"Махамбет Утемисовниң һаяти вә ижадийити" 9-синип

1 слайд

2 слайд
Махамбет Өтемисов – қазақ хәлқиниң көрнәклик от жүрәк ақыни-шаири, күйчи-бәстикари, XIX әсирниң биринчи йеримида йүз бәргән миллий-азатлиқ һәрикәтләрниң йетәкчиси вә өз хәлқиниң азатлиғи, мустәқиллиги үчүн күрәшкән улуқ бир қәһриман-батуридур. У ички Бокей ордиси (һазирқи Ғәрбий Қазақстан вилайитиниң) Жәнибек наһийәсигә қарашлиқ Нарынқумниң Жасқус дегән жайида дунияға кәлгән.

3 слайд
Шаир өзиниң жутдаш вә тәвадаш Қамбар батыр, Ер Тарғын , Сыпыра жырав, Асан қайғы, Қазтуған, Шалкииз, Жиембет, Доспамбет қатарлиқ қазақ даласиниң улуқ пәрзәнтлириниң қәһриманлиқ роһида өсүп йетилгән инсанлиғини қәйт қилиду. У ХІХ әсирниң биринчи йеримида қазақ хәлқиниң йәнә бир улуқ сәрдари Исатай Тайманов билән бирликтә Россия падишалиғиниң мустәмликисигә қарши қаттиқ наразилиқ билдүрүп, зулум-хорлуқларға қарши наһайити чоң арзу-арманлири, нийәт-тиләклири бәкму күчлүк вә тәсирчан еди. Қазақ жәмийитидә өз әркинлиги вә мустәқиллиги үчүн болған күрәшләр овж елип кәтти.

4 слайд
Махамбет Өтемисовниң ижадий паалийити асасән қазақ хәлқиниң муң-зарини, дәрт-әләмгә болған ләнитини, наразилиғини, шуниң билән биллә өз хәлқиниң тәғдири вә көңүл күйини унтуп қалған хан-султанларға болған нәпритини һәртәрәплимә изһар қилишқа башлиған. У өз миллитини чәксиз сөйгән вә өзи униң әрки, һоқуқи үчүн жиддий күрәшкән вәтәнпәрвәр вә милләтпәрвәр инсан.

5 слайд
Махамбет Өтемисовниң шеирлиридики чоңқур сәясий мәзмун, өткүр исиянкарлиқ садалири һәтта әйни дәвирдики мустәбит һакимийәтни қаттиқ әндишигә селип қойиду. Амма ақын шеир йезиштин ваз кәчмәйду. Һакимийәт хәлиқни униң шеирлини оқуп-тиңшаштин чәкләшкә тиришсиму, һечқандақ нәтижә бәрмәйду. Чүнки әдип өз адаләтлик ғайиси йолида тиз пүкмәс роһқа егә еди.

6 слайд
М.Өтемисов һәммә жәһәттин күрәщкә тәйяр еди. Һәта хәлиқ қозлиңи мәғлубийәткә учрап, Исатай өлүмидин кейинму әдип өзи таллиған йолидин зади янмиған. У һәқиқәт, азатлиқ, әкинлик үчүн күришини һечқачан тохтатмиған. Хәлиқ қозғилиңи мәғлубийәткә учрап Исатай Тайманов өлүми билән биллә у вәһшиләрчә бастурулсиму, әдип өзи таллиған йолидин задила янмиған.

7 слайд
Умумән, Махамбет Өтемисов Исатайдин, йеридин вә хәлқидин айрилип қалғанлиғиға тинмай өкүниду, өксийиду. Хәлиқниң ьеши йәргә келип, умумйүзлүк сәясий-ижтамаий жәриянлириға вә у жәриянлардик өткән һәрбир күнигә бәкму сеғиниду, налә-қилип, зар қахшаду. Өзиниңму тәғдири доға үстидә екәнлигини сезип, бу өтүп кетидиғанлиғини сезиду. Салам ейтип кетәй мән, Артта қалған әрләргә. Арман ейтип кетәй мән, Нәйзә тутқан әрләргә... Хәлқимниң көргән хорлуғи, Ханларниң қилған зорлуғи... Житимларға йәм бәрдим, Йесирларға йәр бәрдим... Әрлик билән алдинип Өзәм-өзәмгә қәст қилдим...

8 слайд
Әдип әсәрләрниң тили вә шәкли. Махамбет Өтемисовниң тили аддий, хәлиқ еғиз ижадийитигә наһайити йеқин. У сүпәтләш вә изаһлаш жәһәттин, қазақ фольклорлуқ жанри – жыравға охшаш. Бу тәрәптин у уйғур хәлиқ қошақлирини әслитиду. Қазақтили уйғур тили билән қандаш, уруқдаш болғанлиқтин бир-биригә бәкму йеқин.

9 слайд
М.Өтемисовниң ижадийити, униң жасур роһи, яритилған образлириниң чоңқурлиғи вә аддийлиғи, шеирий қаблийитиниң күчи,вәтәнпрвәрлиги, хәлқиниң бәхитлик вә мунасип һаяти һәққидә болған арзу-арманлири вә шу пәйттиму ялғузлиқниң мавзуси замаивийлиқ билән мувапиқ келиду. У әдәбий һаят мәнбәси болидиған – қазақ эпоси вә фольклори билән адәмләрниң дунияға дегән көз- қариши, кәйпияти, чоңқур ойлири вә интилишларни әкс әттүрүп, ХХІ әсирдә қазақ әдәбиятиниң йоруқ бәтлиридин болуп қалди