жоспарының болмауынан; 4) шығарма мәтінінде бір сөздің әрі сөз тіркестерінің бірнеше рет қайталануы.

9 слайд
Сондықтан, оқушылардың қателерін талдауға арналған сабақтың алғашқы 5-7 минутын мүғалім жазылған жүмысқа шолу жасауға пайдаланады. Онда кейбір балалардың жетістігі, тәуір жазылған жүмыстарының біреуі түтас оқылып әңгімеленеді. Кейбір жағдайда мұғалім әрбір жұмыстың жақсы жазылған жерлерінен үзінді оқиды. Мысалы, бір жұмыстың мазмұнының түсініктілігімен, екінші бір оқушының ойы жүйелі түрде баяндалғаны, сол жұмыстардан мысал келтіреді. Сонан кейін тақтаға алдын ала жазылып қойылған сөйлемдермен жүмыс басталады. Осы ретте жоғарыда келтірілген қатені жүйелеуге, сөйлемдердін дүрыс құрылып, орынды орналастырьшуы толық сынып алдында түзетіледі.

10 слайд
ЖАЗУ САБАҚТАРЫНЫҢ МАҚСАТЫ, ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР, ОЛАРДЫҢ СИПАТЫ

11 слайд
ШЫҒАРМА ЖАЗУҒА ҚОЙЫЛАТЫН НЕГІЗГІ ТАЛАПТАР: Тақырыпты толық аша білу; Артық баяндау, қажетсіз дәлелдемелер мен кепсезділікке жол бермеу; шығармада сөз болған жайды оюшының басқаларға түсінікті болатындай орамды тілмен, аз сөзге көп мағына сыйғыза баяндауы; Шығарманың бөлімдерінің негізгі ой арқылы шебер байланысуы; Шығармада жазушының өмірбаянын, жазылу тарихына, тарихи оқиғаларға, кейіпкерлерге қатысты қателіктер жіберілмеуі керек; Оқушының шығармада сын мақалалардан, әдебиеттану еңбектерінен шағын үзінділерді қисынымен қолдануы, оның терең білімін танытады;

12 слайд
ШЫҒАРМАНЫҢ БАҒАЛАНУЫ ТУРАЛЫ ОҚУШЫ ШЫҒАРМАСЫН ТЕКСЕРУ, БАҒАЛАУ МӘСЕЛЕСІН НЕГІЗІНЕН 4 САЛАҒА БӨЛІП ҚАРАЙДЫ. 1 .Мазмұндылығы мен идеялылығы; 2.Ой -пікірдің жүйелілігі; З.Стилі; 4. Граматикалық сауаттылығы;

13 слайд
ШЫҒАРМАНЫҢ ЖАЗЫЛУЫНДА ҮШЫРАСАТЫН КЕМШІЛІКТЕРДІҢ НЕГІЗГІ БӨЛІГІ МЫНА ЖАҒДАЙЛАРҒА БАЙЛАНЫСТЫ: 1.0қушы шығармашылық жүмысқа қүлықсыз болған жағдайда шығарма мақсатына жетпейді; 2.Шығармаға бағыт берілмесе, мақсатына жетпейді; Қате түсініп, көңілсіз жазылған шығармаларды қайта қүрастыру, ойын жүйелеп, жаңарту оңайға түспейді. Сондықтан алдыңғы сәтсіз шыққан шғармадағы кемшілікті жою үшін басқа тақырыптағы шығарманы ұсынған тиімді.

14 слайд
ШЫҒАРМА ЖАЗДЫРУДЫҢ ЕҢ БАСТЫ МАҚСАТТАРЫ МЫНАЛАР: 1. Бала біліміне бақылау, білім деңгейін тексеру. 2. Жазбаша көркем тілін дамыту, теориялық білімдерін практикалық жүмыстарда пайдалана білу. 3. Ойлану еңбегіне өз беттерімен іздендіру, өз пікірлерін салыстыру, корытынды жасай білуге дағдыландыру. 4. Оқушылардың қабілеті, дарынына әсер ету, шығармашылық жүмыстарға баулу.

15 слайд
Азат жолды қалай білу керек? Мұғалім мәтінді оқыған кезде мазмұнына мән бергізу керек. Мәтін не туралы неше бөліктен тұрады, әр бөлімде қандай ой айтылды деген сұрақтарды диктант мәтіні оқылғаннан кейін талдап алған дұрыс. Бастауыш сынып оқушылары шығарма , мазмұндама жазуда өз бетімен азат жолды таба білуге үйрету керек.Тақтада әрдайым үлгі ретінде мәтін жазылған парақша ілініп қойылады.

16 слайд
Мазмұндама және шығарма жұмыстарындағы қатемен жұмыс Есепке алынбайтын қателер 1) Бағдарламада көрсетілген ережелерден жіберілген қателерден өзге осы сыныпта орфография мен тыныс белгісінің ережелері оқытылуына байланысты жіберілген қателер есепке кірмейді. 2) Бастауыш мектептерде және осы сыныпқа арналған оқулықтың жаттығуларында кездеспеген сөздерден жіберілген қате есепке алынбайды. 3) Байқаусыздан жаңсақ жазылған сөздердегі қате есепке кірмейді: келмейді кемейді, болыпты -бопты, т.б. Алайда қателерді жаңылып жазылған дей беруге болмайды. Оқушының жаңылып жазған сөзін оның дұрыс жаза алатынын көз жеткенде ғана қатеге есептемеу керек. Егер де жаңылып жазылған жағдай үштен асып кетсе, онда оларды емле қатесі деп санайды. 4) Екі түрлі жазылып жүрген сөздердің бір түрі жазылса немесе екі түрлі қойылып жүрген тыныс белгісінің біреуі қойылса, онда диктант тексіндегі жазуға дәл келмей түр деп, категе есептеуге болмайды. Мысалы: қазір-кәзір, ейткені-үйтқені, т.б. Егер де диктантта қате жазылған сөз не тыныс белгісі қайталанып келсе, онда олар бір қатеге есептеледі.

17 слайд
Өрескел қателер 1) Орфографня мен тыныс белгісінің етілген ереже лерінен жіберілген қателер. 2) Игеріп алуы қиынға соқпайтын ережелерге байланысты жіберілген қателер. 3) Сөздерді тасымаддаудан жіберілген қателер. 4) дефис арқылы жазылатын сөздерден жіберілген қателер. Мысалы: қос сөздер, демеулік шылаулар, қысқарған сөздерге дефис арқылы жалғанатын қосымшалар.

18 слайд
Жеңіл қателер 1) Диктант өткізген кезде оқытылып бітпеген және әлі етілмеген ережелерге байланысты. 2) Күрделі жалқы есімдердің бас еркің дұрыс қолданбау, сол сияқты әріптерді дұрыс таңбаламау. 3) Үтір, тырнақшаларды дұрыс қолданбау (сөзді, сөз тіркестерінің үтір, тырнақшаларын бір жағына ғана қойып, екінші жағына қоймай кету) 4) Төл сөзден кейін келген автор сөзінің алдынан, сызықшаның алдынан үтірдің орнына нүкте қойып қою. 5) Бір ережеге байланысты жіберілген бірнеше қате (үш және оннан да көп қате) болса, онда оқушының бір ғана ережені нашар білетінін ескерту қажет. Тыныс белгісінен де бір ғана ережені нашар білетінін ескерту қажет. Тыныс белгісінен де бір ғана ережені білмегендіктен, жіберілген қатені жеңілге жатқызған жөн.

19 слайд
Қатемен жұмыс жүргізу жолдары: l. Тексерілген жұмыспен оқушы танысып, қызыл сиямен көрсетілген сөзді жол басына ең әуелі қате түрін, содан кейін сызықша қою арқылы жол аяғына дейін қатесіз түрін жазу керек; 2. Қате жазылған немесе оқушыға таныс емес сөздерге қазақ тілінің түсіндірме сөздігін пайдалана отырып, мағлұмат беру; 3. Жіберілген қате туралы өтілген тақырып бойынша ережені еске түсіру, мысалдар келтірту; (сингорманизм заңы т.б) 4. Қате жазылған сөзге фонетикалық, лексикалық, морфологиялык талдау жасату; 5. Оқушылардың тасымал, тыныс белгі туралы білімдерін нақтылау, бағдар беру; 6. Диктант мәтініндегі тірек сөздерді тапқызып, сөйлем құрату. 7. Сабақты шығармашылықпен ұштастыра отырып, қате жіберілген сөздердің прозалық, поэзиялық шығармаларда қолданылуына назар аударту, нәтижелі болу үшін жатқа айтқызуға болады

20 слайд
Шығарма ж ұ мыстарын бағалау мөлшері. Шығарма тақырыбын таңдауда оның өмірмен байланыстылығын, балалар тәжірибесі мен қызығушьшығына жақындығын, мазмүнынын қол жетімділігін, мәтін құрылысы және оның тілдік безендірілуінің күштілігін ескеру қажет. 2-3-сыныптарда мазмұндама, шығарма жазуға үйрету деп қарастырылады да, l ғана баға қойылады. 4-сыныпта мазмұндама мен шығармалар үшін 2 баға бір тор кезге қойылады: l баға мазмұны үшін, 1 баға сауаттылығы үшін (5/5, 5/4 сияқты)

21 слайд
«5» деген баға автордың мәтінін (мазмұндама) жүйелі әрі дүрыс баяндалған; тақырып ашылған, сөздік қоры бай, сөз қолданысы дүрыс; сөздік қолданыста 1-2 түзету жіберіпсе қойылады. «4» деген баға жұмыста автор мәтіні (мазмұңдама) дұрыс, барынша толық берілген, мәтін мазмұны ашылған (шығарма), бірақ ойды баяндау бірізділігі шамалы ауытқыған, аздаған (1-2) фактілік және сөз қателері, сондай-ақ 1-2 емле қате, 1-2 түзету жағдайда қойылады. «3» деген баға мәтін мазмұнынан ауытюшылықтар жіберілген (мазмұндама), тақырыптан алшақтаған, негізінен дұрыс қолданғанымен ой жүйелі жеткізілген, 2-3 сөйлем құрылысында кейбір кемшіліктер бар. Сөздік қоры аз, сөз қолданыста қателер бар. Мәтінді құруда және ойды жүйелі жеткізуде 3-6 қате және 1-2 түзету болғанда қойылады; «2» деген баға қорытынды мазмұндама мен шығармалар мазмұнынан көп алшақ, қателері көп, ой жүйесі сақталмаған, әр бөлім арасында байланыс жоқ. Сөздік қоры жұтаң. Жазба жұмысында мәтін құру мен мазмұнында 6 дан көп қате және 3-5 түзету болған жағдайда қойылады.

22 слайд
Қорытынды Қорыта айтқанда, бастауыш сынып оқушыларымен шығарма құрылымын игерту барысында жүйелі жұмыс жүргізілуі тиіс. Жоғарыда аталған жайттарға көңіл бөліп, қатені түзету жолдарымен жұмыс істеген мүғалімдер ғана оқушыларды шығарма мен мазмұндаманы сауатты жазуға үйрете алады. Шығарма мен мазмұндаманы еркін жазып үйренген жас өркен, болашақта ойын еркін жеткізе алып, шығарма мен мазмұндама жазуға жаттығады. Орфография жазудың бүкіл жағдайларын тәртіптейді. Оқушы ере...