#1 слайд

1 слайд

#2 слайд
Түркi мәдениетiнiң Еуропа және Азия халықтарының мәдениетiне ықпал етуі. Түркiлер әлемдiк өркениетке өз үлесiн қосты. Түркiлер сол кез үшiн жоғары экономикалық, саяси және мәдени дамуға жеттi. Алтайдың шикiзат байлығы тау-кен iсiнiң, металл өндірісі мен қолөнердiң жетілуіне бiршама ықпал еттi. Олар барлық отырықшы өркениеттер үшiн қол жетпейтiн қатынастар жүйесiн жасады. Орта ғасырлар дәуiрiнде Еуразия кеңiстiгiне мәдени жетiстiктердің тез таралуына арғы түркiлер (ғұндар) мен түркi-монғол тайпаларының қоныс аударуы әсерін тигізді. Егiншiлерге iшкi этникалық қатынастың тереңдей түсуi, ал көшпелi түркi тайпалары үшiн сыртқы этносаралық дамудың басымдығы тән болды. Еуразияның әр бөлiгiнде жергiлiктi және сырттан келген халықтың араласуы белсенді жүрдi. Түрлi халықтардың өзара ықпал етуi барысында жаңа этнос пайда болды.

2 слайд

#3 слайд
Бұлғар халқы осылай қалыптасты: оңтүстiк славяндар мен фракиялықтар Дунайдың төменгi сағаларында өмiр сүрдi, кейiн мұнда түркi бұлғарлар келіп, түркi хандарының билiгiн орнатты. Бүкiл тұрғындар «болгар» (бұлғар) атауын алды, бiрақ соған қарамастан этноста славяндық негiз сақталды. Қазiргi венгрлер және басқа шығысеуропалық этностар шамамен осылай қалыптасты. Барлық этностар өзара араласады. Бұл үрдiстер орта ғасырларда белсендi түрде жүрді. Бұл ретте орта ғасырлардағы түркі тайпалары жергілікті тұрғындармен қосылып, жаңа халықтардың пайда болуы на ықпал етті. Түркiлердiң көптеген жетiстiктерi: ат әбзелдерiнiң барлық түрлерi, атап айтқанда, темiр үзеңгiлер, ер-тоқымдар және басқа да көптеген заттар Еуразияның барлық халықтарының игiлiгiне айналады.

3 слайд

#4 слайд
Орыс сенiмхаттарында түркiнiң «алтын», «пятиалтыни» сөздері жиі кездеседі. Орыс тарихшы сы Н.М. Карамзин былай деп жазды: «Бұхара мен Қыпшақ елінде өздерiнiң күмiс және мыс теңгесi болды. Алғашқысы «танга», екiншiсi «пула» деп аталды. Осыған орай ресейлiктер өздерiнiң күмiс ақшаларын «танга», ал мыс ақшаны «пула» деп атады». Түркi теңгелерiн айналымға кiргiзген Русь олардың атаулары мен белгiлерiн де қабылдады.

4 слайд

#5 слайд
Бiр мәдениеттiң басқа мәдениетке ықпалы – адамзат тарихындағы тұрақты үрдiс. Орта ғасырларда әлемнiң төрт патшалығы тұжырымдамасы қалыптасты. Оған дүниенiң төрт бұрышында орналасқан төрт әлемдік монархия негіз болды. Олар – оңтүстiктегi (Үндiстан) пiлдер патшасының империясы, батыс тағы (Византия) асыл заттар патшалығы, солтүстiктегi (Түрiк қағанаттары) жылқылар патшасы, шығыстағы (Қытай) адам патшасы. Жiбек жолы бүкiл осы төрт патшалықты өзара байла ныстырды. Сауда жолы бойымен дiни наным-сенімдер де тарады, ал миссионерлер өз дiнiн теңiздiң ар жағындағы елдерге таратты. Үндiстаннан Орталық Азияға будда; Батыс және Шығыс елдерiнен христиан, кейiн ислам дiндерi келдi. Сириялық бай-көпестер мен қолөнершiлердің Жерорта теңiзi жағалауларынан Қытайға дейiнгі аралықта өз сауда- саттық орындары болды. Бұл жолдың бүкiл өн бойында сириялықтар дін мен жазуды таратты. Ежелгі сауда жолында түрлi мәдениеттердiң араласуына қолайлы негiз жасалды.

5 слайд

#6 слайд
Көне қорымдар мәдениеттерд iң өзара ықпалдасуын зерттеуде негізгі тарихи деректердің бiрi болып табылады. Мәселен, Черниговтағы Х ғасырға жататын қорғандардың бiрiнен тұрмыс заттары мен ыдыс- аяқтар табылған. Барлық заттарда түркi аңыздарының мифологиялық көрiнiстерi бейнеленген. Бұл қорған Чернигов воеводасына (әскербасына) тиесiлi болған. Екi халықтың өзара қарым-қатынасында бір бірінен тұрмыс заттары мен олардың атау ларын үйренулеріне болады, алайда жерлеу ғұрпын алу мүлде мүмкiн емес. Материалдық және рухани мәдениеттердің өзара ықпалдастығы мен бір-бірін байытуы Еуразия құрлығының бүкілдерлік халықтарының VI–ХІІІ ғасырлардағы мәдениет ескерткіштерінен көрініс тапты.

6 слайд

#7 слайд
Сабақ аяқталды Сау болыңыздар!

7 слайд